در ماترا، شهری در جنوب ایتالیا و یکی از پایتخت های فرهنگی جهان در سال ۲۰۱۹، شام یکشنبه روحانیون مسلمان و یهودی از ۱۵ کشور جهان گردهم آمدند. هرچند مکان گردهمایی کمی دور بود، اما قدرتی نمادین و بسیار قوی داشت. آنها می خواهند در آینده گفتگو میان پیروان این دو دین را تقویت کنند.

طارفه باغاجاتی، مهندس ساختمانی و امام جماعت مشهور در مسجد ویانا پایتخت اتریش در مورد این گردهمایی گفت: «به نظرم در جهان امروزی ما، اقدامی کاملا بی نظیر است. مثل گلی می ماند که باید از آن به خوبی مراقبت شود تا رشد یافته و ترویج شود».

در سال ۱۹۹۹ نیز این امام ۵۸ ساله نهادی به نام "ابتکار اتریشی های مسلمان" را تاسیس کرد که "زمینه گفتگو میان مسیحیان و مسلمانان" را فراهم می کرد. بالاخره این ابتکار حالا به ماترا رسید.

مرتبط:  "مسلمانان و یهودیان در کنارهم هستند"

این گام مختص به اروپا نیست. معمولاَ یهودیان و مسلمانان فقط در برنامه های سیاسی و در برنامه های مشترک با مسیحیان و کنفرانس های بین ادیان با هم ملاقات می کنند. سه سال پیش "مرکز شاه عبدالله برای گفتمان میان دینی و فرهنگی" در شهر ویانا "شورای رهبری مسلمانان و یهودیان" را تاسیس کرد.

ابتدا حلقه ای کوچک بود و خاخام پینچاس گولدشمیت، رئیس شورای اروپایی خاخام های یهودی را شامل می شد. این حلقه رفته رفته بزرگتر شد و با اعتماد بیشتر، گفتگوها و تبادل افکار نیز افزایش یافت.

موانع در ویانا

در حال حاضر مرکز دینی و فرهنگی شاه عبدالله که از عربستان سعودی تمویل می شود، به مخاطره افتاده است. در اواسط ماه جون شورای ملی اتریش به خروج این کشور از این مرکز بین المللی و توافقنامه ویانا رای داد که این شهر را مرکزیت تاسیس و مقر این مرکز تعیین کرده است.

اتریش در سال ۲۰۱۲ این مرکز را با اسپانیا و عربستان سعودی تاسیس کرد. اکنون آینده "مرکز شاه عبدالله برای گفتگوی میان دینی و فرهنگی" نامعلوم است.

اما ملاقات روحانیون دو دین وارد بعد جدید از گفتمان یهودی-اسلامی شده که معمولا تحت تاثیر بحران خاورمیانه قرار دارد. روحانیون مسلمان و یهودی از تمام اروپا به ماترا آمدند؛ از ایرلند گرفته تا یونان و رومانیا، لیتوانیا و پورتگال.

مرتبط:  ایجاد کمیته اسلامی- کاتولیکی به هدف تقویت گفتگو بین ادیان

گادی گرونیچ، دبیرکل شورای اروپایی خاخام های یهودی در مورد انتخاب محل برگزاری گردهمایی گفت: «باید واضح می شد که ما بخشی از فرهنگ اروپایی هستیم». علاوه بر این، از چند ماه پیش در ایتالیا نیز مانند دیگر کشورهای اروپایی با حکومت های عوامگرای دست راستی، ابتکار عملی با هدف محدود ساختن ذبح حیوانات و ختنه پسران اعمال شده که این طرح ها نیز حالا روی میز گفتگوهای میان دینی قرار دارند.

نگرانی از عوامگرایان راستگرا

به گفته گرونیچ، چنین اهداف سیاسی در پی اعمال محدودیت بر اعمال دینی یهودیان و مسلمانان هستند و این دو موضوع اجتماع مربوط به دو دین را تحت فشار قرار می دهد: «جامعه یهودیان و همزمان جامعه مسلمانان در اروپا زیاد هستند». حالا هردو جانب می خواهند در ماترا یک کمیته مشترک را تشکیل دهند که برای ایجاد بحث و گفتگو در پایتخت های کشورهای اروپایی از جمله بروکسل وارد عمل شوند.

