پس از شکست حاکمیت طالبان در سال ۲۰۰۱، گلبدین حکمتیار همکاری با سایر احزاب سیاسی برای تشکیل حکومت را رد کرد. حکمتیار حکومت افغانستان را دست نشانده می‌خواند و حزبش مخالفت مسلحانه را در شماری از مناطق افغانستان علیه حکومت به پیش می‌برد.

در نتیجه تلاش‌های حکومت وحدت ملی، گلبدین حکمتیار در ماه میزان امسال توافقنامه صلح با حکومت افغانستان را امضا کرد. حزب اسلامی نخستین جریان مخالف دولت است که از طریق پروسه صلح، به مخالفت مسلحانه پایان می‌دهد.

شهروندان افغانستان نظرات مختلفی در رابطه به حذف نام حکمتیار از لیست سیاه دارند. سمیرا رسا یک شهروند افغانستان به این نظر است که تاریخ عملکردهای گروه‌های مجاهدین به خصوص گلبدین حکمتیار را فراموش نخواهد کرد: «تاریخ افغانستان جنایاتی را که گلبدین حکمتیار در کابل و افغانستان انجام داد، فراموش نخواهد کرد. او جنایات زیادی را انجام داد.»

حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار یکی از طرف‌های مهم جنگ داخلی در دهه ۹۰ میلادی بود. در نتیجه جنگ‌هایی که این گروه‌ها به راه انداختند، ده‌ها هزار افغان کشته و زخمی شدند، شهر کابل ویران شد و نفاق قومی به اوج خود رسید.

اما برخی‌ از شهروندان افغانستان به این باورند که پیوستن گلبدین حکمتیار به روند صلح، امنیت و ثبات را بهبود خواهد بخشید و در بخش‌هایی که این گروه پیش از این در حال نبرد مسلحانه با دولت افغانستان بود، امن‌تر خواهد شد.

جاوید یک باشنده ولایت میدان وردک می‌گوید: «این که نام حکمتیار از لیست سیاه حذف شد، این برای امنیت یک خبر خوش است. هر افغانی که مخالف صلح است باید با آن‌ها صلح شود. باید با طالبان هم صلح شود تا افغانستان با ثبات شود و اداره این کشور تقویت گردد.»

محمد ظاهر شهروند دیگر افغانستان به این باور است که حذف نام حکمتیار از لیست سیاه می‌تواند به روند صلح کمک کند: «به نظرم آمدن گلبدین ما را در پروسه صلح کمک می‌کند. بخاطری که او یک شخص پر جنجال بود.»

دریچه‌ای به سوی صلح

تحلیلگران مسایل سیاسی می‌گوید تلاش‌های چندین ساله حکومت افغانستان برای صلح با مخالفین دولت، به ناکامی انجامیده بود. این تلاش‌ها در عمل هیچ نتیجه‌ای نداشت زیرا با گذشت هر سال جنگ و خشونت گسترده‌تر می‌شد.

جبران لاروند آگاه مسایل سیاسی به این باور است که پیوستن حزب اسلامی به پروسه صلح، امیدواری افغانستان برای موفقیت این پروسه را بیشتر می‌کند: «پیوستن حزب اسلامی به دولت، خود یک امید است. طالبان هم می‌توانند از این تجربه بیاموزند و به صلح حاضر شوند.»

قرار است گلبدین حکمتیار در هفته‌های آینده به کابل بیاید. چندین حویلی در منطقه دارالامان کابل و در نزدیکی خانه محمد اشرف غنی رییس جمهور افغانستان به کرایه گرفته شده تا رهبر حزب اسلامی در آن‌ها بودوباش کند.

آقای لاروند می‌گوید آمدن رهبر حزب اسلامی به کابل می‌تواند روحیه صلح‌خواهی را برای طالبان نیز زنده کند.

حکمتیار محاکمه شود؟

صلح حزب اسلامی با حکومت با واکنش‌هایی از سوی فعالان حقوق بشر مواجه شده است. کمیسیون مستقل حقوق بشر گفته است که حکومت نمی‌تواند، حق العبد را ببخشد. این نهاد گفته است که هرگونه صلح باید با عدالت همراه باشد و کسانی که در نتیجه جنگ‌ها و عملکردهای مجاهدین ضرر دیده‌اند، حق دادخواست داشته باشند.

اما آیا گلبدین حکمتیار به دلیل آنچه انجام داده محاکمه خواهد شد؟ محمد ظاهر به این نظر است که محاکمه حکمتیار ممکن نیست: «بحث محاکمه حکمتیار سیاسی است. اگر قرار است او محاکمه شود باید تمام کسانی که در جنگ‌های داخلی دخیل بوده، اند محاکمه شوند. در غیر آن با آقای حکمتیار یک برخورد قومی صورت می‌گیرد.»

سمیرا رسا نیز می‌گوید حکمتیار حالا با چهره دیگری وارد کابل خواهد شد و جنگ سالاری که سه دهه پیش بود حالا نیست: «اگر بخشیده شود بهتر است. چون ممکن است از گذشته خود پشیمان باشد. تنها حکمتیار در جنایت‌ها دست نداشت. خیلی های دیگر نیز در این جنایات دخیل بودند.»

براساس قانون مصالحه ملی، کسانی که در چهار دهه اخیر در جنگ‌ها و جنایات دخیل بوده اند مورد محاکمه قرار نخواهد گرفت. تاکنون هیچ یک از ناقضان حقوق بشر در افغانستان به دلیل اعمالش محاکمه و مجازات نشده است.