شمار رو به افزایش مدرسه های دینی در پاکستان دلیل اصلی تظاهرات خشونت بار ماه اخیر در ایالت خیبرپشتونخواه پاکستان عنوان شده است. عبدالنوید، افسر پولیس در محل گفت: «ما 105 تن را در ارتباط به تظاهرات (در اعتراض به فلم حضرت محمد) بازداشت کرده ایم که 90 تن آنها متعلق به احزاب سیاسی-مذهبی اند و 65 تن آنها شاگردان مدرسه های مذهبی بوده اند».

به باور این افسر پولیس، تظاهرات در پاکستان غالباً به خشونت می انجامد به خاطری که شاگردان مدرسه های مذهبی در این اعتراض ها دست دارند و آنها به خشونت ورزی عادت دارند.

برعلاوه گفته می شود که این شاگردان مدرسه ها در غارتگری نیز دست دارند. چنانچه رییس جان، مدیر یک هوتل در پشاور که در جریان تظاهرات ماه گذشته هوتل اش چهار هزار دالر امریکایی خسارت دیده است، می گوید: «مردان جوان ریشدار که بسیاری شان از مدرسه ها بیرون شده بودند، برآشفته شده بودند. مبل، شیشه ها و ظروف گلی، همه را یا شکستاندند یا با خود بردند».

محمد دوران شاه در دانشگاه پشاور می گوید: «حادثه یازدهم سپتمبر تاثیر عمیقی بر چشم انداز سیاسی گذاشت،و گروه های مذهبی احساسات گروه هایی را که کفرگویی را تحمل نمی کنند، رشد داده اند».

افزایش شمار مدرسه ها

عمر فاروق یک مقام وزارت امور دینی پاکستان می گوید: «پاکستان در سال 2000 میلادی حدود 89 هزار دارالعلوم داشت که 344 هزار شاگرد در آنها مشغول آموزش بودند». اما به گفته او، «در ماه مارچ سال 2012 رقم مدرسه ها به 106 هزار و شمار شاگردان آنها به 440 هزار تن رسیده است».

با وجود چالش هایی که ممکن است این مدرسه های دینی خلق کنند، حکومت پاکستان برنامه ای را برای عصری ساختن این مدرسه ها روی دست گرفته است که براساس آن، قرار است دانش آموزان مضامینی مانند ریاضی و زبان انگلیسی را نیز بیاموزند و با استفاده از کمپیوتر آشنا گردند.

سردار حسین بابک، وزیر تعلیم و تربیه ایالت خیبرپشتونخواه پاکستان می گوید که براساس یک طرح پیشنهادی که در اوایل سال روان تهیه شده است، دانش آموزان این مدرسه ها همچنان به آموزش تحفیظ القرآن، تجوید، درسیه نظامی، تفسیر، حدیث، فقه و حفظ قرآن ادامه می دهند. اما مضامین دیگری مانند ادبیات عربی، اردو، انگلیسی، مضامین ساینسی، ریاضی، کمپیوتر و تکنولوژی معلوماتی و آموزش های شغلی نیز شامل این مدرسه ها می شوند.

به گفته بابک، مسوولان مدرسه های مذهبی این برنامه حکومت را نوعی مداخله تلقی کرده و این حمایت حکومتی را رد کرده اند. او می افزاید: «بسیاری از مدرسان این مدرسه ها توانایی درس دادن مناسب را ندارند. آنها تحصیلات عصری ندارند. حکومت می خواهد که آنها را از نظر مالی و فنی کمک کند، اما آنها چنین کمکی را نمی خواهند».

به گفته وزیر تعلیم و تربیه ایالت پشتونخواه، تصمیم عصری سازی مدرسه های دینی زمانی گرفته شد که گزارش شد برخی از این مدرسه ها زمینه پرورش ملیشه ها و شورشی ها می باشند.

بابک می افزاید: «حدود 99 درصد از شاگردان این مدرسه ها از خانواده های فقیری هستند که نمی توانند از عهده مکتب های عصری و مکتب های حکومتی برآیند. آنها مدرسه های مذهبی را انتخاب کرده اند که هیچ پولی نمی گیرند».

محمد آصف، آموزگاری در مدرسه امهات المومنین، می گوید که حدود 96 درصد از دانش آموزان مدرسه های دینی بی سواد هستند. او می افزاید: «این شاگردان به مکتب های رسمی نمی روند، اما مستقیماً به مدرسه داخل می شوند».

آصف 25 ساله که ابتدا به یک مکتب رسمی می رفت و بعداً به مدرسه دینی پیوست و در فقه درجه ای به دست آورد، می گوید: «مدرسه های دینی بسیار خوب اند زیرا معنای دقیق اسلام را درس می دهند. اما مدرسه های دینی باید علوم عصری را نیز آموزش دهند، مانند کمپیوتر، ریاضی، انگلیسی و ...».

براساس گزارشی که توسط اداره مکتب ها در ایالت خیبرپشتونخواه تهیه شده است، تنها 25 درصد از مدرسه های دینی در تلاش ثبت خود بوده اند. براساس این گزارش، اکثریت چهار هزار مدرس مرد و 900 مدرس زن در خیبرپشتونخواه، هرگز پا به مکتب نگذاشته اند و از مدرسه های دینی فارغ شده اند.

دفاع از جنگ در افغانستان

ایالات متحده امریکا مدرسه های دینی در پاکستان، خصوصا مدرسه های خیبرپشتونخواه و مناطق قبایلی هم مرز با افغانستان، را به آموزش دادن شورشیان و طالبان متهم کرده است.

جواد خان، استاد علم سیاست در کالج حکومتی پشاور می گوید: «طالبان یعنی شاگردان مدرسه های دینی. در اواسط دهه 1990 طالبان از مدرسه های پاکستانی و افغانی بیرون شدند و به سمت کابل حرکت کردند، در ظرف یک هفته آنها کنترول 95 درصد خاک افغانستان را در دست گرفتند». به گفته او، «آن زمان ایالات متحده امریکا و متحد وفادارش پاکستان از طالبان در افغانستان حمایت کردند با این نظر که بتوانند با ایران شیعی مبارزه کنند».

ایالات متحده امریکا و ارتش پاکستان چندین بار بر مدرسه هایی پاکستان به اتهام حمایت از تروریسم حمله کرده اند. حکومت ایالات متحده امریکا از پاکستان خواسته است که این مدرسه ها را نظارت کند و آن ها را عصری بسازد.

مسوولان مدرسه های مذهبی اتهام حمایت از تروریسم و آموزش شورشیان را به شدت رد می کنند. مولانا سمیع الحق، رییس دارالعلوم حقانیه که بزرگترین مدرسه در پاکستان است، می گوید: «بیش از 4500 شاگرد در مدرسه ما درس می خوانند. همه آنها صلحجو و غیرسیاسی هستند. آنها در جنگ افغانستان صرفاً به این دلیل شرکت کرده اند که این کشور را در مقابل حکومت متفرق و فاسد کابل حفظ کنند».