هفته رسانه‌های اجتماعی زیر عنوان «اختلاف نظرات در شبکه‌های اجتماعی به معنی دشمنی نیست» تجلیل شد. براساس آمار موسسه نی، یک میلیون و 300 هزار نفر در افغانستان از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند.

شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک و تویتر حالا به رسانه‌های مهم و تاثیرگذار در افغانستان تبدیل شده‌اند. در بسیاری موارد کاربران افغان خبرها را زودتر از رسانه‌های سنتی مانند رادیو و تلویزیون به مخاطبان می‌رسانند.

شبکه‌های اجتماعی حالا به منبع فشار بر مقام‌های حکومتی تبدیل شده است. کاربران این شبکه‌ها از اداره‌های فاسد حکومتی شکایت می‌کنند و گاهی با نشر عکس‌ها آن را مستند می‌سازند. این شبکه‌ها در اصلاح رفتارهای اجتماعی نیز بسیار موثر بوده اند. مسئولان موسه نی می‌گویند که شبکه‌های اجتماعی نقش برجسته‌ای در افشاسازی فساد اداری و مبارزه با ظلم و زورگویی دارند.

مجیب خلوتگر رئیس موسسه نی روز یک شنبه در مراسم آغاز هفته رسانه‌های اجتماعی در کابل گفت: «رسانه‌های اجتماعی جایگاه خود را یافته‌اند و در زمینه‌های دادخواهی، آموزش و پرورش، تفریح، بازتاب واقعیت‌ها، مبارزه با فساد و قانون شکنی‌، گزارش‌دهی شهروندی و سایر مسایل تا حال نقش موثر داشته‌اند.»

اما استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای افغان‌ها ساده نیست. هزینه استفاده از این شبکه‌ها بسیار گران‌تر از کشورهای دیگر است. براساس آماری که نی ارایه کرد، سرعت انترنت در افغانستان در مقایسه با یک کشور اروپایی 50 برابر کمتر است، در حالی که قیمت انترنت نسبت به همان کشور، صد برابر بیشتر می‌باشد.

نی می‌گوید استفاده از انترنت در شماری از ولایات بسیار گران است. آقای خلوتگر گفت قیمت هر دقیقه انترنت در ولایت دورافتاده دایکندی از 60 تا 80 افغانی در هر دقیقه است.

جنبه‌های منفی

با وجود موثریت شبکه‌های اجتماعی، کاربران این شبکه‌ها گاهی وارد حریم شخصی زندگی دیگران می‌شوند و دست به توهین و تحقیر می‌زنند. ایجاد صفحات مجازی تقلبی به نام افراد مشهور و بدنام‌سازی آن‌ها مورد دیگری است که دردسرهایی را به همراه داشته است. هتک حرمت دیگران نیز بخشی از سوءاستفاده از شبکه‌های اجتماعی است.

وزارت اطلاعات و فرهنگ می‌گوید طرحی برای قانونمند شدن فعالیت شبکه‌های اجتماعی روی ‌دست گرفته شده است. مژگان مصطفوی، معین نشراتی وزارت اطلاعات و فرهنگ در مراسم تجلیل از هفته رسانه‌های اجتماعی گفت: «خوب است که ما با توجه به ارزش‌های یک جامعه اسلامی و سنتی‌ای که داریم، قانونمند شدن شبکه‌های اجتماعی را داشته باشیم. این به معنای محدود کردن آزادی بیان نیست بلکه ما می‌خواهیم که به حقوق افراد دیگر صدمه وارد نشود.»

معین وزارت اطلاعات و فرهنگ گفت قرار است فصل جدیدی در قانون رسانه‌های همگانی زیر عنوان شبکه‌های اجتماعی افزوده شود. اما هنوز جزییات قانونمند شدن فعالیت در رسانه‌های اجتماعی مشخص نشده است.

اما آقای خلوتگر گفت که این قانون نباید منجر به محدودیت آزادی بیان شود: «هرگاه چنین کاری می‌شود، قید اساسی این باشد که در نهایت این اقدام منجر به محدودیت دسترسی به اطلاعات و رسانه‌های اجتماعی نشود. این کار باید در همکاری با نهادهای مرتبط انجام شود.»

در همین حال موسسه نی تصمیم دارد در یک هفته جاری کمپاین‌هایی را برای استفاده بهتر از شبکه‌های اجتماعی در بین اقشار مختلف اجتماعی به راه اندازد.

ناظر بر عملکردهای حکومت

کاربران شبکه‌های اجتماعی می‌گویند این شبکه‌ها به عنوان ناظر بر عملکردهای مقام‌های دولتی عمل کرده و کارکردهای ناشایسته آن‌ها را نقد کرده است. جاوید روستاپور، خبرنگار می‌گوید با آن‌که این شبکه‌ها ضعف‌هایی دارند ولی تاثیرات مثبتی نیز به جا گذاشته‌اند.

روستاپور گفت: «در بعضی موارد این شبکه‌ها حکومت را بسیار زیاد زیر فشار قرار داده است. ما دیدیم که اگر این شبکه‌ها نمی‌بودند، صدها پرونده و قضیه فساد را حکومت فراموش می‌کرد. رسانه‌های اجتماعی در راستای اصلاح کردن مقام‌های حکومت بسیار نقش داشته است.»

اما در برخی موارد کاربران شبکه‌های اجتماعی با پخش و نشر خبرهای بی‌اساس و شایعه‌پراکنی‌ها تاثیرات سوء بر روان جامعه داشته و منجر به نفاق‌افکنی و فاصله‌دهی بین حلقات اجتماعی شده است.