عزیز رویش مکتب معرفت را در بین آوارگان جنگ افغانستان در پشاور پایه‌گذاری کرد. پس از شکست طالبان، رویش به کابل آمد و در سال 1381 مکتب معرفت را در یک حویلی کرایی با چهار صنف آغاز کرد.

این مکتب 36 نفر شاگرد داشت ولی حالا مکتب معرفت چهار هزار دانش‌آموز دارد و 260 نفر کارمند در این مکتب وظیفه اجرا می‌کنند.

عزیز رویش برای تاسیس مکتب معرفت 560 دالر امریکایی داشت و با همین سرمایه کوچک فعالیت این مکتب را آغاز کرد. ولی حالا تنها تجهیزات این مکتب به بیش از سه و نیم میلیون دالر می‌رسد.

شیوه تدریس در مکتب معرفت بسیار متفاوت از سایر مکتب‌های خصوصی و دولتی است. 98 درصد از شاگردان این مکتب در امتحان کانکور به رشته‌های دلخواه شان راه می‌یابند.

کشف استعداد دانش‌آموزان و کمک به رشد این استعدادها، یکی از ویژگی‌های مکتب معرفت است. معرفت بخش‌های آوازخوانی، نقاشی، نویسندگی و رهبری دارد و دانش‌آموزانی که در این عرصه‌ها مستعد باشند، زمینه برای رشد استعداد آن‌ها فراهم می‌شود.

اما کیفیت تدریس یگانه دلیل شهرت مکتب معرفت نیست. مدیریت مکتب تلاش می‌کند دانش‌آموزان را برای تحصیل در دانشگاه‌های معتبر جهان آماده سازد.

آقای رویش می‌گوید: «در طول هفت سال گذشته، 172 بورسیه تا حالا در مقاطع مختلف برای دانش‌آموزان خود گرفته ایم که 19 دانش‌آموز تنها در دانشگاه‌های معتبر امریکا مصروف تحصیل‌اند.»

مکتب معرفت در بین مردم شهرت کافی دارد. شاگردان این مکتب نمونه‌های آشکار آگاهی اجتماعی نیز هستند. هر شاگرد معرفت می‌تواند با مفکوره حقوق اساسی و بشری در خانواده و جامعه تغییر وارد کند.

مکتب معرفت حالا به یکی از مراکز بزرگ آموزشی تبدیل شده و همه ساله ‌ده‌ها دانش‌آموز از همین مرکز وارد دانشگاه‌ها می‌شوند.

کودکان روستای کوهستانی اتوله ار در منطقۀ لیانگشان در ولایت سیچوان چین طاقت فرساترین راه به سوی مکتب را طی می کنند. آنها همه روزه مجبور اند راه خطرناکی را در صخره کوه به بالا بروند و پس از ختم مکتب دوباره از همین مسیر پایین شوند.

این کودکان حدود ۹۰ دقیقه از یک زینۀ لرزان ریسمانی به بالا می روند. تا حال چندین بار کودکان از این زینۀ خطرناک به پایین سقوط کرده و شماری هم مرده اند. حالا ولایت سیچوان تصمیم گرفته است که یک زینۀ فلزی روی این صخره ها بسازد.

وضعیت تنها در روستای کوهستانی اتوله ار چنین نیست. در قریه های منطقۀ گوانگشی در جنوب چین کودکان به خاطر رسیدن به مکتب نونگیونگ مجبور اند دو ساعت یک راه چوبی را از فراز کوه به پایین بپیمایند. این راه خطرناک چوبی هیچ کتاره ای هم ندارد.

کودکان مکتب به خاطر رسیدن به روستای کوهستانی گولو در ولایت سیچوان مجبور اند چندین ساعت یک راه باریک کوهی را به طرف بالا بپیمایند. این راه در برخی از جاها تنها حدود ۵۰ سانتی متر عرض دارد. اگر این قسمت ها چسبیده با صخره طی نگردد، خطر سقوط در پرتگاه وجود دارد.

راهی را که این کودکان به سوی مکتب می پیمایند، شاید مثل راه های مکتب در روستای گولو خطرناک نباشد، اما بسیار طاقت فرسا است. ظاهره از مراکش همه روزه ۲۲ کیلومتر را از طریق سنگلاخ ها به سوی مکتب می پیماید. ظاهره ۴ ساعت در رفت و آمد مکتب صرف می کند.

کسی که در منطقۀ بویولالی اندونیزیا بخواهد به مکتب برود، نخست باید یک آزمون کاملاً دیگری را موفقانه سپری کند، آزمون حفظ تعادل روی یک پل باریک بر فراز رودخانه پیپه. آنهای که عجله دارند حتی با بایسکل از این پل چوبی می گذرند. این یقیناً کار سهلی نیست.

یک مورد شگقت انگیز دیگر از اندونیزیا: این پل لرزان در ناحیۀ حکومتی لیباک مدت زیادی تنها از یک ریسمان آویزان بود. کودکانی که می خواستند به آن سوی رودخانه به مکتب بروند، مجبور بودند این راه خطرناک را طی کنند. در این میان این پل حالا ساختمان جدیدی دارد.

ماجراجویی ناشی از ضرورت محض: کودکان یک روستای دورافتادۀ ولایت ریزال در فیلیپین با همچو قایق های که از بانگس ساخته می شوند، راه مکتب را می پیمایند. روزانه میلیون ها کودک مجبور اند از همچو موانع در راه مکتب بگذرند.

دو پسر فیلیپینی روی یک تیوب باد کردۀ موتر از مکتب به خانه می روند. آنها در این راه از یک بخش تُندآب رودخانه می گذرند. یونیفورم مکتب شان باید برای روز آینده کاملاً خشک باشد.