حلیمه متعلم صنف ششم مکتب بود که خانواده‌اش او را از رفتن به مکتب منع کرد. دلیل خانواده بسیار روشن و واضح بود. آن‌ها می‌گفتند که برای یک دختر شرم و ننگ است که در ایام جوانی به مکتب برود. حلیمه می‌گوید: «ملایی که در منطقه ما بود، آمد و به پدر و مادرم گفت که دخترتان نباید به مکتب برود.»

سنت‌های اجتماعی و آموزش‌هایی که از طریق ملاهای مساجد به خانواده منتقل می‌شد، با گذشت هر روز عرصه را برای آموزش حلیمه تنگ می‌کرد. خانواده همیشه می‌گفت که مولوی از پیامدهای بسیار بد مکتب رفتن دختران می‌گوید و این که بیرون شدن دختر جوان از خانه از نظر شرعی جواز ندارد.

حلیمه حالا رنج محرومیت از مکتب را می‌کشد: «اگر می‌گذاشتند مکتب و دانشگاه بروم، رشته حقوق را انتخاب می کردم. در اینجا زنان از حقوق شان محروم هستند. من شخصا نتوانستم از این حق خود استفاده کنم و به مکتب بروم.»

او می‌گوید در صورتی می‌توانست به مکتب برود حالا تحصیلاتش تمام می‌شد و می‌توانست برای جامعه‌اش بهتر و بیشتر کار کند: «حالا که می‌بینم همه دختران با سواد هستند، مکتب و دانشگاه می‌روند و وظیفه دارند از این وضعیت رنج می‌برم. من فقط باید در خانه باشم و کار کنم.»

براساس گزارش جدید "دیده بان حقوق بشر" دو سوم دختران در سن مکتب، از آموزش محرومند. در این گزارش گفته شده که گسترش ناامنی، فقر، بیجا شدن مردم از یک منطقه به منطقه دیگر و حتا نبود تشناب‌ در مکاتب دلایلی است که سبب شده است دختران به مکتب نروند.

کمبود معلمین زن نیز دلیل دیگری است که سبب شده دختران در سنین بالاتر از رفتن به مکتب محروم شوند. "دیده بان حقوق بشر" با یکی از دختران محروم از مکتب مصاحبه کرده است. این دختر گفته فاصله بین خانه تا مکتب به حدی دور بود که وقتی به مکتب می‌رسید، درس‌ها تمام و شاگردان رخصت می‌شدند.

دختر دیگری به این نهاد گفته است خیلی دلش می‌خواهد به مکتب برود ولی طالبان در نزدیکی خانه‌‌اش است و در صورتی که مکتب برود، طالبان او را خواهند کشت.

براساس اظهارات مقام‌ها در وزارت معارف، نه میلیون کودک در افغانستان به مکتب می‌روند که ۳۹ درصد آن‌ها دختران هستند. گزارش "دیده بان حقوق بشر" مقامات حکومتی را نیز تکان داده است.

سرور دانش، معاون دوم رییس جمهور افغانستان اخیرا در محفلی که به مناسبت بهبود سواد آموزی سخن می‌گفت با اشاره به این گزارش، از عواقب عدم دسترسی دختران به آموزش هشدار داد: «این گزارش‌ها بسیار ناامید کننده است و نشان می‌دهد که وضعیت معارف ما چه در مورد تعلیمات عمومی و چه در مورد سواد آموزی با چالش‌های جدی مواجه است. اگر توجه همه جانبه نکنیم، ممکن است با یک نوع افول و ناکامی بیشتر مواجه شویم.»

نقش سکتور خصوصی

دولت افغانستان تصمیم گرفته است تا با سهیم کردن سکتور خصوصی در عرصه تعلیم و تربیه‌، دستاورد بهتری در این عرصه داشته باشد. هرچند در حال حاضر نیز سکتور خصوصی نقش مهمی در آموزش دارد، چنانچه در شهرهای بزرگ صدها مکتب خصوصی به فعالیت آغاز کرده است.

اما اسدالله حنیف بلخی، وزیر معارف افغانستان می‌گوید نیاز است تا سکتور خصوصی با راه اندازی کورس‌های سواد آموزی در باسواد کردن بی‌سوادان نیز نقش ایفا کند.

آقای بلخی گفت: «سر از سال ۲۰۱۸ ما تصمیم داریم که کورس‌های سواد آموزی به سکتور خصوصی داده شود تا با پرداخت مصارف آن از طرف وزارت معارف، قرارداد صورت گیرد و در سطح ولایات کورس‌هایی را راه اندازی کنند.»

براساس آمار وزارت معارف در حال حاضر ۱۰ میلیون نفر در افغانستان بی‌سواد هستند. این در حالیست که از طریق کورس‌های سوادآموزی، تنها یک درصد بی‌سوادان سالانه باسواد می‌شوند و شصت سال دیگر نیاز است تا همه مردم افغانستان با سواد شوند. یکی از اهداف این کورس‌ها باسواد شدن زنان و دخترانی است که به دلایل مختلف نتوانسته‌اند به مکتب بروند.

سکتور خصوصی

مسوولان در سکتورهای خصوصی می‌گویند در حال حاضر یک و نیم میلیون افغان در این سکتور مصروف کارند. اما ۸۰ درصد کارگران در این سکتور بی‌سواد هستند و بی‌سوادی سبب شده است تا مسوولیت‌های ادارات خصوصی به کندی به پیش برود و اهدافی که برای توسعه تعیین می‌شوند، هیچگاهی تطبیق نشود.

خان جان الکوزی، معین اتاق تجارت و صنایع افغانستان می‌گوید حکومت باید با سکتور خصوصی کمک کند تا کارگران بی‌سواد در این سکتور باسواد شوند. اما آقای الکوزی گفت سکتور خصوصی آماده است تا دولت را در بخش تعلیم و تربیه کمک کند: «شما را اطمینان می‌دهم که باوجود مشکلات سکتور خصوصی، این ماموریت ملی را به پیش ببرد. ما حاضر هستیم که با وزارت معارف همکاری کنیم.»

ناامنی سبب شده است که معلمان به خصوص زنان نتوانند به مناطق ناامن بروند. این موضوع خود سبب شده است تا مکاتب در مناطق ناامن با کمبود معلم روبرو شوند. به خصوص مکتب‌های دخترانه مشکلات بیشتری دارند.

دویچه وله