ترکیه با امضای یک قرارداد با روسیه برای خرید سیستم دفاعی موشکی نگرانی ایالات متحده امریکا و هم پیمانانش در ناتو را سبب شده است.

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه روز سه شنبه به رسانه های این کشور گفت که انقره به روسیه در قبال دریافت باتری های موشکی اس – ۴۰۰  پول پیش پرداخت کرده است. تولیدکنندگان این سیستم موشکی می گویند که با استفاده از آن می توان در آنِ واحد به ۸۰ هدف شلیک کرد و بُرد این موشک ها به ۴۰۰ کیلومتر می رسد.

واشنگتن انقره را بارها از این کار برحذر داشته و به طور فزاینده در سطح دیپلوماتیک اعلام نارضایتی کرده بود. بن کاردین، دیپلومات ارشد در کمیته روابط خارجی مجلس سنای امریکا اعلام کرد که ترکیه ممکن است با این معامله از موازین تحریمی ایالات متحده علیه روسیه تخطی کرده باشد.

مسکو در این زمینه جواب سختی به واشنگتن نداد. ولادیمیر کوژین، یکی از دستیاران ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه به خبرگزاری دولتی روسیه «تاس» گفت: «من می توانم اطمینان بدهم که همه تصمیم هایی که برای این قرارداد گرفته شده اند، با منافع استراتژیک ما مطابقت دارند. از این نگاه، واکنش برخی از کشورهای غربی را که سعی دارند بر ترکیه فشار بیاورند، می توانیم کاملا درک کنیم».

کنترول روسیه بر نیروی هوایی ترکیه؟

مشکلی که ناتو با تجهیزات نظامی اس – ۴۰۰ دارد، این است که این راکت ها از نظر تکنولوجیکی با سیستم هایی که در ترکیه نصب شده اند، سازگار نیستند. به عبارت دیگر، به نظر می آید که اردوغان می خواهد در کشورش زیرساخت نظامی جدیدی ایجاد کند و دیگر به ناتو وابسته نباشد.

گونی ییلدیز، کارشناس امور ترکیه در شورای اروپایی مناسبات خارجی می گوید، استفاده از سیستم دفاعی روسی برای حکومت ترکیه از این جهت قابل فهم است که اگر همه سیستم های نظامی وابسته به ناتو باشد، فرماندهان این پیمان کنترول کامل بر سیستم نظامی ترکیه خواهند داشت.

مارک پیرینی، دیپلومات پیشین اتحادیه اروپا و تحلیلگر در مرکز کارنِگی اروپا گفت: «این یک روند بسیار جالب توجه است». او افزود: «این یک سیستم دفاعی موشکی است که نیروی هوایی ترکیه از آن استفاده خواهد کرد و آن ها هیچ تجربه ای در استفاده از سیستم های ضد موشکی ندارند. به این خاطر (نصب این سیستم ها) به معنای آمدن شمار قابل توجهی از مشاوران و مربیان روسی و ... خواهد بود. به این ترتیب روسیه در صدر زیرساخت نیروی هوایی ترکیه قرار خواهد گرفت و حرف اول را خواهد زد.»

ییلدیز به این عقیده است که ایجاد سیستم دفاعی و کنترول ملی آن در سال های گذشته برای سطوح بالاتر حکومت ترکیه به یک اولویت استراتژیک تبدیل شده است.

او گفت: «آن ها احساس می کنند که ممکن است به یک سیستم دفاعی هوایی که به ناتو وابسته نباشد، نیاز داشته باشند، در صورتی که آن ها توسط گروه هایی از میان نظامیان خودشان مورد حمله قرار گیرند... ترکیه سال گذشته صحنه یک کودتا بود، جایی که جت های جنگنده ترکیه موسسات و ادارات این کشور را بمباران کردند». ییلدیز به این اشاره کرد که پیش از این نشانه هایی از حسادت ایالات متحده امریکا نسبت به توافقات خرید سلاح ترکیه با کشورهای دیگر دیده شده است.

او یادآوری کرد که چنین اتفاقی قبلا هم افتاده است. هنگامی که ترکیه چند سال پیش می خواست سیستم موشکی چینی بخرد، دیپلومات های امریکایی موفق شدند ترک ها را منصرف کنند. ییلدیز گفت: «اما از آن زمان خیلی چیزها تغییر کرده است...ایالات متحده امریکا در خاورمیانه یک خلاء بر جای گذاشته است و ترکیه سعی کرد آن را در سوریه و جاهای دیگر پر کند، به این ترتیب که به طور مستقیم با روسیه و ایران مواجه شود که در این زمینه به شدت شکست خورده است».

معاهده های تلافی جویانه خرید اسلحه

بدترین اتفاقی که ترکیه در زمان تلاش برای قدرت نمایی در منطقه تجربه کرد، زمانی بود که این کشور یک جنگنده روسی را که در اواخر سال ۲۰۱۵ وارد خاک این کشور شده بود، سقوط داد. با توجه به این واقعه تلاش های ترکیه برای نزدیکی با روسیه تعجب آور است.

اوزگور اونلوهیسارچیکلی، مدیر بنیاد امریکایی «صندوق آلمانی مارشال» در انقره گفت: «اگر شما شش ماه پیش از من در این باره سوال می کردید، من می گفتم این که ترکیه باتری های اس – ۴۰۰ بخرد، غیرقابل تصور است. به این ترتیب در سیاست کنونی ترکیه تحول بسیار جالبی ایجاد شده است».

از آن زمان، انقره خط مشی اش را تغییر داده است و اکنون به دنبال متحدین منطقه ای است. مساله به این ختم نمی شود، ترکیه از این که می بیند، ایالات متحده امریکا جنگجویان کرد را در سوریه مسلح می کند و به آن آموزش می دهد، چندان خوش نیست. 

در این میان، زیگمار گابریل، وزیر خارجه آلمان نیز این هفته تایید کرد که آلمان به خاطر کشیدگی ها میان دو کشور، هرگونه صادرات سلاح به ترکیه را «متوقف می کند». و این هم باعث می شود که ترکیه برای خرید تجهیزات به کشورهای دیگر روی بیاورد.

پاسخ ترکیه همراه با عصبانیت بود. عمر چلیک، وزیر امور اروپای ترکیه گفت: «آلمان باید نگرانی های امنیتی اش را از بحث های سیاسی جدا کند». او گفت که این تصمیم آلمان ممکن است مبارزه ترکیه با تروریسم را تضعیف کند. یا که شاید بعضی ها بگویند، این تصمیم آلمان ممکن است به ضرر اردوغان در جنگ علیه دشمنانش در ترکیه باشد.

به گفته اونلوهیسارچیکلی، همه این ها به پیشبرد منافع روسیه کمک می کند. او گفت: «روسیه فهمیده که می تواند با حمایت از صنعت نظامی ترکیه بر سیاست خارجی این کشور تاثیر بگذارد... و اگر ایالات متحده امریکا و اتحادیه اروپا نخواهند همین کار را بکنند، ممکن است ترکیه احساس کند که باید از غرب دور شده و به روسیه نزدیک تر شود. روسیه می خواهد در رابطه میان ترکیه با ایالات متحده امریکا و احتمالاَ میان ترکیه و آلمان اختلال ایجاد کند».

بن نایت/م. ا