منطقه کوهستانی گورنو بدخشان تاجیکستان منطقه ای مهم و ناهموار است که یکی از جنجالی ترین شاهراه های جهان را در خود دارد. این منطقه با وجود داشتن مناظر طبیعی بسیار زیبا، پشت پرده تاریکی دارد.

در هفته های اخیر، دولت اقتدارگرای تاجیکستان، این منطقه ناآرام را که هم مرز با چین و افغانستان است و در سال ۱۹۹۲ تلاش کرد از حکومت دوشنبه جدا شود، به شدت سرکوب نموده است.

در جریان آنچه که مقامات آن را "عملیات ضد تروریستی" می نامند، دست کم ۱۷ نفر کشته و بیش از ۲۰۰ نفر دستگیر شدند. همزمان تمامی راه های ارتباطی با این منطقه قطع گردیده است که دسترسی به اطلاعات و آنچه در آنجا می گذرد را دشوارتر می کند.

منتقدان استدلال می کنند که هدف واقعی سرکوب رهبران محلی است که در گذشته در برابر حکومت امام علی رحمان، رئیس جمهور کهنه کار این کشور مقاومت کرده اند.

اما سازمان های اطلاعات دولتی تاجیکستان این عملیات را موفقیت آمیز اعلام کرده اند. سرویس اطلاع رسانی دولتی تاجیکستان "خاور" روز جمعه اعلا کرد: «۱۲ نفر از رهبران گروه های جنایتکار سازمان یافته" در جریان این عملیات بازداشت و ۱۶ نفر در جریان درگیری "کشته" شده اند.» این سرویس گزارش داد: «فعالیت گروه های تروریستی سازمان یافته در قلمرو بدخشان به طور کامل متوقف شده است.»

مقامات دولت مرکزی این کشور در ماه می گفته بودند که یکی از نیروهای امنیتی در یک حمله مسلحانه کشته شده است. حملات در منطقه ای که به زبان روسی با نام اختصاری "گائو" شناخته می شود، به دنبال اعتراضات ضد دولتی در ماه می آغاز شد. ایالات متحده امریکا، فرانسه، بریتانیا و آلمان با صدور بیانیه ای مشترک "نگرانی عمیق" خود را در مورد وضع آنجا ابراز کردند.

قطع نمودن انترنت در این منطقه، از سوی گروه‌ های حقوق بشری مورد انتقاد قرار گرفته است. رسانه خصوصی "آسیا-پلاس" گفت که گزارش‌ های مربوط به وضع این مطنقه را "در پی تهدید مقامات به مسدود کردن" این رسانه، متوقف کرده است.

گورنو بدخشان که در میان کوه های سر به فلک کشیده پامیر قرار گرفته و به دلیل زیرساخت های حمل و نقل ضعیف منزوی شده است، حدود نیمی از قلمرو تاجیکستان را تشکیل می دهد، اما تنها دو درصد از جمعیت ۹/۵ میلیونی این کشور را در خود دارد.

مردم آن عمدتاً به زبان‌های متمایز از زبان رسمی تاجیکی صحبت می کنند و از اسلام شیعه اسماعیلی پیروی می نمایند، نه از اسلام سنی رایج در سطح ملی در تاجیکستان که زمانی عضو شوروی سابق بود.

با این حال، فعالان استدلال می‌ کنند که مخالفت‌سیاسی با رژیم مرکزی که ریشه اش به جنگ داخلی در دهه ۱۹۹۰ باز می ‌گردد، علت اصلی منزوی ساختن این منطقه است.

مرتبط:تاجیکستان: دو «رهبر یک گروه جنایتکار» در گورنو بدخشان کشته شدند

علی شیرزامونوف، یکی از رهبران اپوزیسیون که به اروپا گریخته است، با اشاره به امام علی رحمان و اعضای قدرتمند خانواده اش، به خبرگزاری فرانسه گفت: «آنها می خواهند همان دستوری را که در جاهای دیگر در تاجیکستان تحمیل کرده اند، بر ما تحمیل کنند. امر و نهی از سوی یک خانواده فاسد.»

