زعفران قیمت‌ترین ادویه غذا (مصالح دیگ) است که یک کیلوگرام آن میان ۱۲۰۰ تا ۱۸۰۰ دالر به فروش می‌رسد و مدت‌هاست که برای دهقانان فقیر افغانستان به عنوان بدیل کوکنار نگریسته می‌شود.

با وجود این، زعفران تا حالا تاثیر چندانی بر تجارت مواد مخدر نداشته است. سازمان ملل متحد ارزش تجارت مواد مخدر افغانستان را سالانه سه میلیارد دالر تخمین زده است.

صنعت زعفران افغانستان رو به رشد است و در بازاری که هنوز هم کشور همسایه‌اش ایران در آن غالب است، شهرت کسب می‌کند. ایران حدود ۹۰ درصد زعفران جهان را تولید می‌کند.

بشیر احمد رشیدی، رئیس شرکت زعفران آریانا که به کشورهای فرانسه، ترکیه، هندوستان و ایالات متحده امریکا صادرات دارد، به رویترز گفت: «تقاضا برای زعفران افغانستان بسیار بالا است.»

مهم‌تر از همه این که صنعت زعفران فرصت‌های کاری را برای زنانی فراهم می‌کند که در غیر آن در کار بیرون از خانه با محدودیت مواجه اند.

خانم رسولی که گروهی از زنان را در چیدن گل زعفران برای شرکت آریانا رهبری می‌کند‌‌‌، می‌گوید: «ما از کشت و کار زعفران بسیار خوش هستیم چونکه زمینه کاریابی زنان را مهیا کرده است. اغلباَ زنان کار حاصلبرداری و پروسس زعفران را به دوش دارند.»

باور به این است که زعفران حدود ۲۰۰۰ سال پیش در منطقه افغانستان کنونی کاشته می‌شد. این گیاه در آب و هوای خشک رشد کرده و حاصلبرداری آن نیاز به کارگران زیادی دارد، هرچند ماشین و سرمایه ضرورت ندارد.

فصل حاصلبرداری آن بسیار کوتاه است که در ماه اکتوبر شروع می‌شود و در ظرف سه هفته اگر گل‌ها چیده نشوند، ازبین می‌روند. کارگران روزانه تا ۱۰ کیلوگرام گل زعفران می‌چینند و در بدل هر کیلو ۲۵ افغانی می‌گیرند.

بعد از این که گل‌ها چیده شدند، میله‌ها (ستیگما) نازک نارنجی رنگ آن با دست جدا ساخته می‌شوند تا خشک گردند. برای تولید یک کیلوگرام مصالح زعفران به دست کم ۴۵۰ هزار میله گل (ستیگما) نیاز است.

افغانستان سالانه حدود چهار تن زعفران تولید می‌کند که در مقایسه با ۲۰۰ تن تولید ایران بسیار ناچیز است، اما برای کشوری که در تقلای ایستاد شدن به پای خود است، امیدوارکننده است.

رشیدی در دفترش در شهر باستانی هرات گفت: «ما در جریان دو سال گذشته شاهد بوده ایم که زعفران تاثیر خوبی بر اقتصاد خانواده‌ها و کشور داشته است.»

این صنعت با برگشت مهاجران افغان از ایران در دهه ۱۹۹۰ در افغانستان احیا شد و کارهای زیادی صورت گرفته است تا زعفران افغانی یک مارک بین‌المللی کسب کند.

با وجود این، رقابت از جانب ایران بسیار شدید است. از جانب دیگر، در هر سکتوری که تولیدات ارزان قیمت از خارج به افغانستان وارد شود، صنعت قوی محلی تضعیف می‌شود.

رشیدی می‌گوید: «ما می‌توانیم زعفران ایران را در مارکت‌های زعفران هرات پیدا کنیم و من امیدوارم کسانی که زعفران ایران را به افغانستان وارد می‌کنند، به کیفیت زعفران افغانستان در مقایسه با زعفران ایران هم فکر کنند.»

بانک جهانی تخمین زده است که تنها در هرات بیش از شش هزار دهقان زعفران کشت می‌کنند. آخرین آمار ملل متحد نشان می‌دهد که تولید کوکنار هم در هرات و هم در ولایت همسایه‌اش فراه در سال گذشته کاهش یافته است.

گل احمد که یک دهقان است، امیدوار است که با کمک بیشتر این صنعت رونق بگیرد: «زعفران بهتر از کوکنار است چونکه کشت کوکنار بر جامعه و نسل جوان تاثیرات منفی دارد. زعفران یک کار قانونی است و درآمد خوبی هم دارد.»

af/ha (Reuters)