رویداد خودسوزی و مرگ یک پیلوت سابق قوای هوایی افغانستان به نام محمد امیر توسلی در شهر مشهد ایران، واکنش‌های گسترده در رسانه‌های اجتماعی در پی داشت، اما این موضوع در رسانه‌های ایران بازتاب چندانی نیافت.

پس از تصرف قدرت توسط طالبان، شمار زیادی از نظامیان سابق افغانستان به ایران و پاکستان مهاجرت کردند و اکثر آن‌‌ها انتظار داشتند از طریق این کشورها بتوانند به غرب مهاجرت کنند.

حکومت ایران ابتدا یک سرشماری انجام داد و به مهاجرانی که اسناد اقامت نداشتند برگه سرشماری توزیع کرد، اما اخیراَ این برگه را باطل کرده و به آن‌ها برگه خروج داده است.

بیشتر بخوانید: ایران: ۶ گروه از مهاجران افغان می‌توانند در ایران بمانند

جزئیات زیادی در مورد این پیلوت سابق که از طریق خودسوزی به زندگی خود پایان داد در دست نیست‌، اما گزارش شده است که او بعد از دریافت برگه خروج دست به این کار زده است.

یک عضو خانواده آقای توسلی به روزنامه «اطلاعات روز» تائید کرده که او پیلوت سابق بوده و مشکلات روانی و افسردگی نیز داشته است و پس از دریافت برگه خروج دست به خودسوزی زده است. 

فشار شدید روانی

مهاجران افغان در ایران می‌گویند که باطل شدن برگه سرشماری و توزیع برگه خروج، آن‌ها به خصوص نظامیان سابق و فعالان حقوق بشر را زیر فشار شدید روانی قرار داده است.

مهاجران افغان در ایران به دویچه وله گفتند که ادارات امور اتباع خارجی ایران به مجردها حدود دو تا سه هفته و برای خانواده‌هایی که کودکان مکتبی دارند کمی بیشتر مهلت داده اند تا ایران را ترک کنند.

بیشتر بخوانید: نهاد امدادی: ایران روزانه ۳۰۰۰ مهاجر افغان را اخراج می‌کند

شبانه، یک مهاجر افغان در ایران که نخواست نام کاملش ذکر شود و همسر یک نظامی سابق است، به دویچه وله گفت: «وضعیت خیلی تاسفبار و وخیم است و مردم تحت فشار شدید روحی-روانی قرار دارند.»

به گفته او، برعلاوه نظامیان سابق و کسانی که به خاطر کار در حکومت سابق زندگی خود را در حاکمیت طالبان در خطر می‌بینند، خانواده‌هایی که سال‌هاست در ایران زندگی کرده اند نیز نگرانی شدیدی از برگشت به افغانستان دارند.

شبانه افزود: «متاسفانه از زمانی که برگه‌های سرشماری را باطل کرده و برگه خروجی داده اند، وضعیت هم‌وطنان ما در ایران هم از نظر روانی و هم از هر نظر دیگر بسیار خراب است. خصوصاَ دخترانی که در اینجا مکتب می‌خوانند، خیلی ناامیدند و گریه دارند.»

یک مهاجر دیگر که نخواست نامش فاش شود، نیز گفت: «مشکلات روحی−روانی بسیار زیاد است. خصوصاً کسانی که سال‌هاست در ایران زندگی کرده اند و فرزندان شان در ایران به دنیا آمده اند، تصور زندگی زیر حاکمیت طالبان و آینده فرزندان شان بسیار نگران‌کننده است.»

اسناد موقتی برای نظامیان سابق

برخی مهاجران افغان در ایران به دویچه وله گفتند که در گذشته حکومت ایران به نظامیان سابق برگه‌های اقامتی کوتاه مدت می‌داد و گفتگوها جریان دارد که این روند ادامه یابد. حکومت ایران تا حالا به صورت رسمی در این رابطه چیزی نگفته است.

بیشتر بخوانید: مهاجران افغان در ایران همواره در ترس اخراج به سر می‌برند

شبانه گفت که شوهرش یک نظامی سابق است که یک سند موقت اقامت دارد.

مهاجر دومی که با دویچه وله صحبت کرد، گفت: «عضو خانواده ما که نظامی سابق بود، به اردوگاه اخراج برده شده بود. وقتی مراجعه کردیم، گفتند اگر اسناد دارید که نظامی بوده است‌، می‌توانید با خود ببرید و اخراج نمی‌شود.»

با وجود این، ظاهراَ میکانیسم رسمی در این زمینه وجود ندارد. این منابع به دویچه وله گفتند که برخی دفترهای جریان‌های سیاسی افغان‌ها در ایران این موضوع را با ادارات مهاجرت ایران به پیش می‌برند تا از اخراج نظامیان سابق جلوگیری شود.

با وجود این، معلوم نیست که با توجه به این گفته‌ها، آقای توسلی که پیلوت سابق بوده، چرا سند موقتی برای ماندن در ایران دریافت نکرده و برگه خروج گرفته بود. 

تاکید به بازگشت افغان‌ها

ایران به دلیل تحریم‌های غرب دشواری‌های شدید اقتصادی را تجربه می‌کند و مقام‌های این کشور به تکرار گفته اند که توانایی میزبانی از میلیون‌ها مهاجر افغان را ندارند.

هرچند آمار دقیقی در مورد تعداد مهاجران افغان در ایران وجود ندارد، اما مقام‌های این کشور تعداد آن‌ها را شش میلیون نفر برآورد کرده و گفته اند که از این میان دو میلیون نفر اسناد اقامتی ندارند و باید این کشور را ترک کنند.

وزیر داخله ایران گفته است که در سال گذشته خورشیدی بیش از یک میلیون مهاجر افغان از ایران اخراج شده یا بازگشته اند.