امروز چهارشنبه (۸ جولای ۲۰۲۰) قاضی های دیوان عدلی اروپا در لوکزامبورگ در مورد عنصر اصلی هویت اروپایی، یعنی آزادی مذهبی، با هم مشوره می کنند. یهودی ها و مسلمانان در رابطه با ماندگاری درازمدت خود در اروپا نگران اند.

در قضیه شماره C 336/19  «سی ۱۹/۳۳۶» که به دیوان عدلی اروپا راجع شده است، مسأله بر سر ذبح شرعی حیوانات است. مسلمانان و یهودی ها حیونات را بدون اینکه بیهوش بسازند، ذبح می کنند. چنین طریقه ذبح از سال ۲۰۱۹ به این طرف در مناطقی از بلژیک منع قرار داده شده است، نخست در منطقه فلاندر و در این میان در ناحیه والونیا در جنوب این کشور. روال قانونی در بلژیک چنین است که در همچو موارد محکمه قانون اساسی این کشور از محکمه عدلی اروپا می پرسد که آیا ممنوعیت قاطع "ذبح حیوانات بدون بیهوش ساختن قبلی" با منشور حقوق اساسی اتحادیه اروپا و آزادی مذهبی که در آن تضمین شده است، در مطابقت قرار دارد، یا خیر؟ دیوان عدلی اروپا در لوکزامبورگ حالا این قضیه را دنبال می کند. تصامیم در رابطه با موضوعات مشابه در مجموع به دیوان عدلی اروپا محول می گردند که آیا این مرجع عدلی به آزادی مذهبی اولویت می دهد، یا نه.

آیا ادیان در اروپا دیگر مطلوب نیستند؟

کنفرانس خاخام ها در اروپا و لیگ جهانی مسلمانان پیش از این هرگز درمورد چنین موضوعی حساس و مهم با هم صحبت نکرده بودند. این نخستین باری است که دو نماینده ارشد این دو جماعت مذهبی، پینچاس گولدشمیت، خاخام یهودی، و شیخ محمد ال عیسی دبیرکل لیگ جهانی مسلمانان، تحت یک عنوان مشترک اظهار نظر می کنند. هر دو نماینده مذهبی امور دینی خود را در معرض خطر می بینند.

در نامه مشترک نمایندگان مذهبی آمده است: «اگر ممنوعیت وضع شده در بلژیک از سوی دیوان عدلی اروپا تأیید شود، پیامی که این مقام عدلی به جوامع اقلیت های مذهبی در اروپا می فرستد این خواهد بود که "شما مطلوب نیستید".» آنها همچنان گفته اند: «اگر مصرف غذای جوامع مذهبی جرم پنداشته شود، نمی توانیم انتظار داشته باشیم كه این جوامع در اروپا بمانند و در جوامع محلی مشاركت كنند.»

یقیناً می توان چنین موضعگیری را نادیده گرفت: ما چرا باید به عقیده یك خاخام ارتدوكس از مسكو و یك نماینده مسلمانان از عربستان سعودی علاقه مند باشیم؟ اما اگر واقعاً دیدگاه این جوامع مذهبی مد نظر گرفته نشود، در آن صورت این واقعیت که هر دو جانب از سال ها به این طرف به دنبال گفتگو با طرف های متفاوتی بوده اند و همزمان خصومت در برابر آنها را رد می کنند، نیز از نظر دور خواهد ماند.

در نهایت جنبشی به میان می آید که که اهمیت جهانی داشته و متأسفانه شمار اندکی از سیاستمداران به آن به قدر کافی توجه کرده و یا از آن حمایت می کنند. این موضوعی است که در کشور های اروپایی و هم در سطح قاره اروپا تنها شمار کمی به آن تمایل نشان می دهند.

از ارزش آزادی مذهبی کاسته می شود

پس از جنگ دوم جهانی، انگیزه مفکوره اروپایی و روند اتحاد را اولتر از همه كونراد ادیناور، السید دو گاسپری و رابرت شومن، که هر سه مسیحی بودند، ایجاد کردند. در اروپا دین و آزادی مذهبی یک امر مسلم بود. ولی حالا؟ چند هفته پیش کمیسیون جدید اتحادیه اروپا تحت ریاست اورزولا فون دیر لاین، سیاستمدار آلمانی، اعلام کرد که دیگر یک نماینده ویژه اتحادیه اروپا برای آزادی مذهبی در سراسر جهان نمی داشته باشد. استانبول ترکیه مثال دیگریست: ایا سوفیا، که یک نماد مسیحیت ارتدکس در سراسر جهان، میراث فرهنگی جهانی و از چندین دهه به این طرف یک موزیم است، قرار است به تصرف جناح اسلامی اردوغان در ترکیه درآید. انتقاد ها از سطوح بالایی اتحادیه اروپا؟ از برلین و یا پاریس؟ نه، از هیچیک! این نشان می دهد که موضوع فعلی مشوره قاضی های دیوان عدلی اروپا متعلق به چارچوب بزرگتری است.

گولدشمیت یهودی و ال عیسی مسلمان در حالی این درخواست خود را ارئه کرده اند که تهیه غذا با اصول دینی، که ذبح سنتی و مذهبی حیوانات نیز شامل آن است، ممنوع قرار داده شده است. در این نامه همچنان به ممنوعیت های قبل از جنگ دوم جهانی نیز اشاره شده است که با آن "جوامع یهودی در اروپا به حاشیه رانده شده بودند". ادامه آن وضعیت به همه ما معلوم است.

"نقض اصول بنیادی اروپا"

این نمایندگان مذهبی در نامه خود یادآور شده اند: «هرچند آزادی دینی در دموکراسی های اروپایی به عنوان یک حق اساسی تسجیل شده است، اما اگر افراد و جوامع آزادی عملی ساختن امور دینی خود را نداشته باشند، چنین چیزی بی معنی است. و هر کسی که مسلمانان را از خوردن غذای حلال و یا یهودیان را از صرف غذای کوشر منع کند، اصول بنیادی اروپا را نقض می کند.»

مشوره های قضات لوکزامبورگ (و احترام و رعایت احکام قضایی به عنوان تفسیری از قانون قابل اجرا) یک مورد است؛ اما عملکرد تصمیم گیرندگان عرصه سیاست چیز دیگریست.

پس نیاز است که در مورد آزادی دینی و استثنائات لازم، طوری که ذبح حیوانات با آن مجاز قرار داده شود، تصمیم اتخاذ گردد، زیرا هشدار غیرمعمول و اظهار نظر آشکار نمایندگان ارشد مذهبی برای یک اروپای خسته و به خود مشغول، یک ندای بیدار کننده یا تکانی برای بیداریست.

کریستوف شتراک / ص.ا، ن.ف