در آخر رمضان مسلمان ها همه آمادگی عید می گیرند، اما تعیین زمان دقیق پایان این ماه به همین سادگی نیست وجشن عید فطر اغلب در کشورهای مختلف معمولا با یک روز تفاوت برگزار می شود.  این در حالی است که با پیشرفت های امروزی در جهان علم و دانش تعیین تاریخ دقیق آغاز ماه شوال و عید فطر باید بسیار آسان باشد. منشا اصلی بحث در کجا است؟

سید حمید هاشمی، کارشناس مسایل دینی می گوید که هر فرد مسلمان صلاحیت آن را دارد که پس از دیدن هلال ماه، عید فطر را اعلام کند: «ملاک عید فطر و پایان روزه دیدن ماه نو و یا رویت هلال است. در این جا همه مسلمان ها صلاحیت دارند. هر نفری که ماه را ببیند، رویت هلال موجب می شود که عید فطر شود».

اما از آنجایی که زمان دیدن هلال ماه در مناطق مختلف متفاوت است، این یکی از دلایل اختلاف نظر میان علمای مذهبی برای تعیین تاریخ دقیق پایان ماه رمضان و جشن عید فطر است.

این کارشناس علوم دینی تاکید می کند که برای تعیین تاریخ دقیق عید فطر نیازی به یک مرجع شرعی یا قانونی نیست. در صورتی که فرد خود موفق به دیدن هلال ماه نشود، می توان با اطمینان به سخن افراد معتبر و قابل اطمینان ماه رمضان را خاتمه یافته بداند.

اما اگر قضیه به همین سادگی است، پس چرا مسلمانان در انتظار می مانند تا پایان ماه رمضان و عید فطر توسط مراجع مذهبی و یا مقام های دولتی اعلام شود.

بسیاری از کشورهای مسلمان مانند افغانستان، پاکستان، امارات و کویت در آستانه پایان ماه رمضان اغلب چشم به عربستان سعودی می دوزند. به گفته آقای هاشمی «دلیل اش این است که آنجا سرزمین وحی است، مکه و مدینه آنجا است. آن ها منتظر می مانند که عربستان سعودی چه می کند». 

اما در میان فقها و مراجع مسلمان در مورد تعیین تاریخ پایان ماه رمضان اختلاف نظر وجود دارد. در حالی که پیشرفت علمی به منجمین این امکان را می دهد که تاریخ پایان ماه رمضان و آغاز عید فطر را دقیقا تعیین کنند.

به گفته آقای هاشمی رصدخانه ها حتی اگر مجهز به پیشرفته ترین فناوری باشند، نمی توانند زمان دقیق رویت هلال ماه را تعیین کنند: «اگر واقعا ملاک تولد ماه نو بود، مشکلی نبود. وقتی ما شب جمعه می دیدیم که عصر جمعه هلال یا ماه نو ظهور کرده، پس قطعا روز شنبه عید فطر بود. اما ملاک رویت است».

از زمان تولد ماه نو تا زمانی که انسان بتواند آن را با چشم غیر مسلح ببیند، 12 تا 14 ساعت طول می کشد. 

با این حال این کارشناس علوم دینی یک بار دیگر تاکید می کند که برای تعیین عید فطر نیازی به یک مرجع یا عالم نیست، در صورتی که فرد موفق به دیدن هلال ماه شود: «همه عالمان شیعه وسنی حرفشان این است که به محضی که شما هلال را دیدید برشما عید واجب است. ملاک رویت  است. اگر موفق به دیدن هلال ماه نشدیم می توانیم به گفته یک فرد معتبر اطمینان کنیم».

مهرنوش انتظاری

ویراستار: رسول رحیم