شاخص "شفافیت بین الملل" به چه می پردازد؟

سازمان "شفافیت بین الملل" سالانه یک بار گزارش خود را درباره موثریت مبارزه کشورها در برابر فساد منتشر می کند. این سازمان ارزیابی و درجه بندی خود را با کمک ۱۲ سازمان بین المللی دیگر انجام می دهد. "شفافیت بین الملل" از کارشناسان و تجارت پیشگان می پرسد که آنان وضعیت فساد را در حال حاضر در برخی کشورها چگونه می بینند. از این رو، این سازمان، شاخص خود را "شاخص درک از وضعیت فساد" نامیده است، زیرا میزان فساد واقعی به دلیل فعالیت های غیرقانونی مانند رشوت ستانی و اختلاس پنهانی صورت می گیرد و ارزیابی آنها بسیار دشوار است.

به گفته این سازمان، شاخص سالانه مسائلی مانند رشوت ستانی رایج، خویشخوری و اختلاس را در کشورها ارزیابی می کند اما علاوه بر آن، قوانین مربوط به مبارزه با فساد و اجرای آنها در این کشورها مورد توجه قرار می گیرد. هدف از این شاخص، قابل رویت و قابل مقایسه ساختن فساد در سطح جهان است.

پرسش هایی که برای تهیه این شاخص پرسیده می شود، به عنوان مثال این گونه هستند: آیا گروه های ذینفع مشخصی هستند که بر حکومت نفوذ داشته باشند؟ شغل های دولتی بر اساس مهارت ها و دانش افراد به آنها سپرده می شود یا از طریق روابط؟ آیا خبرنگاران و پژوهشگرانی که دست به افشاگری فساد می زنند، از سوی قانون مورد حمایت قرار می گیرند؟

کدام کشورها در مقابله با فساد بهترین هستند؟

کشورهای جهان در شاخص "شفافیت بین الملل" از ۱۰۰ تا صفر امتیاز می گیرند؛ به این معنا که کشور بدون فساد ۱۰۰ امتیاز و کشوری که سراسر فاسد است، صفر امتیاز می گیرد.

در بالای جدول سال ۲۰۱۸، کشوری دنمارک قرار دارد که در مبارزه با فساد توانسته است درجه ۸۸ را به دست آورد. پس از آن، کشورهای نیوزیلند، سنگاپور، سویدن و سویس بالاترین درجات را دارند.

با این حال، مقایسه مناطق مختلف جهان در شاخص "شفافیت" نشان می دهد که کشورهای غرب اروپا بهترین وضعیت را دارند. در این منطقه به طور متوسط درجه کشورها ۶۶ است.

کدام کشورها فاسدترین هستند؟

وضعیت مبارزه با فساد در کشورهای درگیر جنگ و بحران بدتر از هرجای دیگر است. به عنوان مثال، کشورهای سومالیا، سوریه، سودان جنوب، یمن در پایین جدول قرار دارند؛ علاوه بر این کشورها، کوریای شمالی نیز موقف بدی دارد.

جایگاه افغانستان در جدول از ۱۷۷ به ۱۷۲ ارتقا یافته است اما در امتیازبندی این شاخص، افغانستان نسبت به سال گذشته، یک امتیاز بیشتر گرفته و از ۱۵ به ۱۶ امتیاز بالا رفته است.

بیشترین میزان فساد بر اساس مناطق در شاخص "شفافیت بین الملل" مربوط می شود کشورهای جنوب صحرا در افریقا؛ جایی که به گفته این سازمان، "کشورهای زیادی وجود دارند که موسسات غیرموثر و ارزش های دموکراتیک ضعیف آنان، خطری برای روند مبارزه با فساد پنداشته می شوند".

علاوه بر کشورهای صحرای جنوبی افریقا، مناطق اروپای شرقی و آسیای میانه نیز در شاخص شفافیت سال ۲۰۱۸، در پایین ترین درجه قرار دارند. به گفته این شاخص، "در این مناطق نبود اراده سیاسی و حقوق سیاسی، به علاوه نهادهای ضعیف سبب می شوند تا فساد بدون مقاومت زیاد دوباره رونق بگیرد".

وضعیت مبارزه با فساد در آلمان چگونه است؟

آلمان در جمع ۱۸۰ کشور، در مقام یازدهمین کشور خوب قرار دارد. این کشور با کسب ۸۰ امتیاز در شاخص شفافیت، همردیف بریتانیا قرار دارد. دیگر کشورهایی که وضعیت بهتری نسبت به آلمان دارند، دنمارک، نیوزیلند، فینلند، سنگاپور، سویدن، سویس، ناروی، هالند، کانادا و لوکزامبورگ هستند.

آلمان سال گذشته با ۸۱ امتیاز، در مقام دوازدهم قرار داشت که به نظر می رسد اندکی تغییر در این کشور به وجود آمده است. سازمان "شفافیت بین الملل" در گذشته انتقاد کرده بود که "آلمان [در مبارزه با فساد] چندین سال بی حرکت و ساکن مانده است".

این سازمان بیش از همه خواهان ثبت و راجستر اجباری لابی ها در آلمان است. در حال حاضر، قانونی در آلمان وجود ندارد که سازمان ها و افراد ذینفع را مجبور کند تا خود را در یک فهرست علنی ثبت کنند.

آیا کشورها با دموکراسی بهتر از کشورهای بدون دموکراسی هستند؟

هرچند ممکن است استثنائاتی وجود داشته باشد اما در کل، میانگین امتیاز شفافیت کشورهای دموکراتیک ۷۵ است؛ در حالی که امتیاز شفافیت به طور میانگین در کشورهایی با نظام خودکامه و دیکتاتوری ۳۰ می باشد.

به گفته "شفافیت بین الملل"، کشورهایی مانند ترکیه و مجارستان نشان می دهند که چطور وقتی این کشورها از ارزش های دموکراتیک دور شدند، فساد در آنها افزایش یافته است. به عنوان مثال، مجارستان از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۸، نه امتیاز افت کرده است و ترکیه نیز در این مدت هشت امتیاز را در شاخص شفافیت از دست داده است.

سیاستمداران پوپولیست و شعار مبارزه با فساد

به گفته سازمان "شفافیت بین الملل"، سیاستمداران پوپولیست هرچند وعده مبارزه با فساد سر می دهند، اما خودشان تهدیدی در راستا هستند. این سازمان، به عنوان مثال از ایالات متحده امریکا یاد می کند: دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ با شعار "نابودی فساد" پیروز شد؛ اما سازمان "شفافیت بین الملل" می گوید که از زمان به قدرت رسیدن ترامپ، وضعیت فساد در این کشور بدتر شده است. در شاخص سال ۲۰۱۸، ایالات متحده در مبارزه با فساد، چهار امتیاز افت کرده است. به این ترتیب، به گفته سازمان "شفافیت بین الملل"، پایه های دموکراتیک ایالات متحده به طور فزاینده زیر سوال رفته است و "فرسایش نورم های اخلاقی و افزایش قدرت" پدید آمده است.

دلیا فرایرا روبیو، رئیس سازمان "شفافیت بین الملل" می گوید: «فساد بیش از همه در جایی رونق می گیرد که پایه های دموکراتیک ضعیف می شوند؛ همانگونه که ما در کشورهای زیادی دیده ایم که سیاستمدارهای پوپولیست برای منافع خود از [این موقعیت] استفاده می کنند».

دویچه وله / ع. ح.