بازار رابعه بلخی که پیش از تصرف قدرت توسط طالبان در شهر مزارشریف گواه برگزاری نمایشگاه‌ها و حضور پر جنب‌وجوش زنان بود، حالا رونق خود را از دست داده است.

چند تن از دکانداران بازار زنانه رابعه بلخی در شهر مزارشریف که نخواستند نام‌شان در گزارش نشر شود، به دویچه وله گفتند که از مجموع ۵۰ دکان در این بازار ویژه زنان تنها ۲۳ دکان به فعالیت خود ادامه می‌دهند، آن‌هم به گونه بسیار کمرنگ.

بازار رابعه بلخی ۱۷ سال پیش با حمایت وزارت امور زنان حکومت سابق و اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری زنان در شهر مزارشریف ایجاد شد. زنان در این بازار در بخش‌های تولید صنایع دستی، مواد خوراکه، کارگاه‌های خیاطی، کارخانه‌های تولید شیرینی و رستورانت‌داری فعالیت داشتند.

مرتبط: هرات؛ نمایشگاه صنایع دستی زنان در زمانی که آن‌ها از بسیاری حقوق شان محروم اند

تمامی فروشندگان و مشتریان این مارکیت را زنان تشکیل می‌دهند و در زمان حکومت ساقط شده جمهوری اسلامی افغانستان، تولیدات دستی زنان افغان در این بازار به نمایش گذاشته می‌شد و زمینه کار برای صدها تن فراهم شده بود.

حدود یک و نیم سال بعد از سقوط نظام جمهوری و به قدرت رسیدن مجدد طالبان، هرچند این بازار مسدود نشده است، اما رونق گذشته خود را ندارد. فروشات شدیداً کاهش یافته و به این دلیل تولید نیز کمتر شده است. در نتیجه شماری از این دکان‌ها مسدود شده اند.

همین که هیچ یک از مسئولان این بازار حاضر نشدند با دویچه وله صحبت کنند، بیانگر شدت محدودیت‌های وضع شده از سوی طالبان و یا نگرانی آن‌ها از اظهارات شان است.

برعلاوه کاهش فروشات تولیدات داخلی، بلند رفتن بهای مواد خام و ممانعت از حضور زنان در اجتماع از دیگر دلایل کاهش فعالیت این بازار ویژه زنان عنوان می‌شود.

پروین، زن تجارت‌پیشه یک کارگاه صنایع دستی را در بازار رابعه بلخی ایجاد کرده و برای ده زن زمینه کار را فراهم ساخته بود.

خانم پروین می‌گوید که در کنار مشکلات اقتصادی، به دلیل محدودیت‌های وضع شده توسط طالبان در برابر زنان، فعالیت کارخانه‌اش با رکود مواجه شده است و مجبور شده است تا شماری از کارگران خیاطی خود را اخراج کند.

این خانم تجارت‌پیشه گفت: «اقتصاد مردم ما بیشتر از پیش در حال خراب شدن است. تولیداتی که ما داریم در اینجا خریدار ندارد. اجناسی که ما تولید می‌کنیم باید به کشورهای همسایه صادر شود. تا زمانی‌که به بیرون از کشور بازاریابی نداشته باشیم، در کشور خود ما فروشات کمرنگ است و نمی‌توانیم حتی کرایه دکان خود را تامین کنیم.»

زهره حسینی، یکی دیگر از خانم‌های شاغل در بازار رابعه بلخی در مزارشریف هم مدعی است که به دلیل نبود فروشات، فعالیت شان با رکود مواجه شده است.

زهره حسینی می‌گوید: «عرضه زیاد است اما تقاضا وجود ندارد. مردم توان خرید تولیدات داخلی را ندارند. حکومت باید در بازاریابی تولیدات ما تلاش کند. من مطمئن هستم ایجاد نمایشگاه‌ها می‌تواند در معرفی تولیدات زنان و نیز بازاریابی برای فروش صنایع دستی زنان موثر واقع شود.»

این تقاضا از حکومت طالبان در حالی مطرح می‌شود که به نظر نمی‌رسد این گروه علاقه و برنامه‌ای برای تقویت کسب و کار زنان داشته باشد. طالبان در عوض همه روزه محدودیت‌های تازه‌ای بر زندگی زنان وضع می‌کنند و حضور آن‌ها در بخش عمومی را محدودتر می‌کنند.

لیلا رحیمی، آموزگار در بلخ به همین موضوع اشاره می‌کند. او می‌گوید پیش از این در نمایشگاه‌های صنایع دستی در بازار رابعه بلخی شرکت می‌کرد و بیشتر وسایل مورد نیاز خود را از این بازار ویژه زنان خریداری می‌کرد.

او می‌گوید: «من همیشه در نمایشگاه‌های تولیدات صنایع دستی در بازار رابعه بلخی شرکت می‌کردم. از تولیدات صنایع دستی زنان در این بازار خریداری می‌کردم و دوست داشتم با خریداری از این بازار زنان افغان را حمایت کنم، اما حالا که طالبان در افغانستان حاکمیت دارند نمی‌توانم به بازار رابعه بلخی مراجعه کنم، بیشتر وسایل مورد نیاز خود را یکجا با خانواده‌ام از بازارهای دیگر خریداری می‌کنم.»

مرتبط: افزایش تقاضا برای صنایع دستی زنان بامیان در خارج

مشکل مشترک بازار رابعه بلخی با دیگر بازارهای افغانستان، بحران اقتصادی در این کشور و پایین آمدن شدید قدرت خرید مردم است. در کشوری که براساس آمار ملل متحد ۹۷ درصد آن زیر خط فقر زندگی کنند و حدود نیمی از جمعیت متکی به کمک‌های خارجی باشند، تولیدات صنعتی دستی که قیمت‌تر از اجناس کم‌کیفیت وارداتی است، خریداران زیادی ندارد.

ظریفه، یکی از مشتریان سابق بازار رابعه بلخی، می‌گوید دقیقاً به همین دلیل دیگر نمی‌تواند از این بازار خریداری کند. او که پیش از حاکمیت طالبان در افغانستان کارمند یک موسسه خصوصی در شهر مزارشریف بود، می‌گوید که با آمدن طالبان کار خود را از دست داد و حالا به دلیل مشکلات اقتصادی نمی‌تواند از این بازار خریداری کند.

ظریفه می‌گوید: «من دوست دارم برای حمایت از زنان از کالاهای دست‌دوز زنان استفاده کنم، اما حالا که کار خود را از دست داده‌ام مجبور هستم از تولیدات خارجی استفاده کنم، چون کالاهای خارجی برایم نسبت به تولیدات داخلی ارزان است و می‌توانم به قیمت یک لباس دست‌دوز زنان دو تا سه دست لباس خارجی خریداری کنم.»

با کاهش فعالیت چنین بازارهایی، یکی از محدود عرصه‌هایی باقی مانده برای فعالیت زنان در افغانستان نیز از بین می‌رود و زنان افغان به صورت روزافزون در انزوای کنج خانه قرار می‌گیرند.