محدودیت ها علیه ازبکستان نخستین بار در سال 2004 به دلیل نقض حقوق بشر مانند زندان های کوتاه مدت، شکنجه و قتل در زندان اتخاذ شد. پس از قتل عام "اندیجان" در سال 2005 امریکا سختگیری های خود را در قبال رژیم ازبکستان افزایش داد.

به زبان ساده، واشنگتن قصد دارد تا به نوعی به تاشکند رشوت بدهد تا همکاری بیشتر با "شبکه توزیع شمال" داشته باشد. این شبکه که توسط امریکا پشتیبانی مالی می شود، متشکل از راه های اکمالاتی خشکی از اروپا به افغانستان می باشد.

ازبکستان قطب اصلی شبکه توزیع شمال خواهد شد که از طریق آن 80 درصد اکمالات پیمان اتلانتیک شمالی (ناتو) به افغانستان انتقال داده می شود.

این شبکه شامل خطوط راه آهن می شود که بنادر دریای بالتیک را از طریق روسیه، روسیه سفید و قزاقستان به ازبکستان وصل می کند. راه هوایی نیز می تواند از "انچیرلیک" ترکیه به ازبکستان باشد. در همین حال، خط مستقیم زمینی که پایگاه ناتو در "گمرشهایم" آلمان را به افغانستان وصل می کند، از طریق اتریش، هنگری، رومانیا، بلغاریا، ترکیه، گرجستان، آذربایجان، قزاقستان، قرغیزستان و تاجیکستان امکان پذیر می باشد.

با این همه، شبکه توزیع شمال مستقیم اما بسیار گرانتر از راه پاکستان می باشد. برخی تخمین ها می گوید که شبکه توزیع شمال دو تا سه برابر بیشتر هزینه دارد. اما پیشرفت های اخیر در برداشتن محدودیت ها از ازبکستان نشان می دهد که اوباما آمادگی گرفته است که بهای سنگینی را بپردازد تا وابستگی سیاسی امریکا را از پاکستان کاهش دهد.

اوباما در حال بهبود رابطه با رهبران ازبکستان می باشد؛ این در حالی است که او درخواست یوسف رضا گیلانی، نخست وزیر پاکستان را برای دیدار در حاشیه اجلاس عمومی سازمان ملل را نادیده گرفت.

از آنجایی که کشیدگی امریکا و پاکستان بر سر گروه حقانی در روزهای اخیر افزایش یافته است، این حرکت اوباما می تواند بسیار مهم تلقی شود. امریکا گروه حقانی را مسوول حملات اخیر به سفارت امریکا در کابل و پایگاه ناتو در ولایت وردک می داند.

ممکن است امریکا بدون گزینه جایگزین باقی بماند، اما مجبور ست که زمانی در آینده نزدیک حرف آخرین را به پاکستان بزند.

استیو لویان در مجله "سیاست خارجی" نوشته است که امریکا پیش از این، با انتقال نیمی از تجهیزاتش از طریق ارتقای شبکه توزیع شمال به افغانستان، در واقع رابطه را با پاکستان کاهش داده است. یک گزارش اخیر چین همچنان می گوید که ایالات متحده و ناتو در حال گفتگو با مقامات پیکینگ هستند تا راه اکمالاتی را از طریق منطقه "شین چیانگ" مهیا بسازند.

به طور خلاصه این که امریکا مجبور است تا با تک تک کشورهای مربوط "شبکه توزیع شمال" مذاکره کند تا به یک موافقت رسمی دست پیدا کند؛ اما در این میان ازبکستان کشور کلیدی می باشد، و البته که تاشکند خود به این مسئله واقف است.

جنگ افغانستان برای ازبکستان منافع بسیار زیادی داشته است. درآمد ناشی از تدارک کالاهای مختلف و ارائه خدمات برای نیروهای امریکایی و ناتو، و همچنان بازسازی افغانستان بالغ بر صدها میلیون دالر بوده است. چیزی که دولتمداران و روشنفکران ازبکستان را حریص کرده است.

قابل یادآوری است که ازبکستان همچنان می خواهد که یکی از "سهمداران" حضور درازمدت امریکا در افغانستان باشد؛ چیزی که واشنگتن در تلاش است تا موافقتنامه همکاری های استراتژیک را با کابل نهایی بسازد.

بهادر کومار /  عاصف حسینی
ویراستار: رسول رحیم