معدن آهن "حاجیگک" که در بین ولایت های بامیان، وردک و پروان موقعیت دارد، بیش از 2 میلیارد تن ذخایر آهن به ارزش تقریبی 350 میلیارد دالر دارد. دولت افغانستان این معدن را بزرگترین معدن سطحی آهن در آسیا می داند.

مهلت داوطلبی برای استخراج معدن آهن حاجیگک، 4 سپتمبر (یک ماه دیگر) می باشد. وحید الله شهرانی، وزیر معادن افغانستان گفت که او انتظار دارد قرارداد این معدن در ماه نوامبر سال روان بسته شود. شهرانی گفت که تاکنون 17 شرکت عمدتا از کشور هندوستان علاقمندی خود را برای این معدن اعلام کرده اند.

موسسه "نگاه شفاف افغانستان" که در کابل موقعیت دارد و در مورد فساد اداری تحقیق می کند، گفت هرچند شهرانی و عمر زاخیلوال، وزیر مالیه افغانستان متعهد شدند که بخش معادن شفاف باشد، اما دولت افغانستان فاقد ظرفیت برای پایان دادن به "فسادهای بومی" می باشد.

این موسسه در گزارش خود که روز یکشنبه منتشر شد، گفت: "دولت افغانستان توانا نخواهد بود که اطمینان دهد معدن آهن حاجیگک به درستی مدیریت می شود؛ و سرانجام به نفع آینده کشور می باشد".

از هنگامی که وحید الله شهرانی، در اواخر سال 2010 وزیر معادن افغانستان شد، بخش اقتصادی این وزارت را ارتقا داد و افغانستان را کاندیدای سازمان "صنایع استخراجی شفاف" (EITI) کرد. شهرانی امیدوار است که تا اپریل سال 2012 افغانستان بتواند به طور کامل عضو این سازمان شود.

در همین حال، بانک جهانی در ماه روان میلادی یک کمک 52 میلیون دالری به افغانستان را وعده سپرد که این کمک در طول سه سال به این کشور پرداخت می شود. این کمک به مدیریت و استخراج مفید و شفاف معادن، به شمول اتمام پروسه واگذاری (مناقصه) معدن آهن حاجیگک اختصاص داده شده است.

اما بر اساس گزارش سازمان "شفافیت بین المللی" فساد اداری در افغانستان در جهان، غیر از دو کشور میانمار و سومالیا بدترین وضعیت را دارد. حامد کرزی، رییس جمهور افغانستان اذعان کرد که فساد در اداره او وجود دارد، اما او خارجی ها را نیز به خاطر آن سرزنش کرد.

وسوسه یی برای جنگسالاران

کارشناسان می گویند که منابع طبیعی افغانستان آنقدر است که استخراج آنها سال ها و یا چندین دهه طول بکشد. البته مشکلاتی مانند ساختار زیربنایی ضعیف در کشور (مثلا راه) و ناامنی نیز سبب تاخیر در استخراج معادن طبیعی افغانستان می شوند.

موسسه "نگاه شفاف افغانستان" معدن آهن حاجیگک را "جواهر معادن افغانستان" نامیده است.

اولین معدن بزرگ افغانستان، معدن مس "عینک" واقع در لوگر به یک شرکت چینایی سپرده شد. قرار است استخراج و تولید این معدن در سال 2014 آغاز شود. هنگامی که این معدن به شرکت چینایی سپرده شد، محمد ابراهیم عادل، وزیر پیشین معادن متهم شد که در قبال دریافت 30 میلیون دالر رشوت این معدن را به شرکت چینایی داده است.

اما عادل این اتهام را رد کرد و گفت که "شرکت مس جیانگجی" و "شرکت سهامی فلزات چین" به طور منصفانه، مناقصه سال 2007 را برنده شدند. معدن مس عینک دومین معدن بزرگ مس جهان می باشد.

در همین حال، موسسه "نگاه شفاف افغانستان" گفته است که نگرانی جدی وجود دارد که جنگسالارها دوباره نیروهای خود را در مناطق تقویت کنند و با افزایش خشونت از منابع طبیعی افغانستان منفعت ببرند. در گزارش این موسسه آمده است: "جنگسالارها مطمئنا که وسوسه خواهند شد تا در معدن حاجیگک فعال باشند. این می تواند خود یک دلیل برای ایجاد خشونت و بحران بر سر منابع باشد".

این موسسه گفته است: "کسانی که با قراردادهای بخش منابع آشنا هستند، هراس دارند که جنگسالاران تلاش کنند در این بخش سرمایه گذاری کنند تا به این ترتیب از آن به عنوان وسیله یی برای مشروعیت بخشی فعالیت هایشان و سرمایه های غیر مشروعشان استفاده کنند".

رویترز / عاصف حسینی
ویراستار: نادیه فضل