این روشن بود که بحث در باره اسلام یکی از مشکل ترین موضوعات این سفر تابستانی دویچه وله به مناسبت انتخابات فدرال آلمان خواهد بود. پیش از آنکه ما در کلن برسیم، شاهد بحث ها پیرامون اسلام بودیم و این پرسش که آیا اسلام به آلمان تعلق دارد یا خیر؟ اسلام دین صلح و مدارا است و یا یک ایدیولوژی ای که به نام آن خشونت و نفرت گسترش می یابد؟

در این موارد دیدگاه ها از هم بسیار متفاوت هستند. زنان چادرپوش در سرک های آلمان برای بعضی از آلمانی ها، بیانگر آزادی دینی در این کشور است. برای دیگری بر عکس چادر و روسری نماد زور و فشار است. 

حدود چهار میلیون مسلمان در آلمان زندگی می کنند که از میان آنها ۱،۴ میلیون نفر شان در ایالت نوردراین وستفالن مقیم اند. آنها از طیف های وسیع اسلام نمایندگی می کنند. در کلن، بزرگترین  شهر این ایالات، مسجد جدید و بزرگ مرکزی "انجمن ترکی اسلامی" (دیتیب) چندی پیش دروازه هایش را باز کرد. این ساختمان عظیم از شیشه و نمای سنگ‌ریزه‌ که برای بیش از هزار نمازگزار جا دارد، طبق سبک ترکان عثمانی بنا شده است که مناره ۵۵ متری آن بسیار حیرت انگیز است.

تاثیر رئیس جمهور ترکیه؟

مدت ساخت این مسجد بزرگ در شهر کلن قبل از همه به دلیل اعتراض ها تقریباً ده سال دوام کرد. نمایندگان کلیسا های مسیحی از این تصور خیلی ناراحت بودند که کلیسای جامعه مشهور کلن، با این مسجد رقیبی برای نمایش دورنمای شهر می یابد. در حالی که رهبران دینی ترکی با نمای سنگ‌ریزه‌های مسجد مخالفت داشتند.

افزون برآن هر اندازه روابط سیاسی میان آلمان فدرال و ترکیه بدتر می شد، به همان میزان نیز انتقاد از "دیتیب" (انجمن ترکی اسلامی) به دلیل اعمار مسجد بیشتر می شد. این انجمن در آلمان یک ارگان فعال دولت ترکیه و برای منتقدین آن ابزاری برای اردوغان رئیس جمهور ترکیه است. "دیتیب" ادعا می کند که از ۷۰ درصد مسلمانان آلمان نمایندگی می کند.

پیش داوری از همه جوانب

یوسف الاودودی پروفیسور علم احصائیه و مشاور در شهر کلن است. او ۱۸ سال پیش از مراکش به آلمان آمد. او از نظر "فرهنگی" خود را مسلمان می داند، اما مراسم دینی را بجا نمی آورد. او با همسر آلمانی اش یک پسر دارد. او مشاهده می کند که بحث های علنی و سیاسی در باره اسلام به صورت روزافزون زهرآگین تر می شود که  متاثر از پیشداوری از همه جوانب است.

الاودودی می گوید: "مشکل دین این است که هر دینی باور دارد که دین حقیقی است. افزون بر آن انسان ها دین را با چیزهای دیگر ارتباط می دهند. به طور مثال بسیاری فکر می کنند که همه مردانی که موی سیاه دارند خواناخواه مسلمان هستند، صرف نظر از این که او را می شناسند یا نه."

و از دید او جدا از مسایل دینی، چنین پیشداوری ها بر زندگی مشترک تاثیر گذار است.

به چند تصویر نگاه کنید: 

جامعه اسلامی چندپارچه است

پروفیسور الاودودی در منطقه  کالک شهر کلن زندگی می کند. در این محل دکان های زیادی مراکشی، قهوه خانه ها و مساجد وجود دارد. او می گوید که در این جا برداشت از اسلام زیاد محافظه کار و جامعه اسلامی چند پارچه است و این امر از دید او مانع یک دیالوگ سازنده می شود.

الاودودی توضیح می دهد: "به ندرت تماسی میان مسلمانان لیبرال و محافظه کار وجود دارد. آنها به حرف همدیگر گوش نمی دهند، آنهم در صورتی که اصلاً باهم حرف بزنند."

او تاکید می کند : "بهترین راه حل این است که آنها نخست باهم تماس بگیرند و سپس در چارچوب ابعاد مختلف اسلام، به یک بحث درست آغاز کنند که واقعاً نتیجه ای در پی داشته باشد."

تمایل به افراطی شدن رو به افزایش است

مسلمانان محافظه کار می گویند که آنها نیز آماده گفتگو هستند. اما ترس از روی آوردن به افراط گرایی و افزایش شمار نوجوانان متمایل به خشونت در آلمان، بدگمانی را نسبت به اسلام محافظه کار افزایش می دهد. براساس گزارش نهاد "شبکه پیش گیری از خشونت" تنها در ایالات نوردین ویستفالن  شمار سلفی های شدیداَ محافظه کار آماده خشونت از ۳۰۰ تن در سال ۲۰۱۵ به ۵۰۰ تن در سال ۲۰۱۶ افزایش یافته است. اما قسمی که رومان فردید ریش به دویچه وله می گوید، شمار افراد افراطی که هنوز شناخته نشده اند به مراتب بیشتر از این است. او در این ایالت علیه افراط گرایی فعالیت می کند.

در شهر بن در منطقه بادگودسبرگ از مسجد الانصار دیدار کردیم. عبدالقادر اعظیم امام این مسجد به ما گفت: "تصاویر منفی بسیاری در باره امور بد وجود دارند که رخ می دهد. بسیاری از مسلمانان واقعاً شیوه رفتار خوب ندارند. در برابر آنها بعضی ها با این باور واکنش نشان می دهند که همه مسلمانان چنین هستند و این که اسلام نیز چنین است."

ضرروت گفتگوهای بشتر میان مسلمان

ما مشاهده کردیم که دیالوگ میان مسلمانان که بسیار ضروری است، به اندازه کافی صورت نمی گیرد. در یک دیدار با "اتحاد اسلامی آزاد اندیش" (LIB)، خانم انیکا محمدی یکی از مسئولان آن به ما قصه کرد که او غالباً با نوجوانان مسلمان صحبت می کند. آنها خواهان مشوره دهی هستند که چه چیز در چارچوب اسلام مجاز است و چه چیزی نیست: همجنس بازی یا دوستی با مسیحیان به طور مثال.

خانم محمدی می گوید که در بحث های علنی در آلمان تفسیر بسیار محافظه کارانه از اسلام مورد بحث است: "این قابل تاسف است که فقط افراط گرایان مورد توجه قرار می گیرند."

او می افزاید که به دلیل شمار زیاد مهاجرین که تازه به آلمان آمده اند، باید بحث ها به صورت بسیار متمایز و دقیق صورت گیرد، در مقایسه با آنچه حالا رخ می دهد.

اما این خانم یک جمله را دیگر نمی خواهد بشنود: "که اسلام و مسلمانان به آلمان تعلق ندارند! من به این نظر هستم که باید این جمله را دیگر واقعاً نشنویم."

Haase/ Somaskanda/hm