در ماه فبروری امسال بیش از ۷۰ جسد در سواحل لیبیا پیدا شد؛ این فقط مشت نمونه خروار است. آوارگانی از کشورهای نایجریا، گینه، بنگله دیش به قاچاقبران اعتماد می کنند. قاچاقبران آنها را ابتدا به لیبیا و بعد به اروپا می برند؛ اما عبور از دریای مدیترانه راهی دشوار و طولانی است. بسیاری از قایق هایی که بیش از اندازه مسافر دارند، در دریا واژگون می شوند و آوارگان غرق می شوند.

با این حال به گفته "سازمان بین المللی مهاجرت" (IOM) طی سال روان میلادی، حدود ۴۱ هزار نفر خود را به ایتالیا رسانده اند که در مقایسه با زمان مشابه سال قبل، ۱۰ هزار نفر بیشتر است. بیش از یک هزار تن هم نتوانسته اند این راه پرخطر را طی کنند و جان خود را از دست دادند. این که شمار این قربانیان بیشتر نیست، مدیون گارد ساحلی ایتالیا و امدادگران داوطلب است که هر روز به گزمه و نجات پناهجویان در دریا می پردازند.

اتحادیه اروپا تاکنون نتوانسته است به این ماجرای غم انگیز پایان دهد. باربارا لوخ بیلر، سخنگوی سیاست خارجی و حقوق بشر حزب سبزها در پارلمان اروپا می گوید: «پس از بسته شدن مرزهای ترکیه، مردم تقریبا مجبور شده اند تا سراغ قاچاقبران بروند».

توافقنامه اتحادیه اروپا با ترکیه به عنوان یک نمونه

برای آوارگانی که از طریق ترکیه خود را به جزایر یونان می رساندند، اتحادیه اروپا سال گذشته راه حلی پیدا کرد که آن امضای "توافقنامه با ترکیه" بود. بر اساس این توافقنامه، انقره متعهد شد تا مرزهای خود را مسدود کند و با قاچاقبران انسان برخورد نماید. در مقابل، اتحادیه اروپا وعده سپرد تا شش میلیارد یورو به این کشور برای میزبانی از پناهجویان بپردازد. با وجود  مشکلات سیاسی بین انقره و اتحادیه اروپا، این توافق همچنان پا برجا مانده است.

از آنجایی که شمار زیادی از افراد از لیبیا راه اروپا را پیش می گیرند، توافقنامه ترکیه می تواند یک نمونه ای برای اتحادیه اروپا در مقابله با موج پناهجویان باشد. به این ترتیب اتحادیه اروپا می خواهد تا به توافق مشابهی با کشورهای مغرب به ویژه لیبیا دست یابد.

به این ترتیب، آنچنانی که ولفگنگ سبوتکا، وزیر داخله اتریش اخیرا گفته است "نجات یافن در دریای آزاد به معنای تیکت اروپا نخواهد بود". هدف این کار مشخص است: مردم راه اروپا را از طریق دریای پیش نگیرند.

همکاری دشوار

برای "مدیریت موج مهاجران از لیبیا"، اصطلاحی که فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به کار برد، یک "پلان ده نکته ای" در ماه فبروری ایجاد شد. از جمع نکات این برنامه، یکی آموزش و تجهیز گارد ساحلی لیبیا و همچنان انتقال پناهجویان "به کمپ های پذیرش مناسب" می باشد.

نتیجه این طرح جدی است. این برنامه آموزشی در واقع قرار است در بهار سال روان به پایان برسد. تا آن وقت لیبیا موظف است تا خود از آب ها و سواحلش در برابر قاچاقبران انسان محافظت کند. تا حال فقط ۱۰۰ زن و مرد آموزش دیده اند. اورزولا فون دیرلاین، وزیر دفاع آلمان این نکته را که لیبیا بتواند به قایق ها و دیگر تجهیزات در مقابله با قاچاقبران مجهز گردد، غیر واقعبینانه می بیند. این سیاستمدار حزب "دموکرات مسیحی" می گوید که مسئله تجهیز نیروهای لیبیا "هنوز عمیقا در اتحادیه اروپا مورد بحث است". در اصل این تجهیزات فقط به کشورهای مورد اعتماد اتحادیه اروپا می توانند داده شوند.

