تجارت اسلحه: صادرات امریکا و واردات اروپا افزایش یافته است
۱۴۰۱ اسفند ۲۲, دوشنبه
براساس گزارش تازه انستیتوت تحقیقات صلح استکهلم (سیپری)، در حالی که باقی دنیا به تدریج در حال خلع سلاح است، اروپا با سرعت قابل توجهی در مسیر برعکس روان است. این انستیتوت هر چهار سال یک بار به مقایسه تجارت اسلحه در سطح جهانی و بررسی آن می‌پردازد.
پیتر ویزه‌من، محقق سیپری درباره دو روند مهم که در جدیدترین گزارش مطرح شده است، به دویچه وله گفت: «ارسال اسلحه به کشورهای اروپایی به صورت قابل توجهی افزایش یافته است و نقش ایالات متحده امریکا به عنوان تامین کننده اسلحه در جهان به صورت قابل توجهی پررنگ‌تر شده است.»
در جدیدترین دوره بررسی شده یعنی در سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲، تجارت اسلحه در سطح بین المللی در مقایسه با سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷ فقط حدود ۵ درصد کاهش یافته است. اما واردات سلاح به کشورهای اروپایی تا ۴۷ درصد افزایش یافت. بخش بیشتر این سلاح‌ها از ایالات متحده امریکا وارد شده اند.
اگر تنها کشورهای اروپایی عضو ناتو در نظر گرفته شوند، واردات اسلحه توسط این کشورها به حدود ۶۵ درصد افزایش یافته است. دلیل آن غافلگیرکننده نیست: حمله روسیه به اوکرایین.
صادرات اسلحه امریکایی به اوکرایین، عربستان سعودی و جاپان
در گذشته، اوکرایین نقش مهمی در تجارت بین‌المللی اسلحه بازی نمی‌کرد. این کشور بیشترین تجهیزات دفاعی‌اش را در خاک خودش تولید می‌کرد و باقی آن را از آنچه که از دوران شوروی سابق به جای مانده بود، تامین می‌کرد. اما در جدیدترین گزارش سیپری، اوکرایین در لیست واردکنندگان جهانی اسلحه در چهار سال اخیر در جایگاه چهاردهم قرار دارد و اگر فقط سال ۲۰۲۲ را در نظر بگیریم، اوکرایین در جایگاه سوم بوده است.
بیشتر بخوانید: سیپری: جهان به دلیل تغییر اقلیم و جنگ‌ها وارد یک دوره بحرانی می‌شود
سیپری معمولا در گزارش‌اش به «انتقالات اسلحه» رجوع می‌کند و منظورش هم تجارت اسلحه و هم کمک نظامی است. بیشترین تسلیحات مورد نیاز اوکرایین از طریق کمک‌های نظامی به دست می‌آید. این نوع کمک نظامی از تجهیزات قدیمی‌تر و یا سلاح‌های اضافی کشورهای کمک کننده تشکیل شده است.
این گزارش نشان می‌دهد که به این خاطر، ارزش آن چه که به اوکرایین صادر شده است، در مقایسه با ارزش سلاح‌های جدید فروخته شده بسیار کمتر است. به طور مثال، با وجود ارسال میزان بسیار زیاد سلاح به اوکرایین در ۲۰۲۲، واشنگتن هنوز سلاح‌هایی را با ارزش بالاتر به کویت، عربستان سعودی، قطر و جاپان فرستاده است. این چهار کشور تسلیحات بسیار جدید و پیچیده از امریکا خریدند، مانند جت‌های جنگی که اوکرایین به صورت عاجل خواهان ارسال آن توسط متحدین غربی‌اش است.
در زمینه صدور تسلیحات، فرانسه برنده و آلمان بازنده است
پنج صادرکننده بزرگ سلاح به ترتیب ایالات متحده امریکا، روسیه، فرانسه، چین و آلمان هستند. در حالی که این رتبه بندی از آخرین گزارش تا به حال تغییری نکرده است، با مطالعه هرکدام از کشورها تغییرات قابل توجهی مشاهده می‌شود.به طور مثال، ایالات متحده امریکا که قبلا هم در صدر این لیست قرار داشت، صادراتش را ۱۴ درصد دیگر افزایش داد که حالا به ۴۰ درصد از مجموع فروش سلاح در سطح جهانی رسیده است.
اما او می‌افزاید، این بار «تغییراتی که در صادرات اسلحه توسط فرانسه ایجاد شده است، شاید ماهیت ساختاری داشته باشد. فرانسه تاکید زیادی بر حمایت از صنعت تسلیحات داشت و به وضوح در طی یک دهه گذشته در این راه موفق بوده است.»
بیشتر بخوانید: محققان صلح: رویارویی اتومی بیشتر از هر زمان دیگری محتمل است
این مساله به وضوح ذهن اولاف شولتس، صدراعظم آلمان را در طول دیدار اخیرش از هندوستان مشغول کرده بود. قدرت‌های غربی سعی دارند دهلی نو را تشویق کنند که در زمینه واردات سلاح وابستگی‌اش را به روسیه کاهش دهد. در حالی که فرانسه سال‌های متمادی تلاش کرده است تا بتواند موقعیتش را به عنوان دومین تامین کننده سلاح هندوستان بعد از مسکو تثبیت کند، آلمان اصلا هیچ نقشی در صادرات اسلحه به هندوستان بازی نمی‌کند.