طارفه باغاجاتی، روحانی مسلمان در اتریش نیز از چنین تلاش های سختگیرانه برای محدودیت بر اعمال دینی سخن می گوید. او از رشد راستگرایی افراطی در کشورهای اروپایی سخن می زند. از قدرت گرفتن حزب "بدیل برای آلمان"، حزب راستگرایان در اتریش، ماتیو سالوینی در ایتالیا و گریت ویلدرس در هالند. وی می افزاید: «آنها اسلام هراسی را به ویژه علیه مهاجران رشد می دهند و به طور کلی از ضدیت با مسلمانان به عنوان یک برنامه سیاسی در جهت اهداف عوامگرایانه شان استفاده می کنند و برخلاف ۱۰ یا ۲۰ سال پیش، تا حدودی قدرت هم گرفته اند».

باغاجاتی اضافه کرد: «به این خاطر ما می گوییم "دفاع از همان ابتدا" باید شروع شود. اگر مسلمانان و یهودیان هشدار بیداری ندهند، پس چه کسی این کار را بکند؟ ما می خواهیم مشترکاً اروپایی با جامعه لیبرال، باز، آزاد و در راه درست، برای حقوق بشر را به نمایش بگذاریم».

نگرانی از یهودستیزی

در ماترا هم مثل "شورای رهبری یهودیان و مسلمانان" در مورد نفرت علیه یهودیان در میان مهاجران و پناهندگان مسلمان بحث شد. گرونیچ گفت: «موارد یهودستیزانه توسط مهاجران ما را متاثر کرده است. ما چنین مواردی را متاسفانه هر هفته بیشتر تجربه می کنیم». وی افزود: «اما با آنهم ما به عنوان جامعه یهودی در جانب مسلمان دوستان و همکارانی داریم که همراه با ما علیه چنین اعمالی ایستاده اند».

مرتبط:  هراس اجتماعات یهودیان از یهودی ستیزی پناهجویان

رئیس شورای یهودیان اروپا از گفتگوهای "رسمی و غیررسمی" در آینده صحبت کرد. وی اضافه نمود: «نباید فراموش کنیم که در جامعه اسلامی گروه های زیادی هستند که نمی خواهند با ما صحبت کنند. همه چیز گلابی رنگ نیست و همه آماده گفتگو نیستند. اما با آنهایی که آماده هستند گفتگو کنند، ما آماده هستیم تبادل افکار کنیم و آینده ای مشترک را بسازیم».

نمونه هایی به عنوان مثال

سال گذشته حدود ۳۰ خاخام یهودی از تونس دیدار کردند. سال هاست که گردهمایی های نمایشی میان خاخام های یهودی و ملاامامان مسلمان در برلین وجود دارد. اخیراً چند بار یهودیان و مسلمانان جوان با یادبود از قربانیان اردوگاه های کار اجباری نازی ها، از اردوگاه آشویتس در پولند دیدن کردند.

مرتبط:  خاخام های اروپایی خواهان ایجاد ایموجی های یهودیان هستند

باغاجاتی از جانب خودش در مورد "تماس های بسیار مثبت" میان پیروان دو دین در اتریش سخن زد. مثلا روحانیون مسلمان و یهودی با شماری از پیروان دین شان سفر رفته اند. علیه وقایع یهودستیزی و یا اسلام ستیزی، اعلام همبستگی نموده اند. به گفته وی این چنین رفتاری می تواند "برای اروپا مثال زدنی باشد". باغاجانی اضافه نمود یک مسئله قابل یادآوری است: «در اروپا و فراتر از بحران خاورمیانه، امامان و خاخام ها بدون وساطت عامل سومی با یکدیگر مستقیم ملاقات می کنند. آنها می گویند که ما در مورد اینکه رابطه بین یهودیان و مسلمانان چگونه باشد، نمی خواهیم دیکته شویم. اگر در دو جانب روشنفکرانی نباشند و رهبران دینی مثل روحانیون مسلمان و یهودی این کار را نکنند، پس چه کسی چنین کاری باید بکند؟»

کریستوف اشترک/ر.ش