خانم لوخ بیلر، سیاستمدار حزب سبزها نیز در این مورد می گوید: «در شرایطی که لیبیا اکنون قرار دارد، چنین کاری یقینا غیر ممکن است». او حتا به گزارش وزارت خارجه آلمان استناد کرد که در آن اشاره شده است که "کمپ هایی شبیه بازداشتگاه" در منطقه وجود دارند.

"بسیار دور از واقعیت"

شرایط سیاسی در لیبیا به طور قابل توجهی خراب است: از وقتی که رژیم معمر قذافی در سال ۲۰۱۱ سرنگون شد، نه یک حکومت بلکه سه حکومت در این کشور وجود داشته است. جنگسالاران، ملیشه ها و گروه های تروریستی هر کدام بخش هایی از این سرزمین را در کنترول خود دارند.

خانم باربارا لوخ بیلر می گوید: «اتحادیه اروپا باید هر کاری بکند و کوشش نماید تا یک حکومت واحد در لیبیا ایجاد شود. اما این مسئله هنوز در اول راه قرار دارد». این سیاستمدار حزب سبزهای آلمان گفت که این مسئله "از واقعیت بسیار دور است".

اما چه باید کرد؟ لوخ بیلر به یک طرح سیاسی آزموده شده تکیه می کند: مبارزه با ریشه های مهاجرت و آوارگی. او می گوید: «باید از گفتگوهای صلح زیر چتر سازمان ملل متحد حمایت کرد. بعد باید از کشورهایی حمایت کرد که در اطراف سوریه قرار دارند به عنوان مثال لبنان و اردن که میزبان شمار زیادی از آوارگان هستند. آوارگان باید بتوانند در این کشورها فرزندان خود را به مکتب بفرستند. به بازار کار دسترسی داشته باشند و در شرایطی باشند که بتوانند به امکانات صحی نیز دسترسی پیدا کنند».

این سیاستمدار حزب سبزها می گوید که به هرصورت چنین برنامه ای میان مدت یا طولانی مدت است.

راه های قانونی مهاجرت

خانم لوخ بیلر می گوید که "باید راه های قانونی ایجاد شوند تا مردم بدون این که به قاچاقبران مراجعه کنند و از لیبیا و دریای مدیترانه سفر کنند، بتوانند به اروپا بیایند". او به عنوان مثال خواهان "برنامه اسکان مجدد" شد که تاکنون فقط شمار اندکی از این طریق در اروپا جابه جا شده اند. به طور نظری حدود ۲۰۰ هزار نفر آواره می توانند مستقیما از کشورهای خود به اتحادیه اروپا سفر کنند؛ این شمار در مقایسه با ۶۵ میلیون آواره که در سراسر جهان وجود دارند، قطره ای در دریاست. به گفته "سازمان جهانی مهاجرت"، فقط در لیبیا یک میلیون آواره وجود دارد.

اسپاسیا پاپادوپولو از موسسه غیردولتی "شورای اروپا برای آوارگان و تبعیدیان" می گوید: «این که مردم باز هم خطر را به جان می خرند و راه اروپا را از طریق دریا پیش می گیرند، به این معناست که آنها هیچ گزینه دیگری ندارند». او نیز خواهان ایجاد راه های قانونی برای مهاجرت به اروپاست.

اما در اتحادیه اروپا این طرح تاکنون چندان جدی گرفته نشده است. پاپادوپولو انتقاد می کند که کشورهای عضو اتحادیه اروپا فقط "گام های کوچکی" در این راستا برداشته اند. اراده و خواست سیاسی به این منظور وجود ندارد. نتیجه این است که انسان ها در جایی بین لیبیا و ایتالیا در آب های سهمگین مدیترانه جان خود را از دست می دهند.

Nina Niebergall - AH