جنگ اوکرایین؛ ترس از وقوع جنگ جهانی سوم
۱۴۰۱ فروردین ۵, جمعه
حدود دو هفته قبل زمانی که راکت‌های روسی یک مرکز آموزشی نظامی را در نزدیکی شهر لویو هدف قرار داد و ۳۵ نفر در آن کشته شدند، لرزش‌‌های ناشی از آن در پولند، کشور عضو ناتو، احساس شد.
اگر این راکت‌ها فقط ۲۰ کیلومتر دورتر در خاک پولند اصابت می‌کردند، یک کشور عضو ناتو هدف شلیک راکت روسیه قرار گرفته بود. براساس توافقنامه ناتو، حمله بر یک کشور عضو، حمله بر همه کشورهای عضو ناتو تلقی می‌شود.
جک سالیوان، مشاور امنیت ملی رئیس جمهور جو بایدن نیز هشدار داد که ایالات متحده امریکا «از هر سانتی متر خاک ناتو دفاع» خواهد کرد.
ترس از سلاح‌های اتومی
کارشناسان تا به حال از یک جنگ جهانی سوم سخن نمی‌گویند، اما هراس از وخامت اوضاع از مدتی به این سو وجود دارد.
جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده امریکا از تصمیم خود به نفرستادن جت‌های جنگی به اوکرایین دفاع کرده و گفته است که مداخله مستقیم ناتو در جنگ اوکرایین به مفهوم جنگ جهانی سوم خواهد بود.
بایدن به تازگی‌ها در توجیه این تصمیم خود گفت: «این ایده که ما تجهیزات تهاجمی، طیاره‌ها، تانک‌ها، پیلوت‌ها و پرسونل امریکایی را بفرستیم – فقط درک کنید، شوخی نیست – فرقی نمی‌کند شما به آن چه می‌گویید، نام آن جنگ جهانی سوم خواهد بود.»
به این ترتیب آمادگی ناتو به مداخله در جنگ اوکرایین مثلاً از طریق ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز اوکرایین بسیار اندک است. زیرا در این صورت خطر رویارویی مستقیم با روسیه وجود دارد.
اما اگر چنین کاری صورت بگیرد، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ در این صورت بروز یک جنگ جهانی متعارف، یعنی بدون استفاده از سلاح اتومی محتمل است. اما این خطر بزرگ وجود دارد که در چنین جنگی از کلاهک‌های اتومی نیز استفاده شود.
پیمان ناتو در برابر سلاح‌های اتومی تاکتیکی که با قدرت انفجاری کوچک یا متوسط در یک ساحه محدود جنگی در خارج از قلمرو ناتو استفاده شود، در مقایسه با استفاده از راکت‌های استراتژیک اتومی، طور دیگری واکنش نشان خواهد داد. راکت‌های استراتژیک اتومی قدرت بالقوه این را دارند که جهان را به آوار و خاگستر تبدیل کنند.
قمار پوتین
آیا پوتین تا این حد پیش خواهد رفت؟ بعضی از کارشناسان، تهدیدهای پوتین را گزافه‌گویی می‌دانند، اما شمار دیگر این تهدیدهای جاسوس پیشین «کا جی بی» را جدی می‌دانند که می‌تواند به نابودی جهان توسط سلاح‌های هسته‌ای بیانجامد.
رادک سیکورسکی که در گذشته به عنوان وزیر دفاع و خارجه پولند کار کرده است، به دویچه وله گفت: «پوتین نباید فراموش کند که ناتو نیز یک پیمان مجهز با سلاح هسته‌ای می‌باشد. او می‌داند که کسی بعد از یک جنگ هسته‌ای نمی‌تواند زنده بماند. روزی که پوتین دست به سلاح اتومی بزند، آخرین روز حیات خود او نیز خواهد بود.»
کونراد یاراوش، مورخ آلمانی-امریکایی، استراتژی پوتین را با استراتژی آدولف هتلر در سال ۱۹۳۹ مقایسه می‌کند. او می‌گوید پوتین یک منازعه منطقه‌ای را راه اندازی کرده است و به غرب هشدار داده است که «اگر در برابر آن شدیداً واکنش نشان دهد، جنگ جهانی سوم آغاز می‌شود.»
از دید اشتفان گارسچکی، مورخ و دانشمند علوم سیاسی در دانشگاه تخینکی کمنیتس در آلمان، این تصویر که واکنش غرب به تهاجم روسیه بر اوکرایین به صورت اتوماتیک منجر به جنگ جهانی سوم می‌شود، درست نیست. او می‌گوید: «وضعیت مانند وضعیت سال ۱۹۳۹ وخیم نخواهد شد، مشروط به این که به صورت جدی در برابر (وضعیت کنونی) برخورد شود.»
