ایلوا یوهانسون، کمیسار امور داخلی اتحادیه اروپا در نشست ویژه وزرای داخله کشورهای عضو در بروکسل در پاسخ به این سؤال که روی چه تعداد از آوارگان اوکرایین حساب می‌کند، گفت: «نمی‌دانم که چه تعداد خواهند آمد. من فکر می‌کنم ما باید خود را برای آمدن میلیون‌ها نفر آماده کنیم.»

گارد حفاظت مرزی پولند روز یک شنبه، یعنی در چهارمین روز حمله روسیه بر اوکرایین گفت که ۲۰۰ هزار نفر، عمدتاً کودکان، زنان و مردان کهن‌سال وارد پولند شده اند. مردانی که توانایی خدمت نظامی را دارند، اجازه ندارند کشور را ترک کنند. ملل متحد روز دوشنبه گفت که بیش از نیم میلیون نفر از اوکرایین آواره شده اند که از این میان بیش از ۲۸۰ هزار تن وارد پولند شده اند.

براساس برآورد کمسیاریای عالی ملل متحد برای پناهندگان، چهار تا هفت میلیون نفر در پی تهاجم روسیه از اوکرایین فرار خواهند کرد.

این که چه تعداد از شهروندان اوکرایین مجبور به مهاجرت خواهند شد، به وضعیت نظامی در این جنگ بستگی دارد. مدت ماندن آن‌ها در کشورهای اتحادیه اروپا نیز وابسته به این است که کدام جانب در این جنگ پیروز خواهد شد و چه زمانی جنگ پایان خواهد یافت.

مقامات اتحادیه اروپا فکر می‌کنند در صورتی که روسیه حملات‌اش را متوقف کند یا نیروهایش را خارج کند، خانواده‌های آواره اوکرایینی می‌توانند به زودی نزد اقارب و خویشاوندان شان برگردند.

این بار پذیرش نامحدود

 آنچه حالا روشن است، این است که انتظار می‌رود شمار آوارگان جدید به مراتب از شمار مهاجران در تابستان سال ۲۰۱۵ بیشتر خواهد بود. در آن زمان حدود یک میلیون آواره و پناهجو از مناطق جنگی سوریه از طریق یونان به اروپای مرکزی و عمدتاً به آلمان آمدند.

دولت‌های عضو اتحادیه اروپا تا امروز قادر نبوده‌اند تا میکانیسمی را برای تقسیمات چنین موج بزرگ مهاجرت ایجاد کنند. براساس وضعیت حقوقی کنونی، دولت‌های مسئول رسیدگی به پناهجویان اند که این افراد برای نخستین بار در آن کشورها ثبت نام می‌شوند.

حکومت‌های ملی‌گرای محافظه کار مانند پولند، مجارستان و اتریش، اصلاً از پذیریش پناهجویان خودداری می‌کنند. همبستگی در مورد مهاجرت بزرگترین مساله مورد مناقشه در اتحادیه اروپا بوده است. اما این مساله حالا تغییر می‌یابد.

نانسی فئزر، وزیر داخله آلمان فدرال در نشست با همتایانش در بروکسل گفت: «برای نخستین بار در اروپا بار دیگر جنگ است و این امر در میان دولت‌های عضو نیز باعث ایجاد طرز فکر دیگری می‌شود.» او در این ارتباط از یک تغییر اساسی سخن گفت.

ارزولا فون دیر لاین، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا وعده کرد که این اتحادیه به همه پناهجویان اوکرایین خوش‌آمدید می‌گوید. او تأکید کرد: «هر کسی که مجبور می‌شود از بمب‌های پوتین فرار کند، (نزد ما) با آغوش باز پذیرفته می‌شود.»

در سال ۳۰۱۵ نیز با پلاکات‌هایی که روی آن نوشته شده بود «پناهجویان خوش‌آمدید» از آوارگان جنگ سوریه استقبال می‌شد، اما با افزایش شمار مهاجران، شرایط به سرعت تغییر کرد.

پناهجویان دولت‌های سومی نیز پذیرفته می‌شوند

اما این بار پیش‌شرط‌ها متفاوت است، زیرا شهروندان یک کشور همسایه مستقیم از جنگ فرار می‌کنند، جنگی که اروپا وقوع آن را ممکن نمی‌دانست. اکثریت آوارگان اوکرایین به پولند، سلواکیا، مجارستان و رومانیا نزد خویشاوندان یا آشنایان شان می‌روند.

ادارات پولند می‌گویند که اقامتگاه‌های جمعی به ندرت توسط آوارگان اوکرایین استفاده می‌شود.

