روستای کوهستانی «سنگ آتش» در ولایت بادغیس در شمالغرب افغانستان؛ دره ای که در نتیجه باران و برف کوه‌ها آب کافی داشت و حاصلخیز بود. به قول مردم محل، در چند دهه اخیر این منطقه از اثر تغییر اقلیم بی ثمر شده و مردم آن برای زنده ماندن تقلا می کنند.

بسیاری از باشندگان این منطقه به ایران فرار کرده و یا در کمپ های بیجا شدگان افغانستان در فقر شدید بسر می برند، زیرا خشکسالی های پیهم زمین را بی حاصل ساخته و علفزار ها خشک شده است.

عبدالغنی ۵۳ ساله، یکی از بزرگان محلی قریه «سنگ آتش» می گوید: «از کودکی به یاد دارم که در زمستان ها برف زیادی می بارید و در بهار باران زیاد.»

او هنگام نظارت از کمک های مواد غذایی سازمان هلال احمر برای دهقانانی که اصلاً نتوانسته اند حاصلبرداری کنند، گفت: «اما از چند سال به این طرف خشکسالی دامنگیر اینجا شده است. برف نیست و باران بسیار کمتری می بارد. حتی نمی توان یک کاسه آب را از ناوه ها بدست آورد.»

خشکسالی شدید در دومین سال پیهم، وضعیت افغانستان را، که از قبل هم ناامید کننده بود، به مراتب بدتر کرده است. افغان ها که چهار دهه جنگ را متحمل شده اند، حالا پس از به قدرت رسیدن طالبان و بیرون رفتن عجولانه نیروهای خارجی از کشور شان، مجبور اند در برابر پاندمی کرونا و اقتصاد در حال سقوط مبارزه کنند. کمک های مادی بین المللی به تعلیق درآمده و میلیون ها نفر با خطر گرسنگی مواجه اند. نهاد های مددرسان از افزایش سوء تغذیه کودکان و یک فاجعه بشری در این کشور هشدار می دهند.

برای بسیاری از خانواده های روستای «سنگ آتش»، کمک های هلال احمر تنها راه نجات شان در این زمستان سخت است. مصطفی نبی خیل، رئیس هلال اهمر در حوزه غرب افغانستان، می گوید که که ۵۵۸ خانواده در طی سه روز آرد، برنج، حبوبات، روغن پخت و پز، شکر، نمک، چای و بیسکویت های پر انرژی و پر ویتامین.را دریافت کرده اند.

نبی خیل افزود که دهقانان بادغیس به ویژه آسیب پذیر اند، زیرا این منطقه فاقد سیستم آبیاری است و این امر آنها را به آب و هوا وابسته می سازد. بدین معنا که اگر باران ببارد، آنها غذا می داشته باشند، و اگر نبارد، چیزی برای خوردن نمی داشته باشند. یأس و درماندگی آنها محسوس است.

عبدالغنی می گوید: «راه حلی وجود ندارد، ما نابود شده ایم. نمی توانیم به جایی، به یک کشور خارجی برویم، ... پول نداریم، هیچ چیزی نداریم. در نهایت ما باید قبرهای خود را کنده و بمیریم.»

نسیفور مگندی، رئیس شعبه افغانستان فدراسیون بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر، گفت که خشکسالی منجر به «قلت نگران کننده مواد غذایی گردیده و هم اکنون تقریباً ۲۲،۸ میلیون نفر، که بیشتر از ۵۵ درصد کل جمعیت افغانستان را تشکیل می دهند، با کمبود بسیار شدید مواد غذایی مواجه اند.»

او با اشاره به اینکه خشکسالی بیشتر از ۶۰ درصد ولایات افغانستان را به شدت متأثر ساخته است، افزود: «اما بقیه ولایت ها نیز با خشکسالی های شدید و یا متوسط مواجه اند.»

مگندی علاوه کرد: «اگر اقدامات فوری روی دست گرفته نشود، یک وضعیت فاجعه بار بشری به وجود خواهد آمد. در حال حاضر این بدترین بحران بشری در جهان است و اسفناک ترین نکته این است که با اقدامات اولیه و سریع می شد از تشدید آن جلوگیری کرد.»

بسیاری از باشندگان همین حالا در وضعیت فاجعه باری قرار دارند

یک مادر ۴۵ ساله، که مانند افراد زیاد دیگری به دلیل خشکسالی آواره شده است، در حالی که در کلینیک سیار هلال احمر در نزدیکی قلعه نو، مرکز ولایت بادغیس، نشسته است، می گوید: «ما هیچ چیزی نداریم.»

این زن با ۹ فرزند و شوهرش که نمی توانست کار پیدا کند، با قرضه های که از دکانداران  بدست می آوردند، زندگی می کردند. اما به گفته وی، این دکانداران هم حالا چیزی ندارند: «گاهی غذا پیدا می کنیم و گاهی نه. ما فقط نان خشک و چای سبز می خوریم. ما نمی توانیم آرد و یا برنج بخریم، بسیار قیمت است.»

عبدالحکیم، دهقان در قریه هچکه در حومه قلعه نو، زمین زراعتی خود را که از اثر خشکی ترک برداشته، از نظر می گذراند. او قبلاً در این زمین گندم می کاشت و با محصولات آن خانواده ۱۸ نفری خود را اعاشه می کرد. اما حالا این زمین بی حاصل است. او می گوید: «باران نیست، خشکسالی است.»

بسیاری از اهالی قریه، از جمله سه پسر بالغ عبدالحکیم، به ایران رفته اند و او به فکر فرستادن پسر چهارم خود به ایران است، هرچند این پسرش فقط ۱۲ سال عمر دارد. این یگانه راه برای زنده ماندن خانواده وی است. او می گوید: «دوست من، مردم این منطقه را ترک می کنند. برخی از آنها حتی فرزندان خود را رها کرده و می روند.»

به اساس تخمین کارشناسان، تغییرات اقلیمی، خشکسالی را در افغانستان حتی بیشتر و شدیدتر می کند. آنها از چندین سال به این طرف از وقوع همچو وضعیتی در افغانستان هشدار می دهند.

در گزارش سال ۲۰۱۶ برنامه غذایی جهان، برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد و اداره ملی حفاظت از محیط زیست افغانستان، آمده بود که «تغییرات اقلیمی در افغانستان یک خطر نامشخص و «بالقوه» آینده نه، بلکه یک تهدید بسیار واقعی و کنونی است، که اثرات آن را همین حالا میلیون ها دهقان و دامدار در سراسر این کشور احساس می‌کنند.» خشکسالی کنونی بدترین خشکسالی در چند دهه اخیر است.

عاصم مایار، کارشناس مدیریت منابع آب و کاندیدای دکترای علمی در دانشگاه اشتوتگارت آلمان می گوید: «تأثیر تغییر اقلیم و گرمایش جهانی در افغانستان از چندین نگاه بسیار واضح است.» به قول وی طی دو دهه گذشته ۱۴ درصد از یخچال های طبیعی کشور ذوب شده، و در عوض خشکسالی در مقایسه با دهه های اخیر قرن بیستم میلادی دو برابر افزایش یافته است. او همچنان از افزایش سیلاب ها در افغانستان سخن گفت.

مایار توضیح داد که این امر تعادل آب را در کشور مختل می کند، زیرا برف در کوه ها مدت طولانی تر باقی می ماند، اما آب باران طی ۲ تا ۱۴ روز از افغانستان خارج می شود. به گفته وی، افغانستان همچنین فاقد ذخایر کافی آب است، و ذخایر موجود ۱۰ برابر کوچکتر از ذخایر کشور های همسایه است.

مایار علاوه کرد که حکومت قبلی یک استراتژی مدیریت تهدید خشکسالی را طرحریزی کرده بود، اما با تغییر قدرت در میانه آگست امسال، همه چیز متوقف شد.

مجیب الرحمن عمر، معاون وزیر آب و برق در یک نشست خبری به روز چهارشنبه گفت که حکومت برای مدیریت خشکسالی طرح های دارد، به شمول پروژه های ساخت کانال های آبیاری، ایجاد سدها و همچنان بندها و آبراه های کوچک و موقتی، در ولایت بادغیس.

وی اظهار داشت که «همکاران تخنیکی و مجرب ما در این زمینه مشغول اند، اما همه این پروژه ها به تأمین بودجه بستگی دارند».

محب الله اسد، معاون جدید والی بادغیس و عضو نیروهای ویژه طالبان، از شدت این معضله به خوبی آگاه است. او اخیراً در قلعه نو به خبرگزاری اسوشیتدپرس گفت: «خشکسالی در سراسر افغانستان آشکار است و تأثیر بزرگ منفی بر ولایت بادغیس دارد.» به گفته وی، هرچند خشکسالی از سال ها به این طرف مشکل ساز بوده، اما امسال شدیدتر از همه وقت بوده و حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد از مردم محلی را تحت تأثیر قرار داده است.

اسد گفته است که اداره وی پیوسته با سازمان های مددرسان ملاقات می کرد و حکومت فعلی بودجه ای برای رسیدگی به این وضعیت ندارد، زیرا حکومت قبلی چیزی باقی نگذاشته است.

مایار، کارشناس مدیریت آب، گفته است که سرمایه گذاری های بشردوستانه باید بر پروژه های کوچک و متوسط آب تمرکز داشته باشد تا از اثرات خشکسالی کاسته شده بتواند. او افزوده است: «جامعه جهانی نباید به دلیل تحریم ها، بودجه مربوط به فاجعه های اقلیمی و طبیعی را محدود کند، زیرا اثرگذاری تغییرات اقلیمی بر افغانستان ادامه می یابد.»

(AP) / si, af