حکومت ترامپ واضح ساخت که حمله بر برنامه سلاح کیمیایی رژیم اسد فقط یک مقصد دارد و آن هم اینکه بشار الاسد رئیس جمهور این کشور را از استفاده مجدد اینگونه سلاح ها بازدارد؛ کاری که امریکا و متحدانش می گویند در شهر دوما اخیرا انجام شده است.

جمعه شب بود که ایالات متحده امریکا یک بار دیگر بر اهدافی در سوریه راکت زد. دقیقا یک سال پس از آنکه امریکا اهدافی را در یک میدان هوایی سوریه با راکت های کروز هدف قرار داده بود. آن زمان هم مثل این بار ادعا شده بود که رژیم اسد در شهر خان شیخون از سلاح کیمیایی استفاده کرده است. اما این بار امریکا تنها نبود، بلکه بریتانیا و فرانسه نیز با همکاری شان در شلیک موشک ها بر حجم حمله نسبت به سال گذشته افزودند.

این حمله تازه زیر رهبری ایالات متحده امریکا که یک عملیات یکباره توصیف شده، بعد از یک سلسله تویت‌های پرهمهمه رئیس جمهور ترامپ که حالا در واشنگتن عادی شده، صورت گرفت.

ترامپ در آن پیام تویتری وعده داده بود که اقدام نظامی ارتش ایالات متحده امریکا سریع و سخت خواهد بود و اسد را محکوم کرده و متحدانش روسیه و ایران را طعنه زده بود. این پیام تویتری ترامپ زنگ خطر را در سطح بین المللی در مورد یک حمله در آینده ای نزدیک بر منطقه ای بی ثبات به صدا در آورد و مقامات امریکا را درگیر ساخت تا برای یافتن پاسخی به آن تقلا کنند.

روزها پس از تویت‌های اولیه ترامپ، وقتی که حمله صورت گرفت، این حمله در هماهنگی با دو متحد امریکا و واضحاَ محدود به مجموعه ای از اهداف مشخص بود. به نظر بسیاری از ناظران، این عملیات نظامی نسبت به یک برنامه گسترده که ابتدا توسط ترامپ پیش بینی شده بود، بیشتر شبیه یک پاسخ بازدارنده بود که سوال های زیادی را به میان آورد.

آیا اسد پیام را گرفت و دیگر سلاح کیمیایی استفاده نمی کند؟

رایان کروکر، سفیر سابق امریکا در سوریه که فرستاده ایالات متحده برای عراق، افغانستان و پاکستان نیز بوده، به این باور نیست که این حمله تاثیر بزرگی داشته است. کروکر اضافه کرد: «ما اساساً کاری را انجام دادیم که یک سال قبل نیز کرده بودیم، البته در مقیاسی کمی بزرگتر؛ اما این آسیبی پایدار به قابلیت های اسد برای استفاده از سلاح کیمیایی در آینده و یا چیز دیگری وارد نمی کند».

فیلیپ بریدلف، فرمانده سابق نیروهای امریکایی و ناتو در اروپا نیز گفت: «اینکه آیا این حمله او را (از کاربرد سلاح کیمیایی) باز خواهد داشت، سوالی است که بی پاسخ باقی می ماند». وی اضافه کرد: «به یاد داشته باشید که این جنایتکار، این رهبر هیولای سوریه، از حمایت، تقویت قابلیت ها و حمایت سیاسی بیرونی از سوی روسیه و ایران بهره می برد».

مونا یعقوبیان، محقق امور سوریه در موسسه صلح ایالات متحده امریکا گفت در حالی که پیش بینی پاسخ اسد دشوار است، اما او زمانی محاسبات خود را تغییر خواهد داد که اقداماتی برای تهدید بنیادهای اصلی رژیم او صورت بگیرد. او گفت: «در این زمینه، این حملات احتمالا برای انجام چنین کاری بسیار محدود بود».

هر سه کارشناس نفوذ روسیه و ایران را بالای رژیم اسد برجسته ساختند. بریدلف گفت: «به یاد داشته باشید که آقای اسد خودش به تنهایی از پس همه مسایلی که چهار طرف اش جریان دارد بر نمی آید». وی افزود: «او توسط روسیه و ایران تشویق شده و تقویت می گردد».

