کریستینا فیگوریس، دبیر اجرایی کنوانسیون مطروحه ملل متحد در مورد تغییر اقلیم، به نمایندگان در دوحه گفت که مطابق برنامه به بحث ها تا جمعه شب پایان دهند و به تصمیم تاریخی دست یابند. اما چنین امکانی را آنها پیشاپیش از دست داده بودند.

ناظران باز هم انتظار ندارند که این مذاکرات در زمان پیش بینی شده پایان یابد و باز هم شمار اندکی انتظار دارند تا شاهد نتایجی باشند که موجب پیشرفت در محور اصلی مذاکرات یعنی آهسته ساختن گرم شدن جهان و طرز برخورد با پیامدهای آن گردد.

نخستین مشکل پول است

این آرزوی فیگوریس که کنفرانس دوحه بتواند تاریخ ساز شود، شاید برآورده نگردد. یک نکته اساسی در عدم پیشرفت مذاکرات، پول است. تا چند هفته دیگر، تمویل مرحله اولیه حفاظت از اقلیم به پایان می رسد. کشورهای صنعتی وعده نموده بودند که برای این مرحله سه ساله، به کشور های رو به توسعه جهت پایین آوردن افرازات مواد مضره و مقابله با پیامدهای تغییر اقلیم، 30 ملیارد دالر امریکایی می پردازند. کشورهای صنعتی همچنان تعهد کرده بودند که این مبلغ را تا سال 2020 به 100 میلیارد دالر بلند می برند.

این در حالی است که تا هنوز معلوم نیست تا سال 2013 چه مقدار تمویل صورت می گیرد، چه رسد به این که در مورد بلند بردن آن به 100 میلیارد دالر سخن گفته شود. از نگاه اندره کوریا دو لاگو، رییس هیات برازیل در این کنفرانس، ارقامی که تا حال مطرح شده اند کاملاً ناکافی می باشند و این متناسب به آن اهمیتی نیست که کشورهای صنعتی مدعی اند مبارزه علیه تغییر اقلیم برای آنها دارد.

بسیاری کشورهای افریقایی در این انتقاد سهیم اند. پا عثمان، نماینده گامبیا و رییس ایتلاف افریقایی ها در این کنفرانس می گوید: «ما نمی توانیم دوحه را با یک خلای مالی ترک بگوییم».

مشکل دوم، تمدید پیمان کیوتو

مسأله حل ناشده دوم این است که چگونه می توان پروتوکول کیوتو را تمدید کرد. این پیمان یک موافقت نامه ملل متحد است و ایجاب می نماید تا کشورهای ثروتمند افرازات گاز کاربن را کاهش دهند. این پروتوکول در پایان سال 2012 انقضا می یابد.

بحث های زیادی در مورد پروتوکول، به واژه "انتیگریتی" یا "تعهد ثابت قدم" متمرکز می باشد. سوال این است که آیا کشورهایی که افرازات گازهای گلخانه ای شان پایین تر از حدود تعیین شده باقی مانده اند، باید اکنون