حسن روحانی، رئیس جمهور ایران در نشست بین المللی جلوگیری از آلودگی هوا در کشورش اظهار داشت که ساخت و ساز ۲۲ بند آب در افغانستان سبب نگرانی ایران شده است. او به گونه مشخص از بندهای کجکی، سلما و کمال خان یادآوری نموده، تاکید کرد که مدیریت آب در افغانستان تاثیرات منفی بر ایران برجا خواهد گذاشت.

مجلس نمایندگان، جامعه مدنی، احزاب سیاسی و شماری از جناح های دیگر در افغانستان این اظهارنظر آقای روحانی را مورد انتقاد تند قرار داده اند. آنان مدعی اند که این موضعگیری رئیس جمهور ایران مداخله آشکار در امور داخلی افغانستان پنداشته می شود.

روز پنج شنبه انجمن جوانان پکتیا و حرکت مدنی جوانان در دو گردهمایی جداگانه اظهارات حسن روحانی را محکوم کردند. حرکت مدنی جوانان افغان با نشر اعلامیه ای از حسن روحانی خواسته اند که در پی اظهارات اخیر خود باید از ملت افغانستان عذرخواهی کند. یکی از اعضای این حرکت گفت: «حسن روحانی رئیس جمهور ایران باید حرف خود را پس بگیرد و از افغان ها به گونه رسمی معذرت بخواهد. ایران باید از مداخله در امور افغانستان خودداری کند و به عنوان یک همسایه خوب از گفتگوهای صلح بین الافغانی حمایت کند».

آنان تاکید می کنند که موضوع آب نیم قرن پیش در نتیجه یک توافقنامه میان دو کشور حل و فصل گردیده و نباید در خصوص آن اظهارات بی مورد مطرح شود. خیر الله شینواری یکی از آگاهان امور آب می گوید که از گذشته های دور میان افغانستان و ایران منازعه بر سر آب وجود داشت که در زمان ظاهر شاه، در نتیجه یک توافق حل و فصل گردید.

شینواری گفت: «در نتیجه تحقیقات روشن شد که از دریای هلمند در هر ثانیه ۲۲ متر مکعب آب برای ایران داده شود. این توافق از طرف کمیسیون ارزیابی صورت گرفت که به حل و فصل آن گماشته شده بودند. ولی افغانستان بخاطر همسایگی خوب برای آنان چهار متر مکعب بیشتر در هر ثانیه یعنی ۲۶ متر مکعب را پذیرفت که باید آن را به ایران بدهد».

خیرالله شینواری همچنان اضافه کرد که ایران در حال حاضر آب هلمند و سایر رودخانه های خود را بالای کویت به فروش می رساند، ولی تا حال قیمت آب اضافه را به افغانستان نپرداخته است.

او اظهار کرد: «یک موضوع مهم این است که آب همین دریای هلمند و با یک بخشی از آب های ایران به کویت به فروش می رسد. از این درک سالانه مبلغ زیاد پول بدست می آرد. ولی این حق ما را نمی دهد».

کمبود آب و تقاضای ایران

زمانی که میان محمد موسی شفیق صدراعظم سابق افغانستان و مقامات ایرانی موافقت نامه بر سر آب این کشور به امضا رسید، در بند کجکی هلمند ۵ میلیون و ۶۶۱ هزار و ۷۱۵ متر مکعب آب موجود بود که به جاری شدن ۲۰ درصد آن برای ایران توافق صورت گرفته بود. حالا که سطح آب در افغانستان نیز رو به کاهش نهاده است، نزدیک به ۸۰ درصد آب به ایران سرازیر می شود. با آنهم ایران تاکید بر عدم ساخت و ساز بند در افغانستان می کند.

حفاظت از بندهای آب افغانستان به یکی از مشکلات جدی مبدل شده است. چندی پیش ده تن از محافظان بند سلما از سوی افراد ناشناس به قتل رسیدند. منابع آبی افغانستان از ارزش بالایی در منطقه برخوردار است که می تواند در شگوفایی اقتصاد این کشور نقش ارزنده را بازی کند.

شماری از نمایندگان شورای ملی افغانستان و گلبدین حکمتیار رهبر حزب اسلامی هم به تازگی از این موضعگیری ایران ابراز نگرانی کرده اند. حکمتیار در یک نشست خبری گفت: «کاش حسن روحانی رئیس جمهور ایران این موضوع را ثابت می ساخت که  بی تفاوت نماندن یعنی چه؟ این یک موضوع روشن است که افغان ها مالک همه دارایی های خود به ویژه آب شان هستند. هیچ کس  این حق را ندارد که برای ما دستور بدهد و هم این حق را ندارند که در امور داخلی ما مداخله کنند. تقسیم آب یک مشکلی است که باید از راه های سیاسی حل و فصل گردد.»

این قضیه تنها میان افغانستان و ایران مطرح نیست. سالانه ۱۶ میلیارد متر مکعب آب دریاهای مختلف افغانستان به پاکستان سرازیر می شود. رئیس جمهور غنی در نظر دارد که ۱۲ بند در مسیر این آب ها اعمار نموده و آب های کشور را در آینده تحت مدیریت قرار بدهد.