وزیران خارجه 27 کشور عضو اتحادیه اروپا روز دو شنبه، 3 دلو 1390/ 23 جنوری 2012، در بروکسل توافق کردند که از اول ماه جولای واردات نفت از ایران ممنوع گردد. تا آن زمان قراردادهای کنونی برقرار می باشند. این شدیدترین تحریم هایی است که اتحادیه اروپا از هفت سال بدین سو علیه ایران به اجرا در می آورد. هدف این تحریم ها این است که رهبری ایران به توقف برنامه اتمی وادار گردد.

صادرات آلمان با مشکلات باز هم فزاینده تری نسبت به یک تجارت قانونی مبارزه می کند. اما عجالتاً تجارت ادامه دارد.

بمب یا ساسیج؟

مسایل و مشکلاتی که شرکت های تجارتی آلمان در معاملات روزمره شان با ایران مواجه اند، به قضیه بمب و ساسیج می ماند. بسیاری تولیدات را می توان بدون کدام مشکلی به ایران صادر کرد، اما تکنالوژی کلیدی که می تواند برای مقاصد نظامی و یا پروژه های هسته ای مورد استفاده قرار گیرد و یا حتا اگر در صنایع گاز طبیعی و نفت مورد استفاده قرار گیرد، شامل این تحریم ها می باشد. اما این ملاحظات ندرتاً شکل مطلق و یا به اصطلاح سیاه و سفید را به خود می گیرد. به طور مثال یک مخلوط کننده برمه ای می تواند هم برای تولید ساسیج به کار گرفته شود و هم برای تولید مواد انفجاری.

دارایی های توقیف شده

دارایی بانک مرکزی ایران منجمد می شود. شرکت ها از هرگونه تجارت با شرکت هایی که روابط نزدیک با حکومت ایران دارند، منع گردیده اند. فولکراندرز، از اداره فدرال آلمان برای کنترول اقتصاد و صادرات (با فا) می گوید: «و این مربوط به شرکت های آلمانی است تا بررسی بکنند که آیا کسانی که تحت حمایت آنها قرار دارند، از این قوانین متاثر می گردند». اما تشخیص این کار بسیار مشکل است، زیرا برخی شرکت ها که در لیست سیاه اتحادیه اروپا قرار گرفته اند، بسیار به سهولت فعالیت های شان را با نام قبلی می بندند و با نام های تازه به فعالیت می آغازند.

چنین امری بسیاری شرکت های آلمانی را مجبور کرده است که از فرط احتیاط تلاش نمایند تا برای هر نوع انتقالات مالی شان ولو این که هیچ گونه مشکلی هم نداشته باشد، تصدیق اداره فدرال برای کنترول اقتصاد و تجارت را بگیرند. این پروسه چند ماه و در موارد پیچیده بیش از یک سال را در بر می گیرد.

ترس بانک ها

میشاییل توکوس، مدیر اتاق تجارت و صنایع آلمان و ایران که از 130 شرکت آلمانی نمایندگی می کند، می گوید: «بسیاری شرکت ها در کل پای شان را از تجارت با ایران بیرون کشیده اند». نهایی ساختن انتقالات پولی نیز مشکل افزا شده است، زیرا بسیاری بانک ها نمی خواهند به این کار بپردازند.

میشاییل توکوس می گوید تنها در اروپای مرکزی ده بانک به این کار می پردازند. توکوس می افزاید: «ما نمی خواهیم این بانک ها را افشا کنیم و حتا نمی خواهیم اعضای خود مان را افشا کنیم، زیرا وزارت دارایی ایالات متحده امریکا شاید نهایت تلاش خود را به خرج دهد تا این بانک ها را از کارشان باز دارد».

شرکت موترسازی آلمانی موسوم به "دیلمر" همه معاملات اش را در تهران پایان داده و دفترش را در ماه مارچ گذشته در آنجا بسته است. گرچه یکی از وجوه اقلام تولیدی این شرکت، موترهای باربری بود که مشمول تحریم های جاری می باشد. شرکت "دیلمر" خود تایید نکرده است که آیا مورد فشارهایی از جانب ایالات متحده امریکا قرار گرفته است. اما به جای آن اظهار داشته است که «انکشاف سیاسی بین المللی» بر این تصمیم اش تاثیر داشته است.

در حالی که حدس زده می شود تجارت آلمان با ایران در سال 2011 میلادی 20 درصد کاهش یافته باشد، دفتر آمار جمهوری فدرالی آلمان می گوید که در پنج سال گذشته این تجارت از 4.4 میلیارد یورو به 3.8 میلیارد یورو پایین آمده است. اما برخی از نمایندگان صنعت شاکی اند که هرگاه تحریم ها وجود نمی داشت، داد و ستد با ایران به طور انبوهی افزایش می یافت. 

تقاضاها برای کنترول جدی تر

با وجود این مشکلات، آلمان هنوزهم بزرگترین شریک تجاری غربی ایران باقی مانده است و تنها امارات متحده عربی، چین و کوریای جنوبی از آن پیشی گرفته اند. یوناتهان ویکیرلی از ابتکار «بمب را متوقف کن» می گوید: «یک بخش اعظم تکنالوژی ایران از آلمان می آید. از آن تاریخ بدین سو شرکت زمینس تشبثات متوسط و خردش را که در آنجا وجود داشت بیرون کشیده اشت».

به نظر ویکرلی، کنترول "بافا" بر تجارت با ایران بسیار سست است. او به موردی اشاره می کند که تکنالوژی مجاز برای صادرات از جانب "بافا"، در میدان های گاز طبعیی ایران و آنهم حتا در جایی به کار گرفته می شد که توسط پاسداران انقلاب اداره می گردید. ویکرلی از این ناحیه ابراز نگرانی کرد، اما معاملات آن ها ادامه داشت. ویکرلی شک دارد، "بافا" که نمی خواهد به این اتهامات پاسخ بگوید، شاید کدام متخصص ایرانی را استخدام کرده باشد.

 صادرات از بیراهه

برخی از انتقالات مالی که در آلمان متوقف گردیده است، می تواند بازهم به ایران برسد. این کشور در گذشته ها بلد شده است تا آن چیزی را کی می خواهد یا بدان ضرورت دارد از راه های دیگری مانند دوبی در امارات متحده عربی وارد کند که در آنجا شرکت های متعدد ایرانی ثبت دفتر می باشند. در صورتی که از راه دوبی چنین کاری میسر نباشد، مالیزیا در دسترس قرار دارد. میشاییل توکوس از اتاق تجارت و صنایع آلمان و ایران در این مورد می گوید: «ایرانی ها در چنین کارهایی بسیار استعداد دارند. شما می توانید همه انواع تکنالوژی پیشرفته امریکایی را در تهران ببینید. از جمله کامپیوترهای "اپل"، ماشین های ساختنانی "کاترپیلر" و نرم افزارهای بسیار سریع نوع "نوول"». وتوکوس نگران آن است که این تحریم ها غیر موثر باشند.

توکوس به این نظر است که «در قدم اول این شرکت های آلمانی به جای آن که به تحریم ها کمک کنند مورد ضربت تحریم ها قرار می گیرند». ویکرلی می گوید که اقدامات جاری نیاز به تشدید و توسعه دارد.

دینیس شتوته / رسول رحیم

ویراستار: عارف فرهمند