براساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر، از زمان تصرف افغانستان توسط طالبان، ۳۲ خبرنگار موقتاً بازداشت شده اند. تصرف افغانستان توسط طالبان در اواسط ماه اگست در هفته‌های اخیر تأثیر جدی بر فعالیت رسانه‌های این کشور جنگ‌زده داشته است.

بر اساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر که اخیراً منتشر شده، تعداد زیادی از خبرنگاران افغان کشور را ترک کرده‌اند، و روزنامه‌نگاران باقی‌مانده مجبورند براساس رهنمودی که از سوی طالبان وضع شده کار کنند؛ مقرراتی که جزئیات آن بسیار وسیع و مبهم است و عملاً هرگونه گزارش انتقادی را ممنوع می‌کند. در برخی موارد خبرنگاران با بازداشت‌های خودسرانه و خشونت نیز روبرو می‌شوند.

از آنجایی که رهنمودهای جدید طالبان هم در مورد نحوه فعالیت رسانه‌ها و هم در دیگر موارد به صورت یکدست اجرا نشده است، وضعیت خبرنگاران افغان در مناطق مختلف متفاوت است.

خبرنگاران می‌گویند منبع همه مشکلات طالبان نیستند. یک گزارشگر از ولایت ننگرهار در شرق افغانستان به دویچه وله گفت: «تا کنون، طالبان مستقیماً در کار من دخالت نکرده و من هنوز می‌توانم گزارش بدهم.» وی افزود: «با این حال، طالبان هیچ معلوماتی را با ما شریک نمی‌کنند و این کار ما را دشوارتر می‌کند.»

نام او و خبرنگاران دیگری که با دویچه وله مصاحبه کرده اند ذکر نمی‌شود، تا آنها در معرض عواقب احتمالی آن قرار نگیرند. یک روزنامه نگار دیگر از ولایت ننگرهار گفت: «من در حال حاضر به کابل نقل مکان کردم؛ زیرا انفجارها و کشتارهای زیادی در ننگرهار وجود دارد.»

وی به حملات کوچکی اشاره کرد که مسئولیت بیشتر آنها را گروه تروریستی موسوم به دولت اسلامی (داعش) که از چند سال به این سو در ننگرهار فعالیت دارد، به عهده گرفته است. این خبرنگار تصریح کرد که وی مستقیماً تهدید نشده است، اما ممکن است خبرنگاران به یک هدف تبدیل شوند.

خبرنگار دیگری از ولایت بدخشان نیز به دویچه وله گفت: «من تهدید مستقیم دریافت نکردم اما وضعیت خطرناک است. اگر بخواهم به گونه مثال گزارشی بنویسم که طالبان آن را نمی‌خواهند، دچار مشکل می‌شوم چون طالبان محلی مرا می‌شناسند و می‌دانند که در کجا زندگی می‌کنم.»

برخی دیگر تهدید شده اند. مانند یک خبرنگار در ولایت کنر. او گفت: «مردان مسلح به خانه پدرم آمدند و گفتند که من را می‌خواهند و با من کار دارند. زیرا من گاهی با خبرنگاران خارجی کار کرده‌ام و آن‌ها مرا متهم می‌کنند که تبلیغات ضد جهادی منتشر کرده‌ام.» پس از دریافت این تهدید، این خبرنگار تلاش کرده تا پنهانی زندگی کند.

خبرنگاران زن اجازه ندارند در کمره ظاهر شوند

در ولایت بدخشان در شمال شرق افغانستان رسانه‌های محلی به صورت غیرمستقیم مجبور شده‌اند تا دروازه‌های خود را ببندند. یک خبرنگار زن از ولایت بدخشان به دویچه وله گفت: «هنگامی که طالبان فیض‌آباد را تصرف کردند، اعلام کردند که خبرنگاران زن اجازه ندارند جلو دوربین رسانه‌ها ظاهر شوند.» او افزود: «آن‌ها به خبرنگاران زن اجازه می‌دادند تا به عنوان خبرنگاران رادیویی به کارشان ادامه دهند؛ اما به شرطی که همه کارمندان برنامه زن باشند. این امر اما به سختی امکان پذیر است چون به گونه مثال برخی از کارمندان تخنیکی مرد هستند؛ بنابراین مجبور شدیم فعالیت خود را متوقف کنیم.»

این خبرنگار زن افزود: «هیچ رسانه مستقل در بدخشان باقی نمانده است. کسانی که به کار خود ادامه می‌دهند، براساس خط مشی طالبان فعالیت می‌کنند، به این دلیل بهتر است کار نکنیم.»

خبرنگار مرد از ولایت بدخشان گفت که چندین رسانه نه به دلیل حضور طالبان بلکه به دلیل این که فعالیت آن‌ها وابسته به کمک‌های خارجی بود، پس از تسلط گروه بنیادگرای طالبان تعطیل شده اند.

وضعیت زیر اداره طالبان وخیم‌تر شده است

براساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر، از پانزدهم اگست به بعد که کابل به تصرف طالبان درآمد، این گروه حدود ۳۲ خبرنگار را به صورت موقت بازداشت کرده است. دو تن از خبرنگاران بازداشت شده مربوط به روزنامه معروف اطلاعات روز بود که شدیداً لت و کوب شدند. یکی از خبرنگاران تا زمانی لت و کوب شده بود که از هوش رفته بود. در موارد دیگر، خبرنگاران لت و کوب نشده ولی خودسرانه بازداشت شده اند.

یکی از خبرنگاران از ولایت ننگرهار گفت: «در اواخر ماه سپتمبر، یکی از همکاران ما هشت روز در بازداشت بود ولی پس از تلاش‌های زیاد نهادهای مدافع خبرنگاران، بدون هیچ آسیبی آزاد شد.» او افزود: «طالبان خبرنگاران مورد نظر را به داشتن ارتباط با داعش متهم کردند ولی این واقعیت نداشت.»

بازداشت خودسرانه خبرنگاران در افغانستان پدیده جدیدی نیست و موارد مشابه نیز در دولت سرنگون شده اشرف غنی رئیس جمهور پیشین نیز رخ می‌داد. خبرنگاری که در ولایت ننگرهار توسط طالبان بازداشت گردیده بود، در گذشته توسط دولت ساقط شده غنی نیز به اتهام همکاری با طالبان بازداشت شده بود. با وجود این واقعیت که مشکلات زیادی پیش از تسلط طالبان وجود داشت، خبرنگارانی که دویچه وله با آن‌ها مصاحبه کرده است، شکی ندارند که وضعیت دشوار خبرنگاران در افغانستان در زمان طالبان خطرناک‌تر شده است.

فرانس مارتی/ ح. س.