به گفته منابع حکومتی ایران، این طرح اکنون در مرحله راه اندازی عملی است. رضا تقی پور، وزیر ارتباطات و فن آوری اطلاعات ایران به تاریخ 17 سپتمبر گفت که مرحله اول این پروژه به تاریخ 21 سپتمبر در نهادهای حکومتی 31 ولایت این کشور به اجرا در می آید. تا سال 2013 قرار است همه دانشگاه ها نیز به این "انترنت ملی" وصل گردند.

یک هفته پس از آن حکومت ایران در واکنش به ویدیوی تحریک کننده علیه حضرت محمد پیامبر اسلام، از مسدود کردن ماشین جستجوی گوگل و "جی میل" خبر داد. در صفحات انترنتی دولت ایران که به سانسور و جنایات انترنتی اختصاص دارد، گفته شده است که «تا اعلام بعدی در سطح کشوری، گوگل و "جی میل" فلتر می شوند».

محمد، انجنیر نرم افزارهای انترنتی در یک موسسه تولیدات انترنتی خصوصی به دویچه وله گفت: «ما امروز اطلاع تحریری اداره سانسور را به دست آوردیم. اداره گفته است که این اقدام اش متوجه "یوتیوب" می باشد، این در حالی است که "یوتیوب" قبلاً ازماه ها بدین سو فلتر می شود».  

سانسور یا بهبود؟

حکومت ایران از پروژه "انترنت ملی" اش با این دلیل دفاع می کند که موازی با «وب» جهانی کار می کند و در کل سرعت و قابلیت اعتماد انترنت را در ایران بهتر می سازد. محمد سلیمانی، وزیر قبلی ارتباطات و فن آوری اطلاعات ایران به خبرگزاری "ایسنا " گفته است: «بیرون رفتن از شبکه جهانی انترنت، مانند تحریم هایی است که خود بر خویشتن تحمیل کنیم. این کار منطقی نخواهد بود».

علی، کارشناس حرفه یی رسانه می باشد که مانند بیشتر کاربران انترنت از این برنامه های حکومت ناراحت است، با این هم می گوید: «من فکر نمی کنم حکومت اصلاً آن منابعی را که برای بر پا داشتن چنین پروژه پیچیده ای لازم اند، در اختیار داشته باشد». علی می افزاید که به علت تشدید تحریم ها، تهیه سخت افزارها و نرم افزارها برای حکومت مشکل خواهد بود.

تردید در مورد توانایی تهران

امین ثابتی، کارشناس صفحات انترنتی ایرانی ها در لندن نیز به اظهارات مقام های ایرانی در مورد پروژه "انترنت ملی"، با شک و تردید می نگرد. او می گوید: «در مورد پروژه انترنت ایران اطلاعات دقیق وجود ندارد. من معتقدم که حکومت ایران برای این کار نه زیرساخت لازم را در دسترس دارد و نه قادر خواهد گردید که واقعاً کاربران ایرانی را از شبکه جهانی انترنت بیرون بکشد».

با این هم باید درنظر داشت که دولت ایران در موقعیتی است که ناگهان و در سطح کشوری در شبکه مداخله کند، چنانکه این کار را در فلتر گوگل و "جی میل" نشان داده است.

موضعگیری های رسمی در گذشته تایید کننده نظرات منتقدان است که می گویند تهران پروژه "انترنت ملی" را به مقصد سانسور دنبال می کند. دو ماه پیش وزیر ارتباطات می گفت که «در 95 درصد، موارد مراجعه به شبکه بین المللی انترنت ضروری نمی باشد». مقام های حکومتی اذعان می کنند که "انترنت حلال" روش بهینه برای حراست از «ارزش های دینی و ملی» می باشد.

سرمشق گرفتن از میانمار و چین

"گزارشگران بدون مرز" نیز گفته اند نمی توانند ارزیابی کنند که تا کجا قابلیت های فن آوری حکومت ایران توسعه یافته است تا از مراجعه کاربران به شبکه جهانی انترنت جلوگیری کند. اما به گفته رضا معینی، مسوول بخش ایران، تاجیکستان و افغانستان در موسسه "گزارشگران بدون مرز"، در این جا قصد حکومت ایران مهم است. به گفته وی «مشکل اصلی برداشت دولت ایران از فن آوری است. این که آیا این دولت از تجارب چین و میانمار برای سرکوب شهروندان اش استفاده می کند؟».

آیا ایران مانند چین از یک "فایروال بزرگ" (Great Firewall) استفاده می کند که تاکنون به مثابه یک اقدم پیشرفته سیستم دولتی برای ممانعت از دسترسی به انترنت شمرده می شود؟ رضا معینی احتمال می دهد که ایران مانند میانمار می خواهد برای سانسور از این پروژه استفاده کند. او می گوید: «به نظر ما آنچه مطلوب جمهوری اسلامی می باشد این است که شبکه انترنت جهانی برای اقتصاد و انتقالات بانکی حفظ گردد. کاربران عادی باید برعکس از شبکه جهانی انترنت جدا باقی می مانند».

خطرات برای ایمیل

نگار، یک کاربر جوان انترنت در یک ولایت ایران است که قبلاً تجاربی از "انترنت ملی" دارد. در گذشته وی بیشتر در هنگام کار به انترنت دسترسی داشت و اکنون در خانه زیادتر آنلاین است. او می گوید: «این انترنت نسبت به انترنت قبلی بسیار سریع تر است، اما من نمی توانم کدام ایمیلی را باز کنم. من صرف به وبسایت های مجاز دسترسی دارم».

برآورد می شود که حدود پنج میلیون وب سایت به شمول شبکه های اجتماعی مانند فیس بوک و تویتر مسدود شده اند. در مقابل این اقدام، کاربران از "پروکسی سرور" (Proxy-Server) و شبکه (VPN) استفاده می کنند تا سایت های مسدود شده را باز کنند. تازه با این تخنیک ها می توان ایمیل ها را نیز خواند. به گفته علی، در این کار «یک احتمال خطرناک» وجود دارد و آن داخل شدن به وبسایت هایی است که با اداره سانسور مرتبط اند و این می تواند رد پای کاربران را افشا کند.

تاهنوز در مبارزه بین کاربران خلاق انترنت و ادارات سانسور غالب و مغلوبی نبوده است. اما به گفته امین ثابتی، در صورتی که پای یک "انترنت ملی" جا افتاده در میان آید، مسأله طور دیگری است: «منابع شبکه نقل و انتقال در دست حکومت ایران قرار می گیرند. وقتی که کسی کنترول شیردهن اصلی را داشته باشد و آن را مسدود کند، آن دیگری هیچ چیزی کرده نمی تواند».

فرناز سیفی/ رسول رحیم

ویراستار: عارف فرهمند