آیا پاکستان می‌تواند با شورشگری فزاینده طالبان مقابله کند؟
۱۴۰۱ بهمن ۱۳, پنجشنبه
پس از آن که طالبان افغان حکومت پیشین افغانستان را در اگست ۲۰۲۱ سرنگون کرد، مقامات در کشور همسایه پاکستان هشدار دادند که تحریک طالبان پاکستان (تی تی پی) که متحد طالبان افغان می‌باشد، پس از سال‌ها شورشگری جسورتر خواهد شد.
پس از آن که تحریک طالبان پاکستانی به آتش‌بس شکننده با حکومت در ماه نوامبر پاکستان پایان داد، به جنگجویان خود دستور داد تا حملات را «در سراسر کشور و در هر جایی که ممکن است» انجام دهند. از آن پس حملات این گروه در سراسر پاکستان گسترش یافت.
مرتبط:متقی خطاب به پاکستان: برف بام تان را به بام دیگران نیندازید
براساس گزارش امنیتی سال ۲۰۲۲ پاکستان، که در ماه جنوری توسط انستیتوت مطالعات صلح منتشر شد، حملات تروریستی در این کشور نسبت به سال گذشته ۲۷ درصد افزایش یافته است. در این گزارش از ۲۶۲ حمله در سال گذشته سخن رفته که ۸۶ مورد آن توسط تحریک طالبان پاکستان انجام شده است.
آخرین حمله روز دوشنبه انجام شد. حداقل ۱۰۰ نفر در این بمب‌گذاری انتحاری در داخل مسجدی در شهر پشاور مرکز ایالت خیبرپشتونخوا، منطقه ناامنی که با افغانستان هم‌مرز است و بستر شورشگری تلقی می‌شود، کشته شدند.
بیشتر افراد داخل این مسجد که با دیوارهای امنیتی احاطه شده، افسران پولیس بودند که برای ادای نماز ظهر آمده بودند. این خونین‌ترین حمله بود که در سال‌های اخیر پاکستان را هدف قرار داد و همچنین خونین‌ترین حمله در پاکستان از زمان به قدرت رسیدن طالبان افغان در کابل بود.
در ابتدا یک فرمانده تی‌تی‌پی بنام سربکف مهمند، مسئولیت این بمب‌گذاری را به عهده گرفت و گفت که این حمله برای «انتقام» از کشته شدن یکی از جنگجویان این گروه در سال گذشته انجام شد.
ولی بعداً سخنگوی طالبان پاکستانی دست داشتن در این حمله را رد کرد و ادعا نمود که «حمله بر مساجد» خلاف «قوانین» این گروه است.
مرتبط:دیدار وست با مقامات پاکستان در باره «پیامدهای خطرناک» دستورهای طالبان
با وجودی که هسته اصلی «تی تی پی» دست داشتن در حمله را رد می‌کند، ولی شاخه‌ای از این گروه بنام جمعیت‌الاحرار مسئولیت آن را به عهده گرفت و گفت که این حمله برای انتقام حمله سال گذشته که در آن یک رهبر این گروه بنام عمر خالد خراسانی کشته شد، صورت گرفت.
جمعیت‌الاحرار یکی از شاخه‌های انشعابی بزرگ و قدرتمند «تی تی پی» است که در چندین حمله هماهنگ علیه نیروهای امنیتی پاکستان و اقلیت‌های مذهبی دخیل بوده است. این شاخه «تی تی پی» در عقب حمله ۲۰۱۶ بر عید پاک که در آن حدود ۷۵ تن در یک پارک در لاهور کشته شدند، قرار داشت.
«تی تی پی» چه می‌خواهد؟
یکی از خواست‌های اصلی تحریک طالبان پاکستانی از حکومت و ارتش پاکستان این است که حضور خود در شمال غرب این کشور را کاهش دهند.
این گروه گهگاهی حملاتی را در این منطقه که حکومت در برخی از مناطق آن حضور دارد، انجام می‌دهد.
«تی تی پی» شامل چندین گروه شورشی تندرو سنی و گروه‌های فرقه‌گرا است که شورشگری مرگباری را از سال ۲۰۰۷ تاکنون علیه حکومت پاکستان به پیش می‌برد. طالبان پاکستانی گروه جداگانه از طالبان افغان است، اما به رهبر طالبان افغان اعلام وفاداری کرده اند.
پاکستان فعالیت «تی تی پی» را در سال ۲۰۰۸ ممنوع کرد و این گروه مسئول چندین حمله در سراسر پاکستان شناخته می‌شود. مرگبارترین حمله در سال ۲۰۱۴ بر یک مکتب در پشاور انجام شد که در آن حداقل ۱۵۰ تن که اکثر شان شاگردان مکتب بودند، کشته شدند.
مرتبط: هدف «تی‌تی‌پی» چیست و چه رابطه‌ای با طالبان افغان دارد؟
تی تی پی از سوی سازمان ملل و ایالات متحده یک سازمان تروریستی اعلام شده است. گروهی که در نتیجه حملات آن هزاران غیرنظامی و نیروهای امنیتی در پاکستان کشته شده اند.
