براساس آمار وزارت مهاجرین افغانستان، حدود شش میلیون افغان در کشورهای همسایه و سایر کشورها مهاجر هستند. بیشتر آن ها در کشورهای ایران و پاکستان زندگی می کنند. ارقام وزارت مهاجرین نشان می دهد که حدود سه میلیون مهاجر در ایران و بیش از دو و نیم میلیون دیگر در پاکستان مسکن گزین هستند. بیشتر آن ها تمایلی به برگشت به افغانستان ندارند.

مقام های حکومت وحدت ملی می گویند، باید به وضعیت مهاجران افغان که در کشورهای دیگر بی سرنوشت هستند، رسیدگی شود. محمد محقق معاون دوم ریاست اجراییه روز سه شنبه 25 قوس 1393 در محفلی که به مناسبت تجلیل از روز جهانی مهاجرت در کابل برگزار شده بود گفت: «یکی از روش های بد [حکومت پیشین] این بود که به فکر مهاجرین نبودند که کجا می شوند و چه می کنند. این مسیر را باید عوض کنیم و باید در این فکر باشیم که وطن داران ما در هر جایی که هستند در باره سرنوشت آن ها فکر کنیم.»

بی‌هویت و سرگردان

جنگ، ناامنی و فقر میلیون ها افغان را واداشته تا کشور شان را ترک کنند و برای یافتن مکان امن و درآمد، به کشورهای دیگر مهاجر شوند. اما این مهاجرت ها در کنار جنبه های مثبتی که دارد، باعث تباهی زندگی هزاران افغان شده است.

در حال حاضر هزاران مهاجری که از ایران و پاکستان به افغانستان برگشته اند، معتاد هستند و در وضعیت اسفباری در زیر پل ها و ویرانه های کابل و شهرهای دیگر این کشور زندگی می کنند. مقام های حکومت وحدت ملی می گویند هزاران تن از مهاجران در ایران و پاکستان، احساس بی وطنی و بی هویتی می کنند و به همین دلیل به مواد مخدر رو می آورند و یا دچار مشکلات روحی می شوند. آقای محقق گفت بیشتر مهاجران افغان از امراض روانی رنج می برند: «آن ها سرچرخ اند، نمی فهمند که به کجا می روند، از کجا هستند و چه جایگاهی دارند. این تلخ ترین حالت است که ما احساس می کنیم که صدها هزار نفر با این مشکل روانی گرفتار هستند.»

حکومت افغانستان نگران است که گروه های شورشی، از مهاجرانی که عقده در دل دارند، برای برهم زدن امنیت در این کشور استفاده کنند. پیش از این نیز گزارش هایی نشر شده که گروه های تندرو از کمپ های مهاجرین سربازگیری کرده اند.

مهاجرت‌های دوباره

سازمان ملل متحد و دولت افغانستان در سیزده سال گذشته تلاش کرد تا با مهیا کردن پناهگاه و کار، زمینه برگشت مهاجران افغان را حداقل از کشورهای همسایه فراهم کند. ولی شماری از آن هایی که به کشورشان برگشتند، به دلیل نبود امنیت و کار، بار دیگر به مهاجرت رو آورده اند.

وزارت مهاجرین از افرادی که به مهاجرت دوباره رو آورده اند، آماری ندارد ولی این واقعیت را تایید می کند. امان مطهری، رییس پالیسی و پلان وزارت مهاجرین می گوید: «... بخشی از کسانی که این جا آمده اند، به نحوی از انحا دوباره مهاجر می شوند به خصوص بیشتر جوانان ولی این که چه تعداد از مهاجرین دوباره برگشته اند مشخص نیست.»

کمیشنری عالی پناهندگان سازمان ملل متحد می گوید با آغاز کار حکومت وحدت ملی، مرحله جدیدی در افغانستان آغاز شده تا مهاجرین بتوانند دوباره به کشورشان برگردند.

آقای بوشک، رییس دفتر کمیشنری عالی پناهندگان سازمان ملل متحد در این محفل گفت: «ما هنوزهم در پایان مهاجرت قرار نداریم. ما به کمک های بیشتر نیاز داریم و این روز خوبی است تا چالش ها و فرصت ها را به یاد داشته باشیم و به سوی وضعیت بهترین حرکت کنیم.»

سازمان ملل متحد تاکید کرده است که حکومت جدید افغانستان باید زمینه های مساعدی را برای برگشت مهاجرین فراهم کند. در سیزده سال گذشته با آن که شماری از مهاجرین از کشورهای همسایه به کشورشان برگشته اند، ولی این روند بسیار کند بوده است.