شیرزامونوف، معاون رئیس ائتلاف ملی تاجیکستان به رهبری دیاسپورا، یکی از چند فعالی است که دولت آنها را به دامن زدن به اعتراضاتی متهم کرده که زمینه را برای آغاز عملیات نظامی فراهم کرده است.

پیش از آغاز عملیات، طرفداران استقلال کامل این منطقه در اعتراض به برخورد مقامات منصوب از سوی دولت مرکزی، دست به تظاهرات زدند. آنان این مقامات را به راه اندازی کارزاری "آزار و اذیت" مردم محلی متهم می کنند. شیرزامونوف ادعا کرد که ده ها شهروند پامیری تبار ساکن تاجیکستان، از آن زمان "به دلایل قومی" دستگیر شده اند.

وی هرگونه نقش داشتن در این تظاهرات را تکذیب کرد و افزود که برادرش که فعالیت سیاسی ندارد، در این عملیات بازداشت شده است. شیرزامونوف گفت: «این عملیات اصلا بیش از یک دهه پیش آغاز شد. آنها به هدف خود رسیدند. بسیاری از مردم اراده خود را برای ادامه مبارزه برای آزادی خود از دست می دهند.»

خشونت های ناشی از عملیات تازه، بدترین خشونت در منطقه از سال ۲۰۱۲ به این سو می باشد. در آن زمان ده ها نفر در جریان درگیری بین نیروهای دولتی و جنگجویان وفادار به رهبران غیررسمی محلی کشته شدند.

بنا بر گزارش ها، چین که بزرگترین سرمایه گذار خارجی و بزرگترین طلبکار تاجیکستان است، پایگاهی را در این منطقه استراتژیک ایجاد کرده است. پیکینگ رسما وجود این تاسیسات را تایید نکرده است، اما تاجیکستان سال گذشته گفت که چین به آنان کمک می کند تا یک پایگاه جداگانه که در آن نیروهای ویژه تاجیک مستقر خواهند شد، بسازد.

تاجیکستان آخرین کشته ها و بازداشت شده ها را رهبران شورشی و سازمان های جنایی سازمانیافته در گورنو بدخشان خوانده است. این منطقه در امتداد رودخانه پنج یکی از مسیرهای اصلی قاچاق هیروئین از شمال افغانستان است.

برخی از این رهبران در طول جنگ داخلی علیه نیروهای وفادار به رئیس جمهور رحمان جنگیدند و بعداً به عنوان بخشی از یک توافق صلح با میانجیگری روسیه، در مقام های امنیتی دولتی گماشته شده و بعدا دوباره برکنار شدند.

در زمان آغاز عملیات جدید، هیچ یک از این افراد منصبی دولتی نداشتند. ناظران می گویند که این نشان می دهد که دولت مرکزی از تقسیم قدرت خسته شده است.

بیشتر بخوانید:تاجیکستان از بازداشت بیش از ۱۰۰ تن در ولایت گورنو بدخشان خبر داد

پولیس در ماه می سال جاری گفت ممدباقر ممدباقیروف، یک رهبر محلی سرشناس "در نتیجه درگیری های داخلی گروه های جنایتکار" کشته شده است؛ اما مخالفان مدعی بودند که وی توسط نیروهای دولتی کشته شده است.

ظفر عبدالله اف، یک روزنامه نگار تاجیک که در ایالات متحده زندگی می کند، در ماه می در یک گزارش یوتیوب گفت که ادعای مقامات که این افراد را جنایتکاران، تروریست ها و پادشاهان مواد مخدر می خوانند، "قابل بررسی نیست."

عبدالله اف افزود: «آنها همه این عبارات مختلف را مطرح می کنند تا بگویند: آنها آدم های بدی هستند.»

جان هدرشاو، از دانشگاه اکستر بریتانیا گفت که "رویکرد اقتدارگرایانه تاجیکستان برای مدیریت درگیری" کمک چندانی به حل تنش ها در این منطقه آشفته نکرده است. هدرشاو به خبرگزاری فرانسه افزود: «رژیم به طور سیستماتیک رقبایی را که سلطه اش بر اقتصاد، فضای سیاسی و گفتمان عمومی را به چالش می کشند، از بین می برد.»

rsh-aj(AFP)