پس از توافق حکومت های افغانستان و ایران برای تبادله زندانیان، روز شنبه (20 ثور/ 10 می) نخستین گروه 16 نفری زندانیان افغان به حکومت این کشور تسلیم داده شد. 14 تن از این زندانیان زن و دو تن دیگر مرد هستند. این افراد توسط مقام های قضایی دولت افغانستان به محابس انتقال داده شدند.

معاذ الله دولتی، رئیس هیئت اعزامی وزارت امور خارجه افغانستان به ولایت هرات در هنگام تسلیم گیری این زندانیان گفت که اکثر این افراد به اتهام قاچاق مواد مخدر در ایران زندانی شدند. این مقام دولت افغانستان گفت که این روند ادامه می یابد: «این آغاز کار است. نماینده قوه قضاییه ایران به ما وعده کرده است که به زودترین فرصت تعداد زیادتری از زندانیان افغان را که طبق موافقتنامه واجد شرایط انتقال باشند، به افغانستان انتقال می دهند».

افغانستان و ایران در سال 2012 به تبادله زندانیان دو کشور توافق کردند. براساس این توافق، این زندانیان می توانند مدت باقی مانده حبس را در کشور متبوع خود سپری کنند. همزمان مقام های افغانستان گفته بودند آن زندانیانی از مفاد این موافقتنامه استفاده کرده می توانند که به حکم قطعی محاکم سه گانه ایران به حبس بیش از شش ماه محکوم شده باشند.

زندانی بودن افغان ها در ایران در روابط دو کشور مشکل ساز بوده است. مقام های افغانستان هنوز آمار دقیقی از شمار زندانیان افغان در ایران در دست ندارند؛ اما آقای معاذ الله دولتی گفت تخمین زده می شود که شمار آن ها به پنج هزار تن برسد. همچنان معلوم نیست که چه شمار از ایرانی ها در افغانستان زندانی هستند.

شماری از خانواده ها نیز روز شنبه به مرز اسلام قلعه رفته بودند تا اگر بتوانند عضو خانواده شان را در میان زندانیان بیابند. مردی توانست که خواهر خود را در میان این 16 زندانی پیدا کند.

زندانیان انتقال داده شده به افغانستان از برخورد مسئولان زندان های ایرانی شکایت داشتند. یکی از زندانیان زن در حالی که اشک می ریخت، گفت: «من از خاطر شوهرم گرفتار شده ام. من می خواهم آزاد شوم».

شماری از این زندانیان گفتند که پنج سال در ایران زندانی بوده اند. یک زندانی گفت: «به ما توهین می کردند. برخوردشان خیلی بد بود. می گفتند اگر ایران مصرف کننده و توزیع کننده مواد مخدر است، افغانستان تولید کننده است». افغانستان مرز مشترک طولانی با ایران دارد که یکی از مسیرهای قاچاق مواد مخدر است.

حکومت ایران در گذشته شماری از زندانیان افغان را اعدام نیز کرده است. وزارت خارجه افغانستان در ماه جوزای امسال به اعدام افغان ها در ایران اعتراض کرد و تایید نمود که در ماه حمل چهار زندانی افغان در شهر اصفهان ایران اعدام شدند.