طالبان همان شاگردان مدارس دینی اند که از چند دهه به این سو در مدارس دینی پاکستان آموزش می بینند و برای جنگ به افغانستان می آیند. در زمان تسلط این گروه بر افغانستان، فرماندهان طالبان به نام مولوی یاد می شدند و طالبان حتا جنگجویان عادی شان را نیز با عنوان مولوی خطاب می کردند.

گروه طالبان با ادعای تحکیم "امارت اسلامی" در افغانستان می جنگیدند. آنها حالا نیز زیر همین پرچم می جنگند. مولوی هایی که در سطوح رهبری این گروه قرار دارند، جنگ شان را جهاد علیه حکومت و نیروهای خارجی عنوان می کنند و با استفاده از مذهب، سربازگیری می کنند.

سوال اساسی این است که آیا فتوای علمای دینی می تواند از "مشروعیت مذهبی" جنگ توسط طالبان بکاهد یاخیر. سناالله مخلص تحلیلگر مسایل سیاسی می گوید این فتوا بر آنهایی که به دلایل مذهبی می جنگند، تاثیر خواهد گذاشت: «فتوا عموما تاثیر دارد. هشتاد درصد مردم افغانستان حالا می دانند که دلیل جنگ چیست. این فتوا بر آن عده از طالبان و مردم تاثیر دارد که خود تفکیک حلال و حرام را کرده نمی توانند.»

در همین حال نصرت الله حقپال آگاه امور سیاسی می گوید، چنین فتواها ذهنیت شماری از جنگجویان طالبان را تغییر خواهد داد:«ممکن این فتوا تاثیر ابتدایی داشته باشد و شک و تردید را در ذهن یک تعداد از جنگجویان ایجاد خواهد کرد، ولی سرنوشت جنگ توسط این فتوا تعیین نمیشود.»

جنگ در پاکستان حرام، در افغانستان حلال

آگاهان به این باورند که فتوای اصلی جنگ افغانستان در پاکستان صادر می شود. طالبانی که از افغانستان برای فراگیری علوم دینی به مدارس پاکستان میروند، در آنجا زیر تاثیر تبلیغات مولوی هایی قرار می گیرند که علیه حکومت افغانستان فتوا صادر می کنند و جنگ و انتحار در افغانستان را از نظر شرعی روا می دانند.

مولویها و رهبران مذهبی پاکستان همواره تاکید کرده اند که جنگ طالبان علیه دولت پاکستان جواز شرعی ندارد و انتحار در پاکستان حرام است. در حالی که همین رهبران مذهبی جنگ در افغانستان را روا می دانند و از نظر شرعی به آن مشروعیت میدهند.

نصرت الله حقپال می گوید، با وجود فتواهایی که در پاکستان صادر شده، جنگ هنوز در این کشور متوقف نشده است:«در پاکستان هم فتوا صادر شده ولی جنگ و انتحاری در آنجا متوقف نشد، با وجودی که بحث جنگ در افغانستان و پاکستان جدا است.»

انگیزه های جنگ

تحلیلگران به این باورند که برای پایان جنگ در افغانستان، باید ریشه ها و عوامل جنگ شناسایی شود و برای از بین بردن این عوامل تلاش گردد. بعضی از آنها به این نظر اند که شماری از طالبان به دلیل ظلم و ستمی که بر آنها روا داشته شده تفنگ برداشتهاند و علیه حکومت افغانستان می جنگند.

و دسته دیگر طالبان که بیشتر رهبران این گروه را تشکیل میدهد، به نمایندگی از استخبارات کشورهای دیگر در افغانستان می جنگند و این فتواها هیچ تاثیری بر آنها نخواهد گذاشت.

آقای حقپال گفت: «همان تعداد مخالفینی که توسط حکومت، امریکایی ها و ایتلاف شمال تحت فشار قرار گرفتند، وادار شدند که دوباره به صفوف جنگ بروند و جنگ را آغاز کنند.»

در همین حال دسته دیگر طالبان قاچاقبران مواد مخدر و مجرمینی اند که نفع شان را در ادامه جنگ می بینند و با ناامن کردن ولایات، دست به کشت و قاچاق مواد مخدر می زنند و از این راه پول های هنگفتی به دست می آورند.

فتوای دیرهنگام

شهروندان عادی افغانستان به این باورند، اگر شورای علمای افغانستان  شانزده سال پیش، بعد از ۱۱ سپتمبر سال ۲۰۰۱ حکومت را از نظر دینی مشروعیت می دادند و در اولین سالهای جنگ، واکنش نشان می دادند و اعلام می کردند که این جنگ جهاد نیست، ممکن است جنگ افغانستان به این اندازه گسترش نمی یافت.

محمد اسلم یک شهروند افغانستان با تایید این دیدگاه گفت: «به نظرم اگر شانزده سال یا ده سال پیش این فتوا را می دادند خوبتر می بود. این کار را علما باید زودتر می کردند. در این چند سال مردم بسیار زیاد کشته شدند هر روز مردم کشته می شوند.»

سمیع الله شهروند دیگر افغانستان نیز به این باور است که در جنگ افغانستان مردم همین کشور کشته می شوند و این جنگ جهاد نیست: «این جنگ مستقیم علیه مردم بیگناه و بیچاره که در روی کراچی و روی سرک هستند، کشته میشوند. ما یک روز ندیدیم که امریکایی کشته شوند همه مردم بیچاره کشته می شوند.»

علمای افغانستان در شانزده سال گذشته ترجیح می دادند که در مورد جنگ و حملات انتحاری سکوت کنند. از سوی دیگر علمای دینی نیز به دو دسته تقسیم شده اند. دسته ای که فکر می کند جنگ کنونی جواز شرعی ندارد و دسته دیگر که همواره به سود طالبان تبلیغ می کنند و جنگ کنونی را روا می دارند.

ح. همراز