وضع تحریمات جدید علیه ایران که اوایل ماه روان میلادی به اجرا در آمد، سبب کاهش بیسابقه ارز دالر در بازار این کشور شد و در نتیجه واردکنندگان ایرانی و تاجران این کشور به شدت از آن متاثر شدند.

خلیل صدیق، رئیس بانک مرکزی افغانستان به دویچه وله گفته است: «بسیار دشوار است که برآورد کنیم چقدر دالر به ایران قاچاق می شود؛ اما یقینا این مسئله جریان دارد. می توانم بگویم که کمبود دالر در اینجا از وقتی رخ داده است که ایالات متحده از توافقنامه اتومی با ایران خارج گردید».

صدیق در ادامه افزود: «از آن روز به بعد ارزش ریال ایران روز به روز کاهش یافت. از این رو، این مسئله یقینا قاچاقبران را تحریک می کند تا راه هایی را برای قاچاق ارز خارجی به این کشور و بهره بردن از این وضعیت پیدا کنند».

واحد پول افغانستان، افغانی، از زمان خروج نیروهای جنگی بین المللی از افغانستان در اواخر سال ۲۰۱۴، به آهستگی ارزش خود را تا ۲۰ درصد از دست داد. عامل اصلی این کاهش ارزش افغانی، بدتر شدن وضعیت امنیتی و دشوار شدن تجارت بوده است.

با این حال، از ماه می هنگامی که دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده از توافقنامه اتومی با ایران خارج شد، ارزش افغانی ۴ درصد کاهش یافته است. ارزش ریال در این مدت تا حدود ۴۰ درصد سقوط کرده است.

عبور و مرور آسان مرزی

ایران و پاکستان بزرگترین شریکان تجاری افغانستان هستند و تقریبا یک سوم تجارت این کشور محاط به خشکی با این دو کشور انجام می شود. بنابراین هرگونه بحران در این دو کشور همسایه، تاثیر مستقیم بر اقتصاد و ارزش پول افغانستان می گذارد.

به عنوان مثال، افغانستان با خطر وارد کردن تورم از ایران مواجه است. در ایران، با کاهش ارزش ریال بهای کالاها به ویژه کالاهایی که مواد اولیه آنها از خارج تامین می شود، افزایش می یابد. اما برای قاچاقبران دالر در ولایت های غربی افغانستان از جمله هرات، فراه و نیمروز، این وضعیت یک فرصت بسیار عالی برای کسب سود است.

بازرگانان این سه ولایت به طور سنتی و تاریخی از مرز می گذرند و به منظور تجارت به ایران می روند؛ اما سقوط ناگهانی ارزش ریال در برابر دالر سبب شده است تا انتقال دالر به این کشور به یک تجارت پر سود بدل شود.

قاچاق دالر به ایران، باعث ناراحتی ساکنان هرات شده است؛ جایی که افزایش تقاضای دالر سبب کاهش ارزش افغانی شده است.

خبرگزاری رویترز با استناد به برآورد "اتحادیه صرافان هرات" گزارش داده است که روزانه حدود ۲ تا ۳ میلیون دالر از سه ولایت افغانستان همجوار ایران، از طریق مرز به این کشور منتقل می شود.

صدیق، رئیس بانک مرکزی در ماه جولای در پارلمان افغانستان گفت که قاچاق دالر دلیل اصلی کاهش ارزش افغانی است. او گفت که ممکن نیست که "هر اینچ" مرزهای افغانستان کنترول شود.

صدیق گفته است: «مطمئنا وقتی که در یکی از کشورهای همسایه تغییری بیاید، اگر تقاضای پول خارجی در این کشور افزایش یابد، آن وقت مردم یقینا ارز خارجی را به کشور همسایه قاچاق می کنند».

رئیس بانک مرکزی افغانستان، برآورد "صرافان هرات" را نادرست خواند و گفت که این میزان دالر برابر است با میزان دالری که روزانه جمعا به سه کشور ایران، پاکستان و امارات متحده عربی قاچاق می شود.

"ذخایر ارزی متاثر نشده اند"

صدیق که بانکش مسئول با ثبات نگه داشتن ارزش افغانی است، می گوید که با وجود قاچاق ارز، ذخیره ارزهای خارجی بانک مرکزی افغانستان، متاثر نشده است. این ذخیره حدود ۸.۱ میلیارد دالر است. صدیق گفت: «ما از ذخایر ارزی خود پول برای قاچاق نمی دهیم».

رئیس بانک مرکزی افغانستان تاکید می کند که ۸۰ تا ۹۰ درصد ارزهای خارجی برای تقویت بانک های مرتبط با آن داده می شود. او گفت که حتا اگر صرافان پولهای خارجی را از این بانک ها بخرند، آن را به تاجرانی می فروشند که از طریق راه های قانونی، کالا به افغانستان وارد می کنند.

صدیق گفت: «ما ورود و خروج دالر را زیر نظارت داریم. از این رو، این چیزها (قاچاق) ذخایر ارزی ما را متاثر نمی کند و ما اجازه نمی دهیم که این اتفاق بیفتد».

اشوتوش پاندی / ع. ح.