پیشروی گروه افراطی داعش یا "دولت اسلامی عراق و شام" که با اعلام خلافت نام خود را به "دولت اسلامی" تغییر داد، نه فقط تناسب قدرت نظامی را تغییر داده است، بلکه دیدگاه ها نیز در باره منازعه سوریه تغییر کرده است.

رژیم بشارالاسد در جنگ داخلی سوریه مدت ها به عنوان دشمن اصلی غرب شمرده می شد. بعد از انتخابات نمایشی ریاست جمهوری تحت کنترول حکومت، بشارالاسد بار دیگر رسماً برای یک دور دیگر مقام ریاست جمهوری را به عهده می گیرد.

این در حالی است که گروه تروریستی "دولت اسلامی" از نگاه درجه خطرناک بودن برای منطقه از بشارالاسد پیشی گرفته است. جنگجویان این گروه نه تنها حکومت ها در سوریه و عراق، بلکه اپوزیسیون میانه رو سوریه را نیز با خطر مواجه کرده است.

همواره جهادگرایان از اروپا بعد از شرکت در جنگ سوریه به کشورهای شان در غرب بر می گردند. براساس ارزیابی ادارات امنیتی، این امر خطر حملات تروریستی را در غرب افزایش می دهد. باتوجه به این تحولات، میشائل هایدن، رییس پیشین "سی آی ای" چند ماه پیش توضیح داد که پیروزی بشارالاسد، بهترین گزینه خواهد بود.

ایالات متحده امریکا و اروپا در این ارتباط در وضعیت بدی قرار دارند. اپوزیسیون سوریه که از جانب غرب حمایت می شود، هم در برابر سربازان بشارالاسد و هم در برابر اسلامگرایان افراطی بسیار ضعیف است. به نظر می رسد که تنها بشارالاسد می تواند از پیشروی "دولت اسلامی" در سوریه جلوگیری کند.

پروفیسور البرت اشتاهل، پژوهشگر منازعات در زوریخ در باره وضعیت جاری در گفتگو با دویچه وله می گوید: «از نظر من در سوریه وضعیت از کنترول خارج شده است. می توان گفت که ما از اسد حمایت کنیم یا سعی کنیم که وضعیت این کشور دست کم تا حدی ثبات یابد که بتواند بخشی از کشور قبل از همه دمشق، ساحل و شاید حلب را کنترول کند. به خصوص سدی برای حفظ اردن به وجود آید، این یک راه حل است.»

او می افزاید که اگر غرب اوضاع را به حال خود رها کند، این خطر وجود دارد که نقشه تمام کشورهای خاور میانه تغییر کند، زیرا "دولت اسلامی" در تلاش است تا خلافت اعلام شده را از بحیره مدیترانه تا دریای فرات توسعه دهد.

اما یوشی ششنک، کارشناس بریتانیایی هشدار می دهد که نباید مساله منازعه سوریه را به "انتخاب میان دو شر" تقلیل داد. از دید او نادرست است که رژیم اسد را به صورت یک جانبه به عنوان یک دژ در برابر قدرت طلبی های اسلام گرایان افراطی تلقی کرد.

به گفته ششنک، بشار اسد که همواره می گفت "مساله بر سر مبارزه با تروریسم است"، حالا فکر می کند این اظهارات اش تحقق یافته است. در حالی به گفته او، تلاش های اسد همه چیز را بدتر کرده است. او می افزاید: «هرقدر که چنین گفته هایی تکرار شود که مساله فقط بر سر مبارزه علیه تروریسم است، به همان اندازه کسانی ابتکار منازعه را در دست می گیرند، که محکوم شده اند. راه حل الزاماً این نیست که از اسد حمایت شود و یا با او همکاری نزدیک گردد، بلکه در عوض باید تغییرات دموکراتیک در سوریه روی دست گرفته شود.»

تماس سازمان های استخباراتی با رژیم اسد

براساس گزارش رسانه ها، سازمان های استخباراتی متعدد غربی در سال گذشته تلاش کرده اند تا با حکومت سوریه در دمشق تماس بگیرند. براساس معلومات شبکه "ای آر دی" آلمان از سال 2013، سازمان استخبارات خارجی آلمان "بی ان دی" نیز در جمع این سازمان ها بوده است. اما این موضوع رسماً تایید نشده است.

افزون برآن براساس گزارش روزنامه لبنانی "دیلی استار" نمایندگان ارشد سوری برای انجام مذاکرات سری در ناروی حضور داشته اند. این امر این تصور را خلق می کند که احتمالاً سازمان های استخبارات غربی از مدتی با رژیم سوریه همکاری می کنند، و آنهم در زمانی که حکومت های غربی آشکارا کناره گیری اسد را تقاضا می کنند. اما ظاهراً قضیه هنوز تا این حد پیش نرفته است.

از دید پروفیسور البرت اشتاهل، برای غرب در واقع فقط مساله جمع آوری اطلاعات مطرح است. در کنار "دولت اسلامی"، گروه های دیگر جهادی مانند جبهه النصره نیز وجود دارند. اشتاهل می گوید: «در باره آنها غرب می خواهد بیشتر معلومات کسب کند، قبل از همه به خصوص در باره جهادگرایان اروپایی که در آنجا در جنگ شرکت می کنند.»

اما از دید یوشی ششنک، کارشناس بریتانیایی، چنین تبادل اطلاعات در چارجوب دفع حملات تروریستی نیز خطرناک است. او توضیح می دهد که «از کجا باید فهمید که اسد به سادگی اسامی شورشیان میانه رو را ارائه کند و بگوید که این ها همه به گروه "دولت اسلامی" یا القاعده تعلق دارند؟» او می افزاید، در چنین مواردی ارزش همکاری سازمان ها استخباراتی محل تردید است.

تغییر سیاست در برابر اسد هنوز روشن نیست

افکار عامه نیز با همکاری با حکومت سوریه موافق نیست. کسی که سال های متمادی اسد را به عنوان جنایت کار ترسیم کرده است، نمی تواند به زودی اعلام کند که یک باره با او متحد می شود. به نظر یوشی ششنک، این همکاری بر گروه های میانه رو شورشی که سربازان اسد و "دولت اسلامی" علیه آنها می جنگند، نیز تاثیر بسیار منفی خواهد داشت و آنها را خشمگین خواهد کرد.

ششنک تاهنوز هیچ تغییر ذهنیت را برای همکاری با اسد در کشورهای غربی مشاهده نمی کند. به نظر او با وجود آن که هیچ کس خواهان قطعه قطعه شدن بیشتر کشور جنگ زده سوریه نیست، اما اسد بازهم یک مشکل است نه حلال آن. او تاکید می کند که همکاری با عربستان سعودی، ترکیه، اسراییل و دیگر مخالفان بشارالاسد از مدت ها به این سو تثبیت شده است. در این صورت «چرا حالا باید همه این ها به خطر انداخته شود، و با مردی گفتگو صورت گیرد که بیشتر از دیگران به منازعه دامن زده است؟».