اگر کسی بخواهد به عنوان یک شخص بدون پشتوانه یک حزب به پارلمان آلمان راه یابد، باید آرای خیلی زیادی را به دست آورد. در قانون اساسی درج است: "احزاب سیاسی در روند تصمیم گیری ها مشارکت می کنند." اما در این میان دانشمندان علوم سیاسی اعتراف می کنند که احزاب نه تنها تاثیرگذار هستند، بلکه به تنهایی مشخص می کنند که چه کسی می تواند در سیاست نقش سازنده داشته باشد.و این امر به نظام انتخاباتی آلمان، یعنی با آرای اولی و آرای دومی وابسته است.

اشخاص واجد شرایط رای دهی باید افراد دارای تابعیت آلمانی باشند و به سن 18 سالگی رسیده باشند. در حال حاضر شهروندان واجد شرایط رای دهی 61،8 میلیون جمعیت آلمان را تشکیل می دهند که حدود سه میلیون آنها برای نخستین بار واجد شرایط رای دهی شده اند. این شمار را دفتر آلمان فدرال برای آمار جمع آوری کرده است که رییس آن به صورت همزمان انتخاب پارلمانی کشور را سازمان دهی می سازد.

آن احزاب سیاسی که می خواهند در انتخابات شرکت کنند، باید خود را نزد سازمان دهنده انتخابات پارلمانی معرفی کنند. تشکل های سیاسی که قانون اساسی را بپذیرند و به موازین دموکراسی و دولت قانون اعتراف کنند، می توانند در انتخابات سهم فعال بگیرند. به این ترتیب در انتخابات 22 سپتمبر سال 2013، 34 حزب می توانند در انتخابات شرکت کنند. در زمان حاضر شش حزب در پارلمان آلمان حضور دارند: حزب دموکرات مسیحی آلمان (سی دی یو)، حزب سوسیال مسیحی (CSU)، سوسیال دموکرات (اس پی دی)، حزب دموکرات آزاد (اف دی پی)، حزب سبزها و حزب چپ آلمان.

قواعد معتبر از 60 سال به این سو

براساس قانون انتخابات، احزاب خیلی کوچک نیز می توانند به پارلمان آلمان راه یابند. اما از آنجایی که در یک نظام دموکراتیک، قوانین توسط اکثریت تصویب می شوند، احزاب بسیار کوچک مجبور اند همواره اتحاد و ایتلاتی را تشکیل بدهند. بنیانگذاران جمهوری فدرالی آلمان با هراس از بی نظمی هایی مانند آنچه در دهه 1920 اتفاق افتاد، خواستند با دوره چهار ساله پارلمان یک حکومت باثبات را تضمین کنند. به این خاطر مشخص شد که فقط آن احزابی می توانند نمایندگان شان را به پارلمان بفرستند که بیش از 5 درصد آرا را به دست آورند که از آن به عنوان قاعده "مانع پنج درصدی" یاد می شود.

علاوه بر آن قانون انتخابات ترکیبی از انتخابات تناسبی و اکثریتی است. هدف این است که نباید فقط مساله بر سر احزاب ناشناخته باشد که نامزدهای شان در درون حزب با جر و بحث تعیین می کنند، بلکه شهروندان نیز بتوانند سیاستمداران را به صورت مستقیم انتخاب کنند. اشخاصی از یک محل خاص به تکرار نشان داده اند که چگونه آنها به عنوان سیاستمدار در راستای علاقمندی شهروندان فعالیت می کنند. این امر رای دهندگان را به سیاست نزدیک می کند.

به این خاطر در آلمان 299 حوزه انتخاباتی وجود دارند که نمایندگان احزاب خود را در آنجاها مستقیماً در انتخابات معرفی می کنند. براساس قانون انتخابات، برگه رای دهی برای آلمانی ها دارای دو بخش است: رای اولی و رای دومی. در این قانون در 60 سال اخیر فقط تغییرات کمی وارد شده است.

برگه انتخاباتی برای دو رای

در واقع هر آلمانی دارای دو رای است. او با "رای اولی" به آن برگه انتخاباتی علامت گذاری می کند که به آن وسیله سیاستمدار یک حزب را انتخاب می کند و او را در حوزه انتخاباتی اش به عنوان بهترین نماینده در پارلمان بر می گزیند. مساله در این جا در رابطه با شخص مشخصی است. از هر حوزه انتخاباتی فقط آن نامزدی در پارلمان راه می یابد که بیشترین آرا را به دست می آورد. در این رابطه قاعده انتخابات اکثریتی اعتبار دارد.

"رای دومی" در واقع رای مهم است. با "رای دومی" برای یک حزب مشخص تصمیم اتحاذ می شود. به هر اندازه که یک حزب آرای بیشتری را به دست آورد، به همان میزان قوی تر در پارلمان حضور می یابد؛ به همان میزان نیز یک حزب نمایندگان بیشتری را به پارلمان اعزام می کند. در این جا رای دهندگان تناسب و رابطه احزاب را با همدیگر تعیین می کنند. همه احزاب نظر به آرای به دست آمده داخل رقابت می شوند. فقط آن احزابی فاقد شانس هستند که کمتر از 5 در صد آرا را به دست آورده اند.

از نتایج آرای اولی و دومی (نصف هر یک) شمار مجموعی نمایندگانی که به پارلمان راه می یابند مشخص می شود. آنها بعداً صدراعظم را انتخاب می کنند.

انتقاد از نظام انتخاباتی آلمان

از نظام انتخاباتی آلمان در جریان سال ها هموار انتقاد می شود. مهمترین دلیل منتقدان این است: در صورتی که احزاب خود شان در مورد نیمی از نمایندگان تصمیم بگیرند، این نظام به صورت واقعی دموکراتیک نیست. احزاب این امر را در نشست های حزبی شان انجام می دهند که در آنجا نه همه اعضای حزب، بلکه فقط گزینشی از هیئت نمایندگان، فهرست نامزدها را برای پارلمان تعیین و این نامزدها را نیز با درجه بندی مشخص می کنند. به هر اندازه که یک نامزد در صدر فهرست قرار داشته باشد، به همان میزان نیز چانس راهیابی اش به پارلمان بیشتر است. اگر در انتخابات پارلمانی یک رای دهنده با "رای دومی" اش برای یک حزب تصمیم بگیرد، در این صورت او نمی داند که چه کسی از این حزب بعد از انتخابات در پارلمان واقعاً نمایندگی می کند.

این نیز به عنوان یک مساله نگریسته می شود که چگونه نتایج از رای اولی و دومی همدیگر را به صورت متقابل تحت تاثیر قرار می دهند و این که این دو رای چگونه محاسبه می شود. مثلا، یک حزب با اکثریت آرای دومی رد می شود. اما در همین حال بسیاری از نمایندگان حزب رد شده با رای اولی مستقیماً انتخاب می شوند. در سال 2008 محکمه عالی آلمان فدرال بسیاری از جزئیات این شیوه انتخاب را مغایر قانون اساسی اعلام کرد. به این ترتیب باید وکالت مستقیم برای یک سیاستمدار تقویت یابد. با وجود اصلاحات وارد شده، انتقاد از "دولت احزاب" همچنان ادامه دارد.