جستجوکنندگان قالین و گلیم عتیقه افغانستان با قبول خطر مرگ به دنبال جمع‌آوری آن از روستاهای دور دست اند.

چاری الله گل در تلاش ردیابی آخرین قالین‌های عتیقه افغانستان، برف و باد شدید را پشت سر گذاشته، مورد ضرب و شتم سارقان مسلح قرار گرفته و با شورشیان درگیر شده است. او اغلباً سوار بر اسب و مرکب، به مناطق دورافتاده شمال افغانستان می‌رود و در جستجوی قالین‌های دستبافت ساخته شده توسط قبایل کوچی است.

الله گل که با یک سگ محافظ سفر می‌کند، می‌گوید: «راه‌ها خطرناک، پر از گرگ و دشمن است. ما باید شب‌ها را در جنگل‌ها یا در دشت‌ها سپری کنیم.» جستجو‌کنندگان قالین‌چه‌های قدیمی ماه‌ها و هفته‌ها از راه‌های پرخطر در مسیرهای قدیمی کاروان عبور می‌کنند. آنان همچنان با پرداخت پول یا پیشکش اشیای مدرن، قالین‌های متنوع را که بعدا در بازارهای قالین فروشی و یا به دستفروشان می‌فروشند، به دست می‌آورند.

الله گل می‌گوید یک بار رهزنان او را با کلاشینکوف لت و کوب کرده و به منظور جستجوی پول، قالین‌هایش را لگد مال کردند. او می‌گوید: «آنان گفتند که این قالین‌ها کهنه اند، دور بینداز.» او از پدرش نقل می‌کند که یکی از دوستان وی که دهه‌ها پیش به دنبال قالین‌های عتیقه بود، در طوفان برف گیر کرده و طعمه گرگ‌ها شده بود: «تنها چیزی که پیدا کردند بوت‌ها و قالین‌هایش بودند.»

از ولایت شمالی کندز تا امتداد مرزهای ازبکستان و ترکمنستان و تا به مناطق غربی هم سرحد با ایران، مکان گروه‌های مالداران است که از قرن‌ها به این طرف مشغول بافت قالین هستند. الله گل به روستا‌های دوردست می‌رود و قالین‌ها و قالین‌چه‌های انتیک را جستجو می‌کند – همچنین قالین‌چه‌هایی که از سوی خانواده عروس بافته شده و به عنوان جهیزیه داده شده است.

قالین‌های پرطرفدار اغلب چند دهه قدامت دارند و با نقش و نگارهای قبیله‌ای تزئین شده اند. این قالین‌ها از پشم و با دست بافته شده و با مواد محلی به دست آمده از ریشه‌ها، گیاهان و گلبرگ‌های گل، رنگ‌آمیزی می‌شوند. این قالین‌ها سپس به شهرهایی مانند کابل منتقل شده و برای فروش آماده ساخته می‌شوند. به باور الله گل «کار و بار قالین مانند تربیت کودک است. این کار خیلی سختی می‌خواهد.»

عبدالوهاب یکی از تاجران قالین می‌گوید که قالین‌ها را از جستجوکنندگان قالین مانند الله گل جمع‌آوری می‌کند. او می‌گوید: «ما روی این افراد ۹۹.۹ درصد حساب می‌کنیم. من قالین‌هایم را دوست دارم. من هر یک از این قالین‌ها را می‌خرم، نه تنها به خاطر فروش.»

به گزارش خبرگزاری فرانسه، تاجران قالین در افغانستان باور دارند که درگیری‌ها، آوارگی و شهرنشینی، رونق این صنعت را کمرنک کرده است. از سوی دیگر رنگ‌های وارداتی و پشم‌های مصنوعی نیز میزان کیفت این قالین‌ها را کمتر ساخته است. در حالی که بی قانونی و نفوذ طالبان افزایش می‌یابد، راه‌ها نیز برای رفت و آمد خطرناک‌تر شده اند.

تولید یک تخته قالین از شش ماه تا دو سال به طول می‌انجامد و در صورت کسب جایگاه در نمایشگاه‌های برتر فروشندگان قالین، می‌تواند هزاران دالر در بازار بین المللی به فروش برسد.

زلمی احمدی‌، یکی از تاجران دیگر قالین در ولایت هرات به خبرگزاری فرانسه گفته است که عرضه قالین‌های ماشینی به بازار نیز به صنعت قالین دست‌بافت آسیب رسانده است.

