میلیون ها تن در سراسر جهان در انتظار واکسینی علیه ویروس کرونا اند. همزمان شماری زیادی از مردم جهان مردد اند و با این که می خواهند خود را در برابر ویروس کرونا محافظت کنند، اما از تأثیرات و عوارض جانبی واکسین کرونا هم می ترسند. شک و تردید این افراد بیشتر از این جهت است که آیا پس از انکشاف و تولید واکسین کرونا با این سرعتی که انجام یافت، می توان به این واکسین اطمینان داشت و آیا عوارض جانبی احتمالی این واکسین به طور همه جانبه مورد تحقیق قرار گرفته اند؟

واکنش های معمولی در برابر واکسین

پس از تزریق واکسین شماری از واکنش ها معمولی اند:  در اطراف جای سوزن احتمالاً پوست بدن سرخ تر می شود و شاید پندیدگی بروز کند و یا درد داشته باشد. همچنان خستگی، تب، سردردی و درد عضلات نیز احتمالاً در سه روز نخست پس از واکسین بروز خواهند کرد.

واکنش های یاد شده پس از تزریق واکسین در اکثر مواقع خیلی معتدل بوده و پس از چند روز رفع می شوند. این واکنش ها نشان می دهند که واکسین مؤثر بوده و بدن قادر به تولید مواد دفع کننده ویروس می باشد و این واکسین ها فقط «سیستم بدن را فریب» می دهد تا در برابر ویروس مواد دفاعی ایجاد کند.

در مورد واکنش های معمولط پس از تزریق واکسین، تمام واکسین هایی که تا حال انکشاف یافته و تولید شده اند، سبب واکنش های مشابه می شوند. یعنی واکسین شرکت های بایونتک و فایزر، واکسین آسترازنکای بریتانیا و همچنان واکسین سپوتنیک وی روسی واکنش های معمول پس از یک واکسین را در بدن افراد در پی دارند.

عوارض جانبی نادر

در کنار واکنش های معمولی یاد شد، در موارد نادری عوارض خیلی شدیدی نیز پس از تزریق یک واکسین مشاهده شده اند، مثلا شوک حساسیت یا آلرژی که در مورد آنان به وضاحت گزارشدهی صورت گرفته است، اما این عوارض خیلی به ندرت اتفاق افتاده اند.

شماری از واکسین های جدید موسوم به mRNA  با واکسین هایی تثبیت شده اساساً تفاوت دارند؛ زیرا این واکسین ها ویروس های تضعیف یافته و یا کلاً از بین برده شده را در خود ندارند، بلکه با اجزای ویروس عامل کووید-۱۹ ساخته شده اند.

یکی دیگر از انواع واکسین ها، واکسین های «ویکتور» است که در آن از ویروس های بی ضرر آدنو (مثلاً ویروس سرماخوردگی که تنها بر شامپانزه ها حمله می کند) به عنوان انتقال دهنده استفاده می شود تا پروتئین سطح ویروس سارس کووی-۲ به بدن منتقل شده و به این ترتیب سبب واکنش ایمنی بدن شود.

در نخستین مراحل تطبیق واکسین بایونتیک-فایزر موسوم به (BNT162b2) عوارض جانبی قابل ملاحظه ای دیده نشده است. واکنش های معمول یک واکسین به شمول خستگی و سردردی اکثراً به ویژه در میان افراد کهن سال بیشتر دیده شده است.

از زمانی که تزریق واکسین mRNA  شروع کرده است، شماری از بیماران در فاصله کوتاهی پس از تزریق، حساسیت های شدیدی از خود نشان داده اند. یک فرد در ایالات متحده و دو تن در بریتانیا حتی دچار شوک انافیلاکسی شده و همچنان با نفس تنگی و سرخی پوست در برابر این واکسین حساسیت نشان داده اند. به دلیل این که این افراد نه به بیماری دیگر مبتلا بوده و نه حساسیتی در آنان تثبیت شده بود، مقامات بریتانیایی افراد دارای حساسیت یا آلرژی از تزریق این واکسین هشدار داده و گفته اند که باید از تزریق این واکسین خودداری کنند.  

 

واکسین مودرنا

در این واکسین نیز گاهی حساست و در موارد بسیار نادر فلج عضلات صورت دیده شده است. اما اینکه واقعاً فلج عضلات عصبی صورت ناشی از حساست در برابر این واکسین بوده باشد، تا حال ثابت نشده است. احتمالاً این واکنش ها ناشی از خود « mRNA» نه، بلکه ناشی از انتقال دهنده آن ( lipid nanoparticles) می باشد.