اما مهاجرین افریقا که در اوکرایین زندگی می‌کردند و می‌خواستند به پولند سفر کنند، در مرز توسط محافظان مرزی پولند مورد آزار و اذیت قرار گرفتند و یا از مرز رد شدند.

یک مقام وزارت خارجه افریقا جنوبی در توییتر نوشت که با دانشجویان این کشور در مرز مشترک اوکرایین و پولند بدرفتاری شده است. کارمندان سفارت‌های افریقایی تلاش می‌کنند که سفر شهروندان شان از اوکرایین به پولند را ممکن کنند.

ایلوا یوهانسون، کمسیار امور داخلی اتحادیه اروپا در بروکسل تصریح کرد که مرز برای شهروندان کشورهای دیگر که در اوکرایین زندگی می‌کنند و می‌خواهند به کشورهای شان سفر کنند، نیز باز است. او تأکید کرد: «به آن‌ها باید کمک شود. افزون بر آن پناهجویان نیازمند به حفاظت می‌توانند در اتحادیه اروپا تقاضای پناهندگی بدهند.»

مانعی در مرز پولند وجود ندارد

تا به حال به یک میکانیسم رسمی برای تقسیمات آوارگان اوکرایین نیاز نیست. وزارت داخله آلمان گفته است که از جانب پولند و دیگر دولت‌های اروپای شرقی که در همسایگی اوکرایین موقعیت دارند، درخواستی برای تقسیم مهاجران ارایه نشده است.

نانسی فئزر، وزیر داخله آلمان فدرال از مقامات پولند ستایش کرده گفت: «پولند آوارگان را می‌پذیرد و این امر را به صورت احسن انجام می‌دهد. در ‌اینجا در حال حاضر هیچ درخواست کمکی که از ما شده باشد، وجود ندارد. ما حالا تلاش می‌کنیم پولند را از نگاه لوژستیکی حمایت کنیم.»

چند هفته پیش وضعیت کاملاً طور دیگری بود و پولند در مرزش با بلاروس به ایجاد حصار مرزی شروع کرده بود تا از  عبور مهاجران جلوگیری کند.

حکومت پولند از امکان ارائه تقاضای پناهندگی به مهاجرانی که از بلاروس می‌آمدند خودداری کرد، به این دلیل که الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهور بلاروس، این مهاجرین به آمدن به کشورهای اروپایی ترغیب کرده و بعد آن‌ها را به مرز انتقال می‌داد. این مهاجران مجبور شدند که هفته‌ها را در سر مرز در سرما سپری کنند.

برای نخستین بار از قانون ویژه اتحادیه اروپا استفاده می‌شود

حالا وضعیت طور دیگر است. اتحادیه اروپا هیچ مشکلی با آمدن آوارگان اوکرایینی ندارد، زیرا اکثر این آوارگان پاسپورت‌های بایومتریک دارند و می‌توانند ۹۰ روز بدون ویزا در اتحادیه اروپا بمانند.

ایلوا یوهانسون، کمسیار امور داخلی اتحادیه اروپا هشدار داد: «اما ما باید برای زمان بعد از ۹۰ روز آماده باشیم.» به این دلیل اتحادیه اروپا برای نخستین بار قانون تضمین حفاظت جمعی موقتی را استفاده می‌کند تا اقامت آوارگان اوکرایینی بدون بروکراسی تمدید شود.

در زمان بحران مهاجرت در سال ۲۰۱۵ نیز این قاعده حفاظت وجود داشت، اما از آن استفاده نشد. این قانون در مورد تضمین حفاظت به پناهجویان بعد از جنگ یوگوسلاویایی پیشین در دهه ۱۹۹۰ تصویب شده بود.

اگنه بیلوتایت، وزیر داخله لتوانیا، فیصله‌های روز یکشنبه اتحادیه اروپا  را کافی نمی‌داند. او خواستار یک میکانسیم محکم در مورد تقسیمات آوارگان اوکرایین شد که قرار است آن را کمیسیون اتحادیه اروپا در بروکسل سازماندهی کند. او توضیح داد: «افزون بر آن، به یک میکانسیم اِسکان مجدد نیاز است تا بتوان زخمی‌ها، زنان و کودکان را از اوکرایین بیرون کرد.» خانم بیلوتایت تأکید کرد که حالا باید برای هفته‌های بعدی از جنگ آمادگی گرفته شود. وزرای داخله اتحادیه اروپا روز پنج شنبه دوباره گردهم می‌آیند تا در این رابطه بحث کنند.

برند ریگرت/ ح. م.