آنچه فعلاً در ایالات متحده امریکا جریان دارد خطری برای دموکراسی است.

در جریان گزارش دهی از اعتراض های اخیر به مرگ جورج فلوید، مرد سیاه پوست امریکایی، آشکار شد که دموکراسی های غربی نیز آزادی بیان را محدود می کنند. یک خبرنگار شبکه «سی ان ان» در حال گزارش دهی در پیش روی دوربین بازداشت شد و دو کارمند خبرگزاری رویترز و همچنین خبرنگار یک روزنامه سویدنی با گلوله رابری مصدوم شدند. اشتفان زیمونس خبرنگار دویچه وله نیز در معرض شلیک پولیس قرار گرفت.

برخلاف رژیم های استبدادی، این حکومت های غربی اقدام به سانسور مستقیم نمی کنند و به اصطلاح دستان شان را آلوده نمی کنند. در کنار دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده امریکا، می تون از ژائیر بولسونارو رئيس جمهور برازیل به عنوان نمونه یاد کرد. حکومت های این دو کشور از ممنوعیت آزادی بیان و یا سانسور دولتی خودداری می کنند. به عوض آن، رئیس جمهور ترامپ و رئيس جمهور بولسونارو که در برازیل به «ترامپ کوچک» مشهور است، با اظهاراتی بر ضد رسانه ها و اشاعه اخبار جعلی تفرقه اجتماعی و خشونت علیه خبرنگاران را تقویت می کنند.

این تحول خطرناک به همین دو کشور بزرگ امریکایی خلاصه نمی شود، بلکه در کشورهای اتحادیه اروپا مانند مالتا، مونته نگرو، سلواکیا، پولند، مجارستان، بریتانیا، چک و ایتالیا نیز دیده می شود.

رسانه به عنوان دشمن

کریستیان میهر، مدیر عامل سازمان «گزارشگران بدون مرز» به دویچه وله می گوید: «ترامپ رسانه ها را شریر جلوه می دهد و آن ها را به عنوان دشمن به تصویر می کشد.» او علاوه می کند: «ما در روزهای اخیر دست کم ۶۸ مورد خشونت علیه خبرنگاران را در ایالات متحده امریکا ثبت کرده ایم.»

علاوه بر آن ۲۶ مورد خشونت دیگر علیه کارمندان رسانه ها درمجتمع یا پلاتفورم آنلاین «ردیاب آزادی مطبوعات در ایالات متحده» (US Press Freedom Tracker) ثبت شده است که به این ترتیب مجموع آمار خشونت علیه روزنامه نگاران در ایالات متحده از شروع سال جاری میلادی تا به حال به ۹۶ مورد می رسد.

میهر می گوید که این حوادث قابل پیش بینی بودند: «رسانه ها به عنوان بخشی از یک "سیستم" فرضی نگریسته می شوند. این برداشت از سوی رؤسای جمهوری عوامگرا مانند ترامپ و بولسونارو به صورت کاملاً عمدی تقویت می گردد.» به گفته او، این دو رئیس جمهور می خواهند نشان بدهند که می توانند علیه این به اصطلاح «سیستم» واکنش نشان بدهند.

«دهن تان را ببندید»

رسانه های مطرح برازیل به تاریخ ۲۵ می اعلام کردند که گزارش دهی شان از پیش روی قصر دولتی «الورادا» در پایتخت این کشور را به دلیل کمبود امنیت متوقف می کنند. این رسانه ها گفتند که دیگر خبرنگاران شان را به قصر رئيس جمهور نمی فرستند. دلیل این تصمیم رسانه های مشهور برازیل این است که خبرنگاران مورد آزار هواداران رئیس جمهور قرار می گیرند. آن ها گفته اند زمانی که هواداران رئیس جمهور به یورش به بخش مطبوعات تهدید کردند، نیروهای امنیتی رئیس جمهور به محافظت از خبرنگاران اقدام نکردند.

بولسونارو به صورت مرتب خبرنگاران را مورد ناسزاگویی قرار می دهد. در اوایل ماه می وقتی خبرنگاران از رئیس جمهور سوال کردند که چرا رئيس پولیس فدرال را برکنار کرده است، رئیس جمهور بر آن ها داد زد و گفت: «دهن تان را ببندید.» در اواخر ماه مارچ نیز زمانی که یک تن از هواداران بولسونارو رسانه ها را به «تحریک مردم علیه رئيس جمهور» متهم کرد، بولسونارو به نشانه تایید سر تکان داد.

شواری اروپا از فرسایش آزادی مطبوعات هشدار داد

گزارش جدید سازمان «شورای اروپا» در مورد آزادی مطبوعات نشان می دهد که در اروپا نیز خشونت علیه خبرنگاران و رسانه ها افزایش یافته است. براساس این گزارش در سال ۲۰۱۹ مجموعاً ۱۴۲ حمله جدی بر رسانه ها در ۲۵ از ۴۷ عضو این سازمان ثبت شده است. در سال ۲۰۱۸ این آمار ۱۳۹ حمله در ۳۲ کشور بود.

سازمان گزارشگران بدون مرز در رده بندی آزاد مطبوعات در ۲۰۲۰ از تهدیدات فزاینده علیه رسانه ها در کشورهای بلغاریا، رومانیا، مجارستان، پولند،‌یونان، کرواسیا، مالتا و بریتانیا هشدار داده است.

در این گزارش گزارشگران بدون مرز آمده است: «در بریتانیا، ادارات همواره آزادی مطبوعات را محدود می کنند و غالباً مسایل امنیت ملی را دلیل می آورند.» در سال ۲۰۱۸ محکمه حقوق بشر اروپا جاسوسی گسترده علیه خبرنگاران در این کشور را نقض حقوق اساسی و حق آزادی بیان و مطبوعات عنوان کرد.

حملات لفظی ترامپ

کریستیان میهر، مدیر عامل سازمان گزارشگران بدون مرز می گوید: «شیوه بی اعتبارسازی رسانه ها و بدنام سازی عمومی برخی خبرنگاران در بریتانیا،‌تداعی کننده بسیاری اظهارات ترامپ است.» به گفته او در بریتانیا نیز برخی خبرنگاران از کنفرانس های مطبوعاتی محروم ساخته می شوند و اظهارات بوریس جانسون نخست وزیر بریتانیا تقریباً «ترامپی» است.

کارینه ولا، خواهر داونه کاروانا گالیزیا خبرنگار تحقیقی مالتا که در سال ۲۰۱۷ کشته شد، خطر متوجه خبرنگاران در کشورهای دموکراتیک را در یک جمله جمع بندی می کند: «خبرنگاران با گزارش دهی از مناطق تحت منازعه نه، بلکه با افشاسازی فساد در کشورهای خود شان در معرض بزرگ ترین خطر قرار می گیرند.»

کارینه ولا در نوامبر ۲۰۱۹ در برلین گفت که وقتی خبرنگاران در یک کشور اتحادیه اروپا خود را مصون احساس نکنند، تهدید گسترش این خطر به سراسر اتحادیه اروپا وجود دارد.

مدیر اجرایی سازمان گزارشگران بدون مرز هراس دارد که ترامپ از ناآرامی های جاری در ایالات متحده امریکا برای کمپاین انتخاباتی خود استفاده کند. به این خاطر رئيس جمهور و سیاستمداران برجسته حزب جمهوریخواه در محکومیت خشونت پولیس بسیار بی تمایل و با خودداری عمل می کنند. او می گوید: «این شاید بدبینانه باشد،‌اما خشونت در کوتاه مدت مورد استقبال ترامپ خواهد بود.»

آسترید پرانگ/ ع. ف.