در سراسر جهان وقتی مردم برای خرید می روند، تاثیر جنگ اوکرایین بر قمیت مواد خوراکی را می بینند. مخصوصا مواد خوراکی اساسی مانند گندم، جواری و روغن آفتابگردان به میزان قابل توجهی گران تر شده اند. مناطق اطراف دریای سیاه به "سبد نان جهان" مشهور است. دست کم ۲۹ درصد از صادرات جهانی گندم از روسیه و اوکرایین صورت می گیرد. ۱۹ درصد از صادرات جهانی جواری و حتی ۷۸ درصد از صادرات جهانی روغن آفتابگردان از همین مناطق است.

جنگ باعث ایجاد اختلال در چرخه تولید مواد غذایی شده و باعث تورم گردیده است. روسیه نیز صادرات حبوبات و غله جات را به بسیاری از کشورهای جهان متوقف کرده است. معلوم نیست که امسال دهقانان در اوکرایین اصلا می توانند محصولی برداشت کنند یا خیر؟

سازمان زراعت و خوراکه ملل متحد "فائو" هشدار داده که قیمت مواد غذایی در ماه مارچ ۲۰۲۲ در سراسر جهان به بالاترین حد خود رسیده است. در اتحادیه اروپا قیمت مواد غذایی، الکول و تنباکو در ماه جنوری تا سه و نیم درصد و در ماه فبروری تا بیش از چهار درصد افزایش یافته بود.

آریل برونر، کارشناس زراعت در موسسه "بیرد لایف در اروپا و آسیای مرکزی" گفت: «این مهم است که بدانیم کسانی که واقعاً بیشترین آسیب را می بینند در کشورهای فقیری هستند که واقعاً به واردات از اوکرایین وابسته می باشند. کشورهایی در خاورمیانه و شمال افریقا.» به باور این کارشناس، در آینده نزدیک قیمت ها در اروپا بازهم افزایش خواهد یافت؛ چراکه مشکل اصلی تورم بالاست.

تجارت اتحادیه اروپا با روسیه و اوکرایین

اتحادیه اروپا یک شریک تجارتی مهم روسیه و اوکرایین در زمینه محصولات زراعتی بوده است. تعاملات تجارتی اتحادیه اروپا با روسیه شامل ۳.۷ درصد صادرات و ۱.۴ درصد واردات فرآورده‌های زراعتی می‌شود. در حالی که اتحادیه اروپا سویا، کاکائو، شرشم و عسل صادر می کرد، گندم، خوراک مواشی و کود زراعتی از روسیه وارد می نمود. اوکرایین حتی تامین کننده ۳۶ درصد از واردات غلات مورد نیاز اتحادیه اروپا بود. در سال ۲۰۲۱، اتحادیه اروپا به ارزش سه میلیارد یورو فراورده‌های زراعتی به اوکرایین صادر کرد.

با وجود این ارقام، کمیسیون اتحادیه اروپا به این تصور است که این اتحادیه می ‌تواند کمبودی‌های به میان آمده در نتیجه از دست دادن این شرکای تجارتی خود را کاهش دهد. در بیانیه ای که از سوی این کمیسیون در بروکسل صادر شده، آمده است: «اتحادیه اروپا تا حد زیادی از نظر تولید مواد غذایی با مازاد زراعتی بالا خودکفا است. بازار داخلی اروپا می تواند شوک های افزایش قیمت را در خود حل کند.» در ابتدای ماه اپریل، این کمیسیون بسته ای از اقدامات پیشگیرانه را اعلام کرد که برای حمایت از دهقانان اتحادیه اروپا به منظور افزایش تولید گندم، جواری و شرشم در نظر گرفته شده است.

سامر اکرمن، یک دهقان جوان و فعال حامی محیط زیست در فنلند به دویچه وله گفت: «اتحادیه اروپا مازاد صادرات محصولات زراعتی دارد، ولی با این وجود، جنگ تهاجمی پوتین منجر به تورم در قیمت انرژی و سوخت شده که این نیز بر قیمت تولید و صادرات محصولات زراعتی تأثیر می گذارد.»

هشداری برای دهقانان؟

بسیاری از ابزارآلات و مواد مورد نیاز برای زراعت گران تر شده اند. مثلا قیمت کود زراعتی افزایش یافته و دهقانان را در سراسر اروپا در حالت اضطرار قرار داده است. حتی دهقانان در فرانسه و یونان تظاهرات کرده و خواستار حمایت اتحادیه اروپا در خریداری کود شده اند. کمیسیون اتحادیه اروپا قول داده که یارانه بیشتری برای جلوگیری از فشار تامین کود و سوخت به دهقانان بپردازد.

آریل برونر به وضاحت می بیند که جنگ مشکلات اساسی در سیستم زراعتی ایجاد کرده است. برونر افزود: «بدیهی است که وابستگی شدید به سوخت های فوسیلی یک مشکل است. برخی از دهقانان تازه متوجه شده اند که باید از کودهای مصنوعی دوری کنند و دوباره به زراعت ارگانیک روی آورند.» وی اضافه کرد: «یک مشکل دیگر این است که بسیاری از دهقانان به ‌جای کشت محصولات مختلف، به‌طور فزاینده ‌ای بر روی یک محصول تمرکز می‌کنند. سیستم زراعتی ما در حاشیه قرار گرفته و دهقانان را به آسیب ‌پذیرترین قشر تبدیل کرده است. آنها از تشنج‌ های جیوپولیتیکی مانند جنگ رنج می ‌برند. تغییرات اقلیمی نیز بزرگترین تهدید واقعی برای تولید مواد غذایی است.»

آمادگی برای بحران

هرچند امنیت غذایی در اتحادیه اروپا چندان در خطر نیست چون میزان صادرات فراورده‌های زراعتی از این اتحادیه نسبت به واردات آن بیشتر است، اما این بلوک نگران کمبود مواد غذایی در خارج از مرزهایش می باشد و برای مقابله با آن آمادگی می گیرد. یانس لنارچیچ، کمیسار اتحادیه اروپا برای کمک های بشردوستانه و مقابله با بحران، نگران است که قیمت مواد خوراکی به مستمندان آسیب بیشری وارد کند. وی گفت: «حمله روسیه به اوکرایین فشار را بر چرخه تولید مواد غذایی افزایش داده و میلیون ها نفر را در سراسر جهان در معرض خطر گرسنگی قرار داده است. اقدامات فوری برای حل این بحران نیاز است.»

اتحادیه اروپا اکنون می خواهد با سازمان ملل متحد مشترکاً کار کند و کمک های بشردوستانه را به مناطق آسیب دیده برساند. پارلمان اتحادیه اروپا اخیراً خواستار افزایش تولید در اتحادیه اروپا شد و حمایتش را از کشورهایی اعلام کرد که قرار است خلاء عرضه ناشی از جنگ را جبران کنند.