از ۱۱ شب به این طرف شهرهای مختلف ایران شاهد موج بزرگی از تظاهرات است که در مورادی به درگیری و خشونت منجر شده است. هرچند دولت ایران تاهنوز تنها مرگ ۴۱ تن از جمله چند نفر از نیروهای امنیتی را تائید کرده است، اما یک گروه حقوق بشری از افزایش قربانیان این رویداد به بیش از ۷۵ نفر سخن گفته است.

تظاهرات در ایران در اعتراض به مرگ مشکوک مهسا ژینا امینی، دختر ۲۲ ساله، در بازداشت گشت ارشاد یا پولیس مذهبی ایران شروع شد.

شاهدان به خبرگزاری فرانسه گفتند که تظاهرکنندگان دوشنبه شب دوباره به جاده‌ها آمدند. این اعتراضات از زمان مرگ امینی در ۱۶ سپتمبر به این سو ادامه دارد.

مهسا ژینا امینی پس از دستگیری به اتهام نقض قوانین سختگیرانه حجاب از سوی گشت ارشاد یا پولیس مذهبی این کشور، به گونه مرموزی جان باخته است. معترضان مرگ او را ناشی از خشونت پولیس عنوان می‌کنند، اما منابع دولتی این اتهام را رد می‌کنند. 

تصاویر منتشر شده توسط گروه حقوق بشر ایران مستقر در اسلو (آی اچ آر) نشان می‌دهد که در سنندج، مرکز ولایت کردستان در غرب، زنان برای پاره کردن چادرهای خود بر روی موترها بالا شدند.

جمعیت معترض در تهران هم فریاد «مرگ بر دیکتاتور» سر داده و خواستار پایان بیش از سه دهه حکومت آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر مذهبی ۸۳ ساله این کشور شده اند.

ویدیویی که از چند طبقه بالاتر از سطح خیابان، ظاهراً در شهر تبریز گرفته شده است، مردم را در اعتراض به صدای پرتاب گاز اشک‌آور توسط نیروهای امنیتی، نشان می‌دهد.

مقامات روز دوشنبه گفتند که بیش از ۱۲۰۰ نفر را دستگیر کرده اند. فعالان، وکلا و روزنامه نگاران و همچنین معترضان شامل بازداشت شدگان اند.

تنش با قدرت‌های غربی

تنش‌ها میان ایران و قدرت‌های غربی در حالی افزایش یافت که فرانسه روز دوشنبه "سرکوب خشونت‌آمیز" معترضان توسط نیروهای امنیتی را «شدیداً محکوم کرد». آلمان سفیر ایران را احضار کرد و کانادا نیز تحریم‌هایی را علیه تهران اعلام کرد.

یک روز پیش از آن، اتحادیه اروپا از سرکوب معترضان ابراز تاسف کرد و تهران هم گفت که نمایندگان بریتانیا و ناروی را فراخوانده است.

محمود امیری مقدم، رئیس سازمان حقوق بشر ایران گفت: «ما از جامعه جهانی می‌خواهیم که قاطعانه و متحدانه گام‌های عملی برای توقف کشتار و شکنجه معترضان بردارد.»

وی افزود: «کلیپ‌های ویدیویی و گواهی فوت به دست آمده توسط (آی اچ آر) نشان می‌دهند که گلوله‌ها مستقیماً به سمت معترضان شلیک می‌شوند.»

در تصاویر ویدیویی اخیر منتشر شده توسط خبرگزاری فرانسه نیز دیده می‌شود که پولیس ضد شورش ملبس با واسکت ضد گلوله معترضان را  با چماق مورد ضرب و شتم قرار می‌دهد. در این تصاویر دیده می‌شود که دانشجویان تصاویر بزرگ آیت‌الله خامنه‌ای رهبر مذهبی ایران و روح الله خمینی را پاره می‌کنند.

معترضان سنگ پرتاب کرده و موترهای پولیس و ساختمان‌های عمومی را به آتش کشیدند. به گفته کمیته حمایت از خبرنگاران، حداقل ۲۰ روزنامه نگار نیز دستگیر شده اند.

غلامحسین محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه ایران، بر «لزوم اقدام قاطع و بدون اغماض» با محرک‌های اعتراض تاکید کرده است.

اما یک روحانی قدرتمند شیعه که مدت‌ها با دولت شدیداً محافظه‌کار این کشور همسو بود، از مقامات خواست که موضع ملایم‌تری اتخاذ کنند.

آیت الله حسین نوری همدانی گفت: «رهبران باید به مطالبات مردم گوش دهند، مشکلات آنها را حل کنند و نسبت به حقوق آنها حساسیت نشان دهند.»

این سرکوب‌های خونین واکنش‌های دولت‌های غربی را برانگیخت و تلاش‌های دیپلوماتیک برای احیای توافق هسته‌ای بین ایران و قدرت‌های بزرگ را که توسط دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ لغو شده بود، مختل کرده است.

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، که این تلاش‌ها را رهبری کرده است، روز یکشنبه ایران را به دلیل "استفاده گسترده و نامتناسب از زور علیه معترضان صلح‌آمیز" مورد انتقاد قرار داد.

ایالات متحده هفته گذشته تحریم‌هایی را علیه پولیس مذهبی «گشت ارشاد» ایران اعمال کرد. جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا روز دوشنبه گفت که کشورش به عنوان بخشی از بسته تحریمی «بر روی ده‌ها فرد و نهاد» از این روند پیروی خواهد کرد.

na/af (afp)