واکسین آسترازنکا

حین آزمایش این واکسین ساخت شرکت بریتانیایی و سویدنی آسترازنکا  حساسیت یکی از افراد مورد آزمایش سر و صدا هایی را برپا نمود و پس از التهاب نخاع در این فرد، آزمایش این واکسین فوراً متوقف گردید، تا اینکه کمیسیونی از کارشناسان مستقل تثبیت کردند که این التهاب مرتبط به این واکسین نبوده است.

در واکسین آسترازنکا نیز تا اکنون فقط واکنش های معمول به شمول سردردی، درد عضلات در قسمت محل تزریق و یا بروز خستگی شناسایی شده اند. همچنان در نتیجه این واکسین حساسیت ها به ویژه در افراد کهن سال مورد آزمون معتدل و نادر بوده اند.

عوارض جانبی واکسین «اسپوتنیک وی» روسی

واکسین اسپوتنیک وی که از نوع واکسین های ویکتور می باشد، در ماه آگست ۲۰۲۰ در روسیه مجوز گرفت، آنهم بدون این که مرحله سوم آزمایش بالینی آن بر روی ده ها هزار تن انجام شود. برای تولید واکسین اسپوتنیک وی از نوع تغییر یافته دو ویروس آدونو (rAd26-S  و  rAd5-S) کار گرفته شده است.

در ارتباط به این واکسین که توسط مرکز پژوهش های نیکولای گامالیا در مسکو انکشاف یافته و تولید شده است، در سراسر جهان تردیدهایی وجود داشتند؛ زیرا حین معرفی این واکسین ظواهری از احتمال دست کاری های عمدی مشهود بودند.

با وجود آن، این واکسین نه تنها در روسیه، بلکه در شمار از کشورهای دیگر جهان به شمول روسیه سفید، امارات متحده عربی، هندوستان، برازیل و ارجنتاین نیز تزریق می شود.

به تاریخ ۲ جنوری ۲۰۲۱ وزیر صحت روسیه در برابر خبرنگاران گفت که بیش از ۱،۵  میلیون دوز این واکسین در مناطق مختلف روسیه ارسال گردیده و بیش از ۸۰۰ هزار تن واکسین شده اند.

آیا باید عوارض جانبی را نادیده گرفت؟

در نهایت هر کسی خودش باید بداند و با سبک و سنگین کردن نقایص و محاسن این واکسین ها، تصمیم بگیرد. 

تمامی عوارض جانبی و خطرات احتمالی واکسین های که تا اکنون در دسترس قرار دارند، مقطعی بوده و منحصر به فقط چند ماه اخیر می باشند.

بنابراین تا اکنون در مورد هیچ یک از این واکسین ها نتایج دراز مدت در دست نیست. به همین دلیل مقامات پس از پژوهش ها و مطالعات طولانی در این زمینه به صراحت می توانند در مورد تاثیرات جانبی و ادامه تزریق آن معلومات بدهند.

ارزیابی مفاد و خطرهای احتمالی واکسین ها

تصمیم به تزریق این واکسین ها بر مبنای «ارزیابی مفاد و خطر» می باشد. کریستیان بوگدان، عضو همیشگی کمیسیون واکسین انستیتوت رابرت کُخ آلمان با تصریح این مورد گفت: «‌همزمان تهدید این واکسین که یک عارضه جانبی خیلی شدیدی داشته باشد به یک در هر ۵۰ هزار یا کمتر از آن می رسد، بنابران با توجه به این خطر خیلی کم، شخص باید خود تصمیم بگیرد که آیا واکسین می کند یا نه.» 

کریستیان بوگدان افزود که در ابتدا نیازی به تزریق واکسین به اطفال و زنان حامله نمی رود، زیرا خطر این که یک طفل بیمار به کووید-۱۹ تلف گردد، برابر به صفر بوده و این کودکان عمر طولانی را در پیش دارند.

براساس ارقام و آماری که تا اکنون ارائه شده اند، زنان حامله و زنان شیرده نیز نیازی به تزریق واکسین ندارند. اما در برابر، اداره محافظت از اپیدمی ایالات متحده «سی دی سی» تزریق واکسین نوع mRNA را برای مادران شیرده و زنان حامله پس از مشوره با داکتر معالج آنان بعید نمی داند.   

DW/NF/AF