«تهدید تی تی پی برای پاکستان بزرگ و در حال گسترش است»
حتی در جریان آتش‌بس ظاهری که در ماه نوامبر به پایان رسید، «تی تی پی» به حملات خود ادامه داد.
تحلیلگران هشدار داده اند که سیاست «نرم» اسلام‌آباد در برابر «تی تی پی» و دعوت این گروه به گفتگوهای صلح، عامل اصلی افزایش شورشگری بوده است.
افراسیاب ختک، سناتور پیشین از ایالت خیبرپشتونخوا به دویچه وله گفت: «برای مهار شورشگری در پاکستان بجای سیاست نرم، به یک عملیات تمام عیار نیاز است.» او افزود که حکومت نباید با «تروریست‌ها» مذاکره کند.
بلاول زرداری بوتو، وزیر خارجه پاکستان اخیراً سیاست حکومت پیشین در برابر گروه‌های تندرو به خصوص «تی تی پی» را محکوم کرد.
بوتو زرداری به تلویزیون قطری الجزیره گفت که عمران خان نخست وزیر پیشین «تی تی پی» را در ایالت خیبر پشتونخوا که خاستگاه سیاسی او می‌باشد، به اندازه کافی سرکوب نکرد. او افزود که «تی تی پی» در حال حاضر به سیاست دلجویی حکومت عمران خان با این گروه، پاسخ می‌دهد.
مرتبط:تلفات انفجار در مسجدی در پاکستان به ۱۰۰ کشته رسید
مدیحه افضل، پژوهشگر در انستیتوت بروکینگز که بر پاکستان تمرکز دارد، گفت: «تهدید تی تی پی در پاکستان گسترده و در حال افزایش است.»
او به دویچه وله گفت: «تی تی پی با به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان و برخورد متزلزل و مبهم حکومت پاکستان در برابر این گروه در سال‌های اخیر جسورتر شد. پاکستان در سال‌های اخیر بارها برای مذاکره با این گروه تلاش کرد. گفتگوها همیشه منجر به ناکامی می‌شوند بخاطری که این گروه با موجودیت حکومت پاکستان و قانونی اساسی مخالف است.»
او افزود: «تنها انتخابی که حکومت دارد راه اندازی یک عملیات گسترده نظامی در برابر این گروه مانند سال ۲۰۱۴ است، اما این بار قضیه به این دلیل پیچیده است که تی تی پی می‌تواند به آن سوی مرز که تحت کنترول طالبان أفغانستان است عبور کند و پاکستان را با تروریسم رو به گسترش روبرو کند، خطری که با دستان پاکستان کنترول شدنی نیست.»
در حالی که «تی تی پی» حالا تهاجمی‌تر عمل می‌کند و وضعیت امنیتی را به سمت وخامت می‌برد، این کشور با بحران اقتصادی طولانی نیز روبرو است.
ملیحه لودهی، سفیر پیشین پاکستان در ایالات متحده گفت: «این حملات در زمانی انجام می‌شود که اقتصاد در پرتگاه قرار دارد. به این دلیل حکومت باید قضیه را جدی بگیرد و مطمین شود که تهدیدها نمی‌تواند امنیت کشور را متاثر سازد.»
او گفت: «پاکستان شاهد گسترش حملات شورشیان است. این حملات از زمانی که طالبان قدرت را در کشور همسایه افغانستان به دست گرفتند، به اوج خود رسیده است. چالش امنیتی به خصوص پس از حمله پشاور، این ضرورت را برجسته می‌سازد که نهادهای تنفیذ قانون اقدامات شان را در برابر شورشیان افزایش دهند.»
افغانستان؛ یک معضل امنیتی مداوم
بسیاری رهبران «تی تی پی» از داخل افغانستان که حدود ۲۶۰۰ کیلومتر مرز مشترک با پاکستان دارد، عمل می‌کنند. پس از خروج نظامی ایالات متحده از افغانستان در سال ۲۰۲۱، برای رهبران «تی تی پی» و جنگجویان این گروه توسط طالبان افغان پناهگاه‌های امن فراهم شده است.
با این وجود، به نظر می‌رسد حمله اخیر در پشاور روابط بین پاکستان و حکومت طالبان در افغانستان را تیره‌تر کرده است.
مرتبط: آیا امریکا و پاکستان بر علیه طالبان متحد می‌شوند؟
چند ساعت پس از بمب‌گذاری روز دوشنبه، رانا ثناءالله خان وزیر داخله پاکستان گفت که طالبان افغان باید به تعهد خود به جامعه بین المللی در مورد این که به هیچ گروه تروریستی اجازه نمی‌دهند از خاک افغانستان برای حمله به کشورهای دیگر استفاده کنند، عمل نمایند.
بعد از سال ۲۰۰۹، نیروهای امنیتی پاکستان چندین عملیات نظامی را در مناطق قبایلی هم‌مرز با افغانستان راه‌اندازی کردند. این عملیات‌های نظامی گذشته ضربه بزرگی بر تحریک طالبان پاکستانی وارد کرد و جنگجویان این گروه را از پاکستان بیرون راند.