او افزود که این واقعیت را می‌توان در «منازعات یخ‌زده» یا متوقف شده در گرجستان و جمهوری مولداوی نیز دید. او به این باور است که ناتو باید خطوط قرمز را مشخص کند: «اگر این خطر وجود داشته باشد که کی‌یف و اودسا مبدل به یک حلب اروپایی شوند، در این صورت باید شدیدتر در مورد ساحه پرواز ممنوع گفتگو شود.»
نقش چین تعیین کننده است
سوان لانگه، فرمانده مرکز تاریخ نظامی اردوی آلمان فدرال در پوتسدام گفت که در تاریخ به تکرار دیده شده که که یک منازعه منطقه‌ای منجر به بروز یک منازعه جهانی شده است. او از تاریخ جنگ جهانی اول به عنوان بهترین مثال نام می‌برد.
از دید لانگه، در بروز یک جنگ جهانی «سهم روسیه تعیین کننده نیست»، بلکه مساله بر سر این است که «دو ابرقدرت جهانی، یعنی ایالات متحده امریکا و چین» چگونه موضعیگری می‌کنند.
براساس ارزیابی او، پکینگ ممکن است در حال حاضر هیچ علاقمندی به بروز یک جنگ جهانی نداشته باشد: «به نظر من چین از روسیه حمایت خواهد کرد، اما این حمایت چنان بزرگ نخواهد بود که به یک منازعه مستقیم با ایالات متحده امریکا منجر شود.»
در همین حال آشفتگی در اروپای شرقی افزایش می‌یابد، زیرا با حملات روسیه در غرب اوکرایین، جنگ همواره به این کشورها نزدیک‌تر می‌شود. با وجود آنکه ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو اطمینان داده است که ناتو از کشورهای عضو خود حفاظت می‌کند، اما شلیک راکت‌های مافوق سرعت صورت روسیه در نزدیکی مرز ناتو هراس‌هایی را در این کشورها ایجاد کرده است.
محدود کردن منازعه
در همین حال در اروپای شرقی این تقاضاها همواره بیشتر می‌شود که ناتو جت‌های جنگی خود را به اوکرایین بفرستد، در حریم فضایی این کشور منطقه پرواز ممنوع اعلام کند و آلمان واردات انرژی از روسیه را متوقف سازد تا از منابع تمویلی جنگ پوتین کاسته شود.
خانم کتیا پترووسکایا، نویسنده اوکرایینی به تازگی به شبکه دوم تلویزیون عامه آلمان «زید دی اف» گفت: «ما حالا همه داخل این جنگ هستیم. کسی که از تاریخ درس گرفته باشد می‌داند که وقتی به صورت اساسی عمل نکنیم، امکان توقف این جنگ وجود ندارد.»
چنین پیشنهادهایی در آلمان در کل با تحلیل‌های متفاوت مواجه می‌شود. پروفیسور هرفرید مونکلر، استاد علوم سیاسی در دانشگاه هومبولت در برلین می‌گوید مهم این است تا منازعه را «در هر حال از نگاه مکانی و زمانی محدود کرد تا از گسترش شدید آن جلوگیری شود.»
مونکلر در گفتگو با دویچه وله گفت که هیچ بدیل مسئولانه برای موضع و برخورد کنونی ناتو در حال حاضر وجود ندارد.
خاطره‌های سال ۱۹۳۹
بعضی مورخین منازعه اوکرایین را به‌خصوص با توجه با شیوه برخورد پوتین با جنگ جهانی دوم مقایسه می‌کنند. اشتفان گارستچکی از دانشگاه تخنیکی کمنیتس گفت که تشکیل مجامع مردمی برای مشروعیت بخشیدن به یک فیصله یا حمله ارتش سرخ سابق در ۱۷ سپتمبر سال ۱۹۳۹ به پولند، «نمونه‌های مشابه اند که پوتین آنها را در شبه جزیره کریمیا و در شرق اوکرایین تکرار کرد.»
مونکلر در این ارتباط توضیح داد: «هتلر بعد از ۱۹۳۸ یک سیاست تجدیدنظر طلبانه در مورد توافقنامه صلح پاریس سال ۱۹۱۹ را در پیش گرفت و پوتین به شیوه مشابه تلاش می‌کند تا در مورد پیامدهای فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بازنگری کند.»
سیلورسکی، سیاستمدار پولندی حتی پوتین را مستقیماً با هتلر مقایسه می‌کند: «پوتین مانند هتلر قبل از هولوکاست و بعد از حمله بر پولند در سال ۱۹۳۹ است.»
اما مونکلر از مقایسه کردن پوتین با هلتر، دیکتاتور نازی‌ها، هشدار می‌دهد: «زیرا [چنین مقایسه‌ای] همانندی‌ای را ایجاد می‌کند که وجود ندارد.» به گفته این دانشمند، هتلر در اعمال و گفتارش متأثر از ایدئولوژی نژادگرایانه بود، در حالی که نمی‌توان در حال حاضر چنین چیزی را به پوتین نسبت داد.
Romaniec, Rosalia/af/hm