از زمان سقوط دولت سابق افغانستان و ظهور مجدد طالبان، افغان ها با مشکلات گسترده ای روبرو بوده شده اند. خشکسالی، فعال نبودن ادارات دولتی، کمبود پول و مسدود شدن منابع مالی افغانستان از جمله مسائلی است که مصیبت افغان ها را تشدید کرده است.

برادران حیدری، برای امرار معاش اکنون دوباره از کارگاه های قالین بافی قدیمی خود استفاده می کنند. این چهار برادر و تمام اعضای خانواده شان، تقریباً تمام روز را قالین می بافند. نسل قبلی این خانواده نیز همین حرفه را داشتند.

این خانواده علاوه بر دیگر مشکلات، حالا با برای پیدا کردن مشتری برای قالین هایش نیز با چالش بزرگی روبروست. غلام سخی، بزرگترین عضو این خانواده گفت: «ما چاره ای نداریم، جز اینکه خانواده خود را از این طریق زنده نگه داریم.» قبل از به قدرت رسیدن مجدد طالبان، این خانواده از حرفه سابق خود دست کشیده و تجارتی پرسود در فروش گل های تازه برای عروسی ها در کابل داشتند.

رووف ۲۸ ساله بزرگترین برادر این خانواده که در کابل زندگی و تجارت می کند نیز گفت: «بدیهی است که زمانی که طالبان حکومت را به دست گرفتند، تجارت هوتل های عروسی نیز بد شد و به همین دلیل دوباره شروع به قالین بافی کردیم.» رووف به خبرگزاری فرانسه گفت: «این کسب و کار اجدادی ما بود که ما را کمک کرد.»

وقتی قالین سه متری آنها کامل و آماده فروش شد، خانواده انتظار دارند که حدود شش هزار دالر از آن عاید به دست آورند؛ قیمتی که کمتر کسی در شرایط کنونی افغانستان توان پرداخت آن را دارند.

نورمحمد نوری، رئیس انجمن ملی قالین بافی افغانستان می گوید که از مجموع جمعیت حدود ۳۸ میلیون نفری افغانستان، حدود دو میلیون افغان در صنعت قالین بافی اشتغال دارند. از زمان سقوط طالبان، تقاضا برای قالین در افغانستان کاهش یافته است، اما قالین های دست بافت افغانستان همچنان در بازار بین المللی محبوب هستند.

کبیر رووف، تاجر قالین در کابل، می گوید که در چند ماه گذشته، هر روز که می گذرد، افغان های بیشتری به قالین بافی روی می آورند، کالایی که وی سرمایه ملی افغانستان می خواند. شماری از زنان افغان نیز به دلیل محروم شدن از کار در بیرون از خانه به قالین بافی روی آورده اند. به گفته کبیر رووف، دخترانی که اکنون به مکتب نمی روند و زنانی که شغلی ندارند، بیش از هر زمان دیگری به قالین بافی می پردازند.

هرات که هم مرز با ایران است، یکی از ولایاتی است که اکنون مردمش بیش از هر زمان دیگری به قالین بافی مشغول هستند. حاجی عبدالقادر که تا کنون هشت خانواده را برای قالین بافی استخدام کرده، می گوید که مردم هر روز برای کار با او تماس می گیرند. وی با بیان اینکه افرادی هم هستند که هیچ تجربه ای در قالی بافی ندارند، افزود: «در حال حاضر شغل دیگری وجود ندارد.»

مراودات تجاری بین المللی با افغانستان نیز از زمان سقوط دولت سابق این کشور تحت تأثیر قرار گرفته و قالین که بهترین محصولش به شمار می رود، اکنون به سختی به بازارهای جهانی می رسد. حاجی عبدالقادر، که حدود پنج قالین جدید در هفته دریافت می کند، می گوید بانک ها هفته ای ۴۰۰ دالر اجازه برداشت پول می دهند و این حتی دستمزد کارگران را تامین نمی کند.

حاجی عبدالقادر می گوید در حال حاضر خریداری برای قالین ها نیز وجود ندارد: «هیچ خارجی برای خرید قالین اینجا نیست.» به گفته وی با خروج سازمان های بین المللی از زمان به قدرت رسیدن طالبان، تجارتش بدتر شده است. اما وی خوشبین است که بر اساس گزارش ها، سفرهای هوایی از افغانستان به کشورهای حوزه خلیج آغاز شده و این امیدواری را برای صادرات قالین هایش بیشتر می کند.