مردم در افغانستان به این باور هستند که در موسسات تعلیمی خصوصی به دلیل پرداختن فیس ماهوار از سوی اولیای دانش آموزان کیفیت آموزشی بهتر است، موضوعی که به گفته آنان در مکاتب و لیسه های دولتی کمتر به آن توجه می شود.

وزارت معارف افغانستان می گوید که شمار مکاتب خصوصی در این کشور بیشتر از یک هزار می باشد که برخی از آنان به شکل زنجیره یی در ولایت های افغانستان فعالیت می کنند. آمار این وزارت نشان می دهد که بیش از 16 هزار تن تنها در این مکاتب مشغول تدریس و کار هستند.

کبیر حمقل سخنگوی وزارت معارف افغانستان می گوید که موسسات تعلیمی خصوصی در افغانستان توانسته اند بار سنگینی را از دوش وزارت معارف این کشور بردارند. اما مردم در این کشور می گویند به خاطر بالا بودن معاش در مکاتب خصوصی همه استادان با تجربه از مکاتب دولتی به این مکاتب جذب شده اند.

عبدالله کفتان زاده، یکی از باشندگان ولایت هرات می گوید که این امر باعث می شود تا تعلیم و تربیه معیاری فقط در اختیار فرزندان ثروتمندان قرار داشته باشد: «همه کس فکر می کند چون اینجا پول می دهند و پول می گیرند، درس بهتری می دهند. حتی خانواده هایی که نان صبح و شب خود را ندارند تلاش می کنند فرزندانشان را به این مکاتب ثبت نام کنند».

فهیم حدودا 12 سال دارد و در یک مکتب دولتی در هرات درس می خواند. وی می گوید تنها یک سال را توانسته در یکی از مکاتب خصوصی درس بخواند، اما به خاطر فیس بلندش مجبور شده دوباره به مکتب دولتی بر گردد: «در مکتب خصوصی بهتر درس می دهند. در مکتب دولتی به فکرمان نیستند. ما حالا کمبود کتاب داریم، اما در خصوصی اینطور نبود؛ چون که پول می گیرند».

فیس ماهوار در مکاتب خصوصی از سوی موسسان شان اختیاری تعیین می شود و وزارت معارف بر آن کنترولی ندارد. سخنگوی وزارت معارف می گوید تعلیم و تربیه خصوصی براساس اقتصاد بازار آزاد پایه گذاری شده است: «با این اصول متاسفانه ما و کدام ارگان دیگری نمی توانیم برای مکاتب خصوصی تعین کنیم که ماهانه از شاگردان چقدر فیس بگیرند. اما تلاش می کنیم توسط اداره های اقتصادی و ارگان های عدلی و قضایی در موردش صحبت کنیم. اما ما هم همانند شاروالی ها هنوز نتوانستیم قیمت های را کنترول کنیم».

از سویی هم شماری از مردم می گویند که در برخی از این مکاتب نصاب تعلیمی خلاف اصول تعلیمی افغانستان تدریس می شود و حتی در برخی از مدارس خصوصی درس افراطیت داده می شود: «نام من مریم است از ولایت کندز، در برخی از مدارس و مکاتب درسهای افراطی داده می شود، سوال من این است که چرا دولت جلو چنین درس های افراطی را در این مدارس نمی گیرد».

اما سخنگوی وزارت معارف می گوید که این وزارت همواره بر مکاتب کنترول دارد و حتی اخیرا به خاطر آنچه فرار مالیاتی می خواند 52 مکتب خصوصی در کابل مسدود شده اند. او اضافه می کند که برخی از مدارس دینی خارج از چهارچوب این وزارت وجود دارند که حمایت کننده خارجی دارند و درس های افراطی می دهند: «تنها امسال ما 1100 مدرسه دینی را تاسیس و ثبت کردیم. همه مکاتب و مدارس خصوصی مکلف اند که مطابق با اصول اسلامی، فرهنگ افغانی و نصاب تعیین شده وزارت معارف درس بدهند».

وی می گوید که اگر جامعه جهانی وزارت معارف را در عرصه معیاری ساختن مدارس دینی خصوصی کمک کند، این وزارت می تواند همه آنها را تحت کنترول درآورد. به گفته این وزارت هنوز هم در خیلی از مساجد مدارس دینی بزرگ خارج از کنترول این وزارت فعالیت دارند.

با این همه وزارت معارف افغانستان بر این باور است که تعلیم و تربیه نیز در افغانستان همانند دیگر بخش ها مدرن شده است و مردم این کشور باید بپذیرند که کیفیت آموزشی در مکاتب و لیسه های دولتی نیز بهتر شده و تفاوتی در سند فراغت این دو بخش آموزشی وجود ندارد.

اما در سال های اخیر دیده شده است که بیشتر مقام های بین المللی و ملی در مسابقات علمی به دانش آموزانی از مکاتب خصوصی در افغانستان رسیده است.