افغانستان، زمینه‌ای برای همکاری مسکو و واشنگن؟
۱۳۹۵ بهمن ۵, سه‌شنبه
در پی انتقال قدرت در واشنگتن، تحلیلگران روسی فرصت‌های نوی برای همکاری روسیه و ایالات متحده در افغانستان می‌بینند. در اصل روسیه چنان می‌نماید که نگاه مثبتی به ماموریت ناتو و ایالات متحده در افغانستان دارد. در چند سال نخست بعد از طالبان، مسکو و واشنگتن از نزدیک باهم همکاری کردند. اما خراب شدن مناسبات دوجانبه در اواخر دهه ۲۰۰۰ منجر به ایجاد شکاف میان دو کشور در قضیه افغانستان شد. به گونه مثال، ایالات متحده امریکا از مذاکرات مخفی احتمالی دیپلومات‌های روس با نمایندگان طالبان در افغانستان انتقاد کرد. اما وزارت خارجه روسیه گفت که چنین مذاکراتی هیچگاه صورت نگرفته است.
ارکادی دوبنوف، کارشناس روسی مسایل آسیای مرکزی به دویچه وله گفت که از پایان ۲۰۱۵ میلادی هدف روسیه در سیاست‌اش در قبال افغانستان ایجاد دیالوگ با طالبان بوده است. او اشاره می‌کند که در آن زمان ضمیر کابلوف، فرستاده خاص روسیه برای افغانستان، از علایق مشترک با طالبان صحبت کرده بود.
به باور دوبنوف، کرملین در سال‌های اخیر تهدیدهایی را که از افغانستان می‌توانند ظهور کنند مورد ارزیابی مجدد قرار داده است. در گذشته رهبران روسیه به این فکر بودند که بی‌ثباتی افغانستان ممکن است به کشورهای همسایه‌اش در آسیای میانه گسترش یافته و تهدیدی برای روسیه ایجاد کند. دونبوف می‌گوید: «این روزها، مسکو درک کرده است که گروه طالبان به عنوان یک نیروی سیاسی، هرچند که سرشت رادیکال داشته باشد، تهدیدی را متوجه آسیای مرکزی نمی‌کند؛ منطقه‌ای که مسکو آن را ساحه نفوذ خود می‌داند.»
علایق مسکو در افغانستان
الکسی ملاشنکو، رئیس بخش پژوهش در مرکز تحقیقاتی «گفتگوی تمدن‌ها» و کارشناس مرکز کارنگی در مسکو، با این ارزیابی دونبوف موافق است. او به دویچه وله می‌گوید: «نیازی به این ترس نیست که بی‌ثباتی از افغانستان به روسیه گسترش می‌یابد. این خطر اصلاَ وجود ندارد.»
ملاشنکو به این باور است که راجع به فعالیت‌های روسیه در قبال افغانستان نباید زیاد مبالغه شود. به گفته او، مسکو کاملاَ آگاه است که افغانستان یکی از مشکل‌سازترین کشورها در منطقه است. ملاشنکو می‌گوید تا زمانی که بحران افغانستان برای روسیه هزینه نداشته باشد، مسکو قصدی برای شمولیت در میانجی‌گری یا پاسبانی صلح ندارد. این کارشناس می‌گوید: «روسیه منافع چشمگیری در افغانستان ندارد.»
ملاشنکو توضیح می‌دهد که برای کشور نسبتاَ فقیری مانند روسیه غیرممکن است که به هر چیزی دست درازی کند: «مسکو قبلاَ هزینه‌های اتحادیه اقتصادی یوروآسیا، بحران کریمیا، منطقه دونباس، ابخازیا و سوریه را بر دوش می‌کشد.» علاوه بر این، او می‌گوید که ارزش تجارت روسیه با افغانستان تنها به یک میلیارد دالر می‌رسد.
فشار بر حکومت افغانستان
با وجود این، ارکادی دونبوف معتقد است که مسکو می‌خواهد خلاء ایجاد شده توسط خروج سربازان ناتو در افغانستان را پر کند. او می‌گوید که این تنها دلیل علاقمندی زیاد روسیه به افغانستان نیست. به گفته این تحلیلگر، کرملین تلاش می‌کند گروه‌های مختلف افراطی را در افغانستان در برابر هم قرار دهد. دونبوف توضیح می‌دهد: «این واضح است که طالبان و تروریست‌های «دولت اسلامی» که افرادی از کشورهای آسیای مرکزی نیز در صفوف آن شامل اند، اهداف مختلفی در شمال افغانستان دارند، و با تقویت طالبان، به شمول کمک تسلیحاتی، می‌توان به این اختلاف‌ها افزود.»
به باور این کارشناس روس، ایجاد دیالوگ با طالبان می‌تواند فشارها بر حکومت اشرف غنی را نیز افزایش دهد که مسکو آن را «دست نشانده» واشنگتن، دست کم در حکومت بارک اوباما، می‌خواند.
انتظارات از واشنگتن
مسکو انتظار دارد که رئیس جمهور دونالد ترامپ روی پالیسی جدید در افغانستان تمرکز کند. مسکو می‌خواهد دریابد که آیا واشنگتن آماده خروج ۹۰۰۰ سرباز خود از افغانستان و متوقف کردن کمک‌ها به حکومت این کشور است. دنبوف حدس می‌زند: «حکومت جدید ایالات متحده روی حمایت بی‌قید و شرط از غنی اصرار نمی‌کند. بنابراین، ممکن است مسکو شکل جدیدی از اقدامات مشترک برای تنظیم مساله افغانستان پیشکش کند.»
ملاشنکو نیز به این باور است که افغانستان می‌تواند به موضوعی در مذاکرات امریکا و روسیه تبدیل شود. به گفته او، اگر «دولت اسلامی» یا داعش به استراتژی حضور درازمدت خود در افغانستان پایدار بماند، افغانستان می‌تواند به زمینه‌ای برای جنگ مشترک مسکو و واشنگتن علیه تروریسم تبدیل گردد. ملاشنکو می‌گوید: «این پلاتفورم خوبی برای همکاری و مذاکرات خواهد بود.»
میخایل بوشویف/ ع. ف.