کروکر نیز به این باور است که اگر مسکو و تهران  بخواهند، می توانند به رژیم سوریه بقبولانند که دیگر از سلاح کیمیایی استفاده نکند: «اگر آنها بگویند این کار را دوباره انجام نده، اسد دیگر انجامش نخواهد داد».

این دیپلومات سابق ایالات متحده گفت: «من به طور خاص به ایران چشم دوخته ام. نمی توانم باور کنم که ایرانی ها با چنین چیزی (کاربرد گاز کیمیایی) موافق باشند؛ چراکه در جریان جنگ ایران و عراق آنها از حملات کیمیایی رنج بزرگی را متحمل شدند و تاثیرات حمله کیمیایی را می دانند».

 یعقوبیان گفت که روسیه با وجود لفاظی ها، ممکن است خواهان افزایش اختلافات با ایالات متحده بر سر سوریه نباشد و به خاطر دلایل خاص خودش بر اسد فشار وارد کند که از سلاح کیمیایی استفاده نکند.

کروکر در حالی که از تصمیم واشنگتن برای این که تنهایی به سوریه حمله نکند، حمایت کرد، اما افزود که کمبود مشارکت دیگر کشورها، به جز انگلستان و فرانسه، پیام بدی را برای کشورهای عربی می رساند، آن هم در آستانه صدمین سالگرد پیمان ورسای در سال آینده، پیمانی که به جنگ جهانی اول نقطه پایان گذاشت. وی اضافه کرد: «به هیچ وجه در غرب این حرف را کسی تویت نمی کند، اما در خاورمیانه همه این کار را می کنند، چراکه انگلیسی ها و فرانسوی ها کسانی بودند که مناطق خاورمیانه عثمانی را تقسیم کردند».

این دیپلومات سابق آمریکا همچنین گفت نسبت به زمان اعلام برلین برای عدم مشارکت در یک حمله نظامی در سوریه حیرت زده شده است. کروکر گفت: «من این را غمگینانه و آزار دهنده یافتم که آلمان روز بین المللی یادبود از هولوکاست را برگزید و اعلامیه ای عمومی صادر کرد که در هیچ شرایطی آلمان به حمله بر تاسیسات سلاح کیمیایی سوریه اشتراک نمی کند».

این حملات چه پیامی را در مورد حکومت ترامپ می رساند؟

آیا این واکنش امریکا می تواند به این معنی باشد که پنتاگون تحت رهبری جیمز ماتیس که از واکنشی محتاطانه، دقیق و هماهنگ شده دفاع کرده بود، بر درخواست کاخ سفید برای حمله ای سریع غلبه کرده باشد؟ کارشناسان چنین تفسیری را رد کردند.

کروکر گفت که ماهیت و اجرای این حمله ثابت می کند که وزیر دفاع در حال حاضر نقش مهمی در تصمیم گیری دارد. او اضافه کرد: «این کاملا واضح است که او می تواند رئیس جمهور را آرام کند، کاری که بسیاری های دیگر نمی توانند انجامش دهند».

بریدلف فرمانده سابق ناتو در اروپا که تلاش کرده در سیاست نیز دست ببرد، از جیمز ماتیس وزیر دفاع و جنرال جوزف دانفورد رئیس ستاد مشترک ارتش ایالات متحده ستایش کرد. وی گفت: «چیزی که شما می بینید این است که این دو فرمانده نظامی برجسته به رئیس شان یعنی فرمانده کل قوای مسلح کشور مشوره دادند و وی نیز بر مبنای توصیه آنان تصمیم گرفت که به نظر من کاری دست انجام دادند».

کارشناسان از این متعجب شده اند که آیا ترامپ به شنیدن مشاوره رهبران نظامی اش، به خصوص جان بولتون که به عنوان مشاور امنیت ملی برگزیده شده، گوش می دهد؟

حالا نگاه ها به این نکته دوخته شده که آیا تیم نو تنظیم شده ترامپ متشکل از ماتیس، بولتون و مایک پمپئو که به عنوان وزیر خارجه جدید امریکا تایید خواهد شد، قادر به حل مشکل اساسی در جنگ سوریه خواهد شد؟ مشکلی که کروکر آن را «نبود استراتژی واشنگتن برای سوریه» عنوان می کند. 

میشائیل کنیگ/ر.ش