ضعف غیرمنتظره چین
میزان صادرات اسلحه توسط چین نیز ۲۳ درصد کاهش یافته است و در کل چین با توجه به اقتصادش، در صادرات اسلحه نقش کمرنگی بازی می‌کند. ویزه‌من در این باره می‌گوید: «چین نتوانسته وارد بازارهای اصلی خرید و فروش اسلحه شود، برخی اوقات به دلایلی که به وضوح سیاسی هستند.» او می‌گوید که به طور مثال، چین به رقیبش هندوستان اسلحه نمی‌فروشد.
ویزه‌من افزود: «این که چین در رقابت با تامین‌کنندگان اروپایی و امریکایی اسلحه به بیشتر کشورهای خاورمیانه، به خصوص به کشورهای عربی واقعاً موفق نبوده است، بسیار غیرمنتظره است.»
قدرت روسیه در افریقا
زمانی که اروپا واردات اسلحه را افزایش داد، سهمش در صنایع خرید و فروش بین المللی اسلحه نیز افزایش یافت و از ۱۱ درصد در سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷ به ۱۶ درصد در سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ رسید. در عین زمان، خرید و فروش اسلحه در مناطق دیگر جهان روند نزولی داشته است.
یکی از شدیدترین تغییرات در افریقا مشاهده شده است، جایی که میزان انتقالات اسلحه ۴۰ درصد کاهش یافت. اما به گفته ویزه‌من، وضعیت در این قاره با این وجود آرامتر نشده است.
هنوز منازعه‌های مسلحانه متعددی در افریقا جریان دارد. اما ویزه‌من می‌افزاید، این «کشورها نمی‌توانند واقعا از عهده پرداخت هزینه‌های تعداد زیادی از سلاح‌های پیشرفته برآیند و بنابراین، به این خاطر مجموع ارزش انتقال اسلحه به این منطقه به اندازه تعداد منازعه‌ها بالا نیست.»
صفحه اینستاگرام دویچه وله دری
اکنون در افریقای جنوب صحرا، روسیه به عنوان بزرگترین تامین کننده اسلحه از چین پیشی گرفته است. یک نمونه از پیشروی روسیه در افریقا کشور مالی است. این کشور معمولا از یک سلسله از کشورها به مشول فرانسه و ایالات متحده امریکا اسلحه دریافت می‌کند. اما با این وجود، پس از کودتاهایی که در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ در مالی صورت گرفته است، این دو کشور غربی تجارت با مالی را به صورت قابل توجهی کاهش دادند، در حالی که چین میزان فروش اسلحه به این کشور را افزایش داد.
بیشتر بخوانید: سیپری: درآمد ۱۰۰ شرکت بزرگ تسلیحاتی افزایش یافته است
یک نمونه دیگر از پیامدهای تنش‌های سیاسی بر همکاری‌های تسلیحاتی در یک منطقه متفاوت، ترکیه است. این کشور عضو ناتو هفتمین خریدار بزرگ تسلیحات دفاعی ایالات متحده امریکا طی سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷ بود. اما هنگامی که تنش بین انقره و واشنگتن افزایش یافت، ترکیه حالا به جایگاه بیست و هفتم نزول کرده است.
پیش‌بینی براساس سفارش‌های آینده
چه کشوری در آینده در تجارت بین المللی اسلحه نقش اصلی را بازی خواهد کرد؟ سیپری برای پاسخ یافتن به این سوال، کتاب‌های سفارش تولیدکنندگان را در مهمترین کشورهای صادرکننده اسلحه مطالعه می‌کند. در این زمینه به سفارش‌های هواپیماها و هلیکوپترهای جنگی، کشتی‌های جنگی بزرگتر و هواپیمابر، ناوشکن‌ها، ناوچه‌ها و کشتی‌های زیردریایی توجه ویژه‌ای شده است؛ سیستم‌های که ارزش اقتصادی بسیار بالایی دارند.
بنا بر این، ایالات متحده امریکا کماکان بزرگترین تامین کننده اسلحه در جهان باقی خواهد ماند. چرا که حدود ۶۰ درصد از هواپیماها و هلیکوپترهای جنگی که در سراسر جهان سفارش داده شده اند، محصولات ایالات متحده امریکا هستند. فقط در ۲۰۲۲، ۱۳ کشور مجموعاً ۳۶۷ هواپیما و هلیکوپتر جنگی از کارخانه‌های مستقر در ایالات متحده امریکا سفارش داده اند.
مطالب ویدیویی را در صفحه یوتیوب ما تماشا کنید!
فرانسه هم برای صدور هواپیما و کشتی سفارش‌های زیادی دریافت کرده است و احتمالاً در رتبه بندی صادرات اسلحه به جایگاه‌های بالاتری صعود می‌کند. چشم انداز برای آلمان مختلط است. برای هواپیماهای آلمانی هیچ سفارشی وجود ندارد، اما سفارش‌های زیادی برای شناورهای نیروی دریایی ثبت شده است که در فابریکه‌های کشتی‌سازی آلمان تولید می‌شوند.
روسیه، دومین تولید کننده مهم اسلحه در جهان در حال حاضر سفارش‌های نسبتا اندکی دریافت کرده است. بسیاری از سلاح‌هایی که معمولاً به کشورهای دیگر صادر می‌شدند، در جنگ اوکرایین مورد نیاز خود روسیه هستند.