جانان موسی زی، سخنگوی وزارت خارجه افغانستان روز پنج شنبه، هفت ثور 1391/ 26 اپریل 2012، به خبرگزاری رویترز گفت که کشورش و جمهوری اسلامی ایران به تبادله زندانیان دو کشور، توافق کرده اند.

موسی زی گفت که این توافق روز سه شنبه توسط محمود احمدی نژاد، رییس جمهور ایران امضا شده است. او افزود که حدود سه هزار مهاجر افغان در ایران زندانی می باشند، اما شمار ایرانی هایی که در زندان های افغانستان به سر می برند، معلوم نیست.

این توافقنامه در سال 1385 از سوی وزرای عدلیه افغانستان و ایران امضا شده بود، سپس شورای ملی افغانستان آن را تصویب کرد و به امضای حامد کرزی، رییس جمهور افغانستان رسید.

وزارت خارجه افغانستان گفته است که براساس این موافقتنامه، زندانیان دو کشور می توانند به تقاضای خود یا خانواده های شان، مدت زمان باقی مانده حبس شان را در کشور مطبوع شان سپری کنند. همچنان وزارت خارجه افغانستان گفته است که آن عده زندانیان افغان از مفاد این موافقتنامه استفاده کرده می توانند که به حکم قطعی محاکم سه گانه ایران به حبس محکوم گردیده و زمان باقی مانده حبس شان بیشتر از شش ماه باشد.

بیشترین افغان های که در ایران زندانی می باشند، به قاچاق مواد مخدر محکوم شده اند. اما بسیاری مهاجران و برخی نمایندگان پارلمان افغانستان می گویند که مهاجران زندانی شده در ایران، به وکیل مدافع دسترسی ندارند و محاکمه آنها منصفانه نمی باشد.

طرح قانونمند سازی مهاجران

وزارت خارجه افغانستان می گوید براساس طرحی که از شروع سال روان خورشیدی روی آن کار می شود، به نهصد هزار تا یک میلیون مهاجر بدون مدرک که با خانواده های شان در ایران زندگی می کنند، از سوی نمایندگی های سیاسی افغانستان پاسپورت توزیع می گردد تا حضور شان قانونمند گردد.

به گفته فرامرز تمنا، معاون سخنگوی وزارت خارجه افغانستان، مهاجران مجرد به افغانستان بر می گردند و با اخذ پاسپورت، ویزای ایران را به دست می آورند. این در حالی است که اخذ ویزای ورود به ایران در افغانستان، برای همه متقاضیان در افغانستان ممکن نیست.

مکان های ممنوع برای افغان ها

ممنوعیت حضور افغان ها در پارکی در اصفهان در مراسم نوروز امسال، واکنش گسترده فعالان اجتماعی را در پی داشت. اما این واکنش ها به بهبود شرایط زندگی مهاجران افغان در ایران منجر نشد، بلکه برعکس، شرایط زندگی برای آنها محدودتر شد.

اخیراً مقام های ایران حضور افغان ها در ولایت مازندران ایران را ممنوع قرار دادند. به گزارش خبرگزاری فارس، مقام های ولایت مازندران اعلام کرده اند که مصوبه خروج اتباع خارجی از مازندران اجرایی شده است و «مازندران به عنوان تنها شهر ممنوع برای حضور اتباع مجاز و غیرمجاز افغانی شناخته شده است».

خبرگزاری فارس افزوده است که «این قانون برای تمامی افغان های مجرد، متاهل، دارای مجوز، غیرمجوز و حتی دارای پاسپورت (اجرا) می شود». هرچند پیش از این نیز مکان هایی در ایران وجود داشتند که افغان ها نمی توانستند خانه کرایه کنند یا فرزندان شان به مکتب بروند، اما این نخستین باری است که به شکل رسمی، حضور افغان ها در مازندران در هر صورت اش، ممنوع اعلام می شود.

فرامرز تمنا، معاون سخنگوی وزارت خارجه افغانستان گفت که حکومت افغانستان در این زمینه با حکومت ایران در تماس است تا «هرگونه تصمیم و موضعی که دوستان کشور همسایه ما ایران در قبال مهاجران افغان می گیرند، براساس عرف انسانی و اسلامی باشد».

در چند سال گذشته، موضوع مهاجرین افغان در ایران هر از چند گاهی به بحث داغ رسانه ای تبدیل شده است. هرچند در شرایط کنونی که ایران با تحریم های اقتصادی غرب رو به رو است، فشار برای خروج مهاجران افغان غیرمنتظره نیست، اما تحلیلگران تصمیم های اخیر حکومت ایران را تبعیض آمیز می دانند. فعالان اجتماعی ایران نیز در شبکه های اجتماعی از این تصمیم های حکومت کشور شان انتقاد کرده اند.

از سوی دیگر، تحلیلگران به این باور اند که ایران در تقابل اش با غرب که در افغانستان حضور نظامی دارد، در مواردی از مشکل مهاجران استفاده سیاسی می کند. ایران منتقد صریح حضور نظامیان غرب در افغانستان است. معاون سخنگوی وزارت خارجه افغانستان می گوید: «هرچند وقت یک بار تصمیم هایی جمهوری اسلامی ایران در قبال مهاجرین می گیرد، اما ما امیدواریم که هرگونه تصمیمی که در این رابطه گرفته می شود، در تفاهم متقابل دو کشور باشد».

توافق سه جانبه

خبرگزاری فارس ایران به نقل از مقام های وزارت مهاجرین و عودت کنندگان افغانستان گزارش داده است که قرار است ایران، پاکستان و افغانستان توافقنامه ای در مورد مهاجران امضا کنند.

به گزارش فارس، صمد حامی، معاون وزیر مهاجرین و عودت کنندگان افغانستان گفته است: «براساس این توافق، مهاجران افغان می توانند تا سال 2017 در ایران و پاکستان باقی بمانند». او افزوده است که توافق جدید حاکی است که افغان ها نباید به زور از پاکستان و ایران اخراج گردند.

اما معاون سخنگوی وزارت خارجه افغانستان به دویچه وله گفت که وزارت خارجه از چنین تصمیمی اطلاع ندارد.

عارف فرهمند

ویراستار: رسول رحیم