شاهانه همه ساله در هفدهم ماه جنوری یک کیک می‌پزد و دوستانش را به خانه‌اش در شهر پیشاور پاکستان دعوت می‌کند. آن ها آهنگ «تولدت مبارک» را می‌خوانند و شمع روشن می‌کنند ولی این جشن تولد از پسری است که دیگر زنده نیست.

در دسمبر ۲۰۱۴ زمانی که مردان مسلح بر یک اکادمی نظامی در پیشاور حمله کردند و ۱۵۰ تن را کشتند، اسفند خان ۱۵ ساله، پسر شاهانه نیز در میان کشته شدگان بود. مهاجمان سه بار از فاصله نزدیک بر سر اسفند شلیک کردند. 

مهاجمان طالبان پاکستانی بودند، کسانی که هفت سال بعد بار دیگر حملات شان را افزایش داده و به نظر می رسد پس از بازگشت طالبان افغانستان به قدرت، جسورتر شده اند. در آخرین هفته ماه دسمبر، طالبان پاکستانی در چندین حمله و ضد حمله در شمال غرب پاکستان هشت تن از سربازان اردوی پاکستان را کشتند. دو سرباز دیگر پاکستانی شب چهارشنبه در حمله بر یک پناهگاه طالبان کشته شدند.    

به گزارش ماه جولای ملل متحد، طالبان پاکستانی که با نام اختصاری (تی تی پی) شناخته می شوند و رهبری آن در افغانستان موقعیت دارد، در حال سازماندهی و  تشکیل مجدد هستند. این موضوع ترس را در میان پاکستانی هایی چون شاهانه از بازگشت خشونت های وحشتناک این گروه افزایش داده است.   

با این حال طالبان افغانستان هیچ نشانه ای از اخراج رهبران طالبان و جلوگیری از انجام حملات در پاکستان از خود تبارز نداده اند؛ آن هم در حالی که پاکستان تلاش دارد جهان را به تعامل با حاکمان جدید افغانستان ترغیب نماید و اقتصاد این کشور را از فروپاشی نجات دهد.

این معضلی است که همه همسایگان افغانستان و قدرت های بزرگ مانند چین، روسیه و امریکا با آن مواجهند و  به این فکرند که چگونه با طالبان تعامل کنند. 

در جریان بیش از چهار دهه جنگ در افغانستان، چندین گروه شبه نظامی در این کشور پناهگاه ساختند و بعضی از آن ها مانند طالبان پاکستانی متحدان قبلی طالبان در میدان جنگ هستند. 

 

تاکنون به نظر می رسد که طالبان تمایل یا توانایی مقابله در برابر این گروه ها را ندارند. جنگجویان وابسته به «دولت اسلامی» که دشمن طالبان اند و موجی از خشونت را علیه این گروه و اقلیت شیعه در افغانستان به راه انداخته اند، یک استثنا هستند. این گروه ده ها حمله وحشتناک را بر مکاتب، مساجد و حتی زایشگاه انجام داده است. واشنگتن نیز شاخه خراسان داعش را به عنوان خطر اصلی در افغانستان قلمداد کرده است.       

القاعده، متحد دیرینه طالبان به عنوان یک تهدید قوی تلقی نمی شود. اگرچه رهبران نظامی امریکا می گویند نشانه هایی وجود دارد که این شبکه ممکن است اندکی رشد کرده باشد. به گزارش ملل متحد، رهبر کنونی این شبکه ایمن الظواهری زنده است ولی حالش خوب نیست.    

تاکنون شبه نظامیان دیگری نیز در افغانستان حضور دارند که سبب نگرانی هایی در میان همسایگان این کشور شده اند. چین از شورشیان اقلیت قومی اویغور که خواهان استقلال منطقه شین جیانگ هستند، ترس دارد. روسیه و کشورهای آسیای میانه از جنبش اسلامی ازبیکستان نگرانند که در سال های اخیر از میان قوم ازبک در افغانستان سربازگیری کرده است.

برای پاکستان تحریک طالبان پاکستانی (تی تی پی) نگران کننده است. این گروه برخی از بدترین حملات تروریستی به شمول حمله بر اکادمی نظامی پیشاور را در سال ۲۰۱۴ انجام داده است.   

براساس گزارش سازمان ملل، تعداد جنگجویان طالبان پاکستانی از ۴۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ نفر تخمین شده است. امیر رعنا، رئیس عمومی انستیوت مطالعات صلح پاکستان که یک مرکز تحقیقاتی مستقل در اسلام آباد است، می گوید این گروه همچنین موفق شده تا نفوذش را در مناطق قبایلی در داخل پاکستان در امتداد مرز با افغانستان گسترش دهد.  

تحلیلگران می گویند بی میلی طالبان افغان به سرکوب طالبان پاکستانی نشانه آن است که این گروه برای سرکوب بسیاری گروه های دیگر نیز آماده نیست.

مایکل کوگلمن، معاون بخش آسیا در بنیاد تحقیقاتی ویلسون سنتر در واشنگتن می گوید: «حقیقت آشکار این است که بیشتر گروه های تروریستی فعال در افغانستان به استثنای شاخه خراسان داعش متحدان طالبان هستند. و طالبان تفنگ را به سوی دوستان شان نشانه نخواهند گرفت، حتی با وجود فشارهای فزاینده بازیگران منطقه و غرب. حضور شبه نظامیان، تلاش های پاکستان برای ترغیب جهان به تعامل با طالبان را به امید آوردن ثبات در افغانستان و جلوگیری از فروپاشی اقتصادی پییچده کرده است.»

تحلیلگران می گویند که محاسبه ارتش پاکستان این است که زیان های طالبان پاکستانی نسبت به تضعیف طالبان در افغانستان ارحجیت دارد. سقوط اقتصادی در افغانستان ممکن است منجر به راه افتادن سیل پناهجویان به پاکستان شود. اما پاکستان هشدار داده است که در نهایت اروپا و امریکای شمالی مقصد نهایی این پناهجویان خواهد بود.    

اسلام آباد اخیراً تلاش کرد تا با تحریک طالبان پاکستان مذاکره کند اما این تلاش ها ناکام شد. رعنا از موسسه مطالعات صلح پاکستان گفت که سیاست پاکستان مبنی به مذاکره با طالبان پاکستانی و همزمان انجام عملیات علیه آن گیج کننده است و خطر جسورتر شدن شورشیان در هر دو کشور را در پی دارد. 

او  گفت که این موضوع سبب نگرانی متحدان نیز شده است.

رعنا گفت که چین که میلیاردها دالر در پاکستان سرمایه گذاری کرده است، از مذاکره اسلام آباد با تحریک طالبان پاکستانی به دلیل روابط نزدیک این گروه با جدایی طلبان اویغور راضی نبود. تحریک طالبان پاکستان مسئولیت بمب گذاری در شمال غرب پاکستان را که در آن انجنیران چینایی کشته شدند و همچنین مسئولیت بمب گذاری ماه اپریل در یک هوتل را که سفیر چین نیز نیز در آن حضور داشت، به عهده گرفت. 

فشارها بر پاکستان افزایش یافته تا از طالبان افغان تقاضا کند که رهبری تحریک طالبان پاکستان را تسلیم دهد.

اما روابط اسلام آباد با طالبان پیچیده است. نظامیان قدرتمند پاکستان که سیاست افغانستان را تعیین می کنند، روابط دیرینه با رهبری طالبان افغان دارند.

بعد از حمله ایالات متحده بر افغانستان در سال ۲۰۰۱، پاکستان توسط واشنگتن و متحدان افغان آن به حمایت از طالبان متهم شد. پاکستان این اتهام را رد می کرد، با وجودی که رهبران طالبان و خانواده های آن ها در پاکستان زندگی می کردند و شورشگری علیه حکومت افغانستان را به پیش می بردند.

 

اما طالبان نیز منافع متفاوت از پاکستان دارند، به ویژه در مورد ۲۵۰۰ کیلومتر مرز مشترک. افغانستان این مرز را که توسط اداره استعماری انگلیس در قرن ۱۹ کشیده شد، به رسمیت نشناخته و آن را «خط دیورند» می خواند.

هفته گذشته طالبان افغان که از کشیدن سیم خاردار در امتداد مرز بر پاکستان خشمگین بودند، تهدید به خشونت کردند. ویدیوهایی که در شبکه های اجتماعی نشر شده نشان می دهد که طالبان سیم های خاردار را تخریب می کنند و تهدید می کنند که بر نظامیان پاکستانی شلیک خواهند کرد.

وزارت دفاع طالبان بیانیه ای را منتشر کرد و در آن آمده است که پاکستان حق ایجاد حصار مرزی را ندارد. روز چهارشنبه جنرال بابر افتخار سخنگوی ارتش پاکستان گفت که حصار کشی مرزی ۹۴ درصد تکمیل شده و باقی مانده آن نیز تکمیل خواهد شد.  

او گفت: «سیم کشی در مرز افغانستان و پاکستان برای بهبود امنیت، عبور از مرز و تجارت نیاز است و هدف آن تقسیم مردم نیست؛ بلکه حفاظت از آن ها است.»

بیل روگیو، نویسنده مجله «لانگ وار ژورنال» که شورشگری را در سطح جهان دنبال می کند، گفت که حتی اگر پاکستان از طالبان بخواهد که رهبران تحریک طالبان پاکستان را تسلیم دهد، نباید انتظار نتیجه ای را داشت.

او گفت:‌ «طالبان افغان گروه طالبان پاکستانی را اخراج نخواهند کرد، به همان دلیلی که این گروه القاعده را اخراج نکرد. طالبان پاکستانی دوشادوش طالبان افغان جنگیده اند و در بیست سال گذشته قربانی های زیادی داده اند.»

hs/af (AP)