وقتی از یک اروپایی در مورد شکنجه در قاره اروپا پرسیده شود، پاسخ کوتاه اش این خواهد بود که "در اروپا شکنجه وجود ندارد، اگر هم وجود داشته باشد، یک استثناء و یا یک خطای فردی خواهد بود". اما این گفته آنچنان هم درست نیست. تنها موجودیت یک کمیتۀ ضد شکنجه در شورای اتحادیۀ اروپا گواه واضحی بر موجودیت شکنجه در این اتحادیه است. در برابر شکنجه در این قاره کار زیادی صورت نمی گیرد. اما چگونه می توان شکنجه را ثابت ساخت، زیرا اکثر اوقات به اصطلاح "شکنجۀ سفید" صورت می گیرد.

از نام "سی پی تی" یا "کمیتۀ اروپایی برای جلوگیری از شکنجه و برخوردهای غیرانسانی و اهانت آمیز و تنبیه"، پیداست که شکنجه نه تنها ضرب و شتم یا اذیت فیزیکی، بلکه چیزهای بیشتری را در بر دارد. این کمیته در سال روان میلادی تحقیقاتی را در 14 کشور اروپایی انجام داد و دوبار هم به ترکیه سفر کرد. در قدم نخست شرایط در زندان های اوکرایین و اخراج "خارجی های ناخواسته" از کشور هالند مورد بررسی این کمیته قرار گرفت.از موجودیت نارسایی هایی در این زمینه در کشورهای متمدن اروپایی سخن به میان می آورد

بدرفتاری و بی تفاوتی

روز چهارشنبه (6 نوامبر 2013) کمیتۀ ضد شکنجه شورای اتحادیۀ اروپا در شهر شتراسبورگ فرانسه گزارش خود از دوره زمانی جون 2012 تا جولای 2013 را ارایه کرد. این کمیته در فاصله های منظم زمانی وضعیت زندان های همه کشورهای عضو شورای اروپا را، که شمار آن در حال حاضر به 47 کشور می رسد، بررسی می کند. ژان پییر رستیلینی، داکتر این کمیته این وضعیت را در هیچ کشوری قناعت بخش نمی خواند. او نتیجۀ تحقیقات را چنین خلاصه می کند: "در کشورهای متمدن اروپای غربی نیز نارسایی های وجود دارد". کمیتۀ ضد شکنجه شورای اتحادیۀ اروپا اما در گزارش خود از کشورهای که در آن حقوق بشر به صورت خاصی در وضعیت بد قرار دارد، نام نبرده است. این کمیته برای این که بتواند کنترول و بررسی خود را بدون هیچ مانعی انجام بدهد، از جمله به محرم نگهداشتن نام ها متعهد است.

در گزارش کمیتۀ ضد شکنجه شورای اتحادیۀ اروپا آمده است که بیشتر در هنگام بازداشت و بازجویی افراد مظنون بدرفتاری صورت می گیرد. اما به گفتۀ رستیلینی، بازداشت شده ها در داخل توقیف خانه ها و یا زندان ها، از جمله از اذیت هم زندانی های خود نیز مصئون نیستند. رستیلینی، به قول خودش با داکترانی در زندان روبرو شده است که در رابطه با رنج "قربانیان شکنجه" با بی اعتنایی برخورد می کنند و این بیماران را "بسیار سطحی" معاینه می کنند. رستیلینی می گوید برخی از داکتران اصلاً توانایی تشخیص آثار شکنجه را ندارند. اما او می افزاید که طور مثال در روسیه زندان هایی را هم دیده است که در آنها به دوسیه های طبی بیماران به گونۀ "نمونه و بسیار دقیق" رسیدگی می شود.

"شکنجۀ سفید"

کمیتۀ ضد شکنجه شورای اتحادیۀ اروپا معاینه اساسی همه کسانی را که در زندان های سراسر اروپا قربانی بدرفتاری شده اند، تقاضا می کند. اما داکتران در این راستا با مشکل دیگری هم روبرو اند. الیزه بیتن بیندر از سازمان حقوق بشر "اکسنیون"، که از افراد تحت پیگیرد سیاسی حمایت اجتماعی و روانی می کند، می گوید که از شکنجه های ماهرانه هیچ اثری باقی نمی ماند.

بیتن بیندر میگوید:«قرار دادن انگشتان در بین گیرا، و یا کشیدن ناخن ها، کمتر رخ می دهد، زیرا این شیوه های شکنجه بعداً ثابت شده می توانند. امروزه شکنجه کاملاً طور دیگری است، شکنجۀ روانی یا به اصطلاح "شکنجۀ سفید". ثابت ساختن شکنجۀ روانی، رنج و عذابی که از آن ناشی می شود و یا ترسی که از اثر آن به وجود می آید، طبعاً دشوار است».

«دولت نباید خود را کنار بکشد»

نه تنها اثبات اِعمال شکنجه بالای زندانی ها دشوار است، بلکه ثابت ساختن بدرفتاری ها در برابر پناهجویان دشوارتر از آن است. زمانی که آنها درخواست پناهندگی می دهند و مورد بدرفتاری قرار می گیرند، باید در کشور بیگانه با زبان بیگانه ثابت سازند که شکنجه شده اند. برند میسوویچ از سازمان حامی پناهندگان "پرو ازول" همه روزه با همچو موضوعات سر و کار دارد و از این رو از مقامات دولتی می خواهد که "بی تفاوت" باقی نمانند. او می گوید این مقامات باید از جانب خود هم بررسی کنند که آیا متقاضی پناهندگی واقعاً شکنجه شده است، یا خیر.

اما یورگ پونت، پروفیسور بازنشسته که زمانی به عنوان داکتر زندان کار می کرد، در این مورد تردید دارد. به گفتۀ او بررسی اضافی از مقامات دولتی می تواند بسیار مشکل برانگیز شود. یورگ پونت می افزاید:«هرگاه یک فرد از سوی یک مقام رسمی، و یا به اساس سفارش یک مرجع رسمی، شکنجه شده باشد، پس از آن داکتری از یک مقام دیگر رسمی بیاید، آنگاه یک بی اعتمادی قابل درکی به وجود خواهد آمد».

الیزه بیتن بیندر نیز زیاد طرفدار این مفکوره نیست. او می گوید نباید فراموش کرد که قربانیان شکنجه یک ضربۀ روحی و روانی می دیده باشند و در یک معاینه و بررسی اضافی شاید بخواهند اصلاً سکوت کنند.

اما نکته ای که بیتن بیندر، یورگ پونت و کمیسیون ضد شکنجۀ شورای اتحادیۀ اروپا روی آن توافق نظر دارند، این است که داکتران کافی و مجرب برای برخورد با قربانیان شکنجه وجود ندارند. آنها می خواهند که داکتران به صورت خاص در این زمینه آموزش ببینند و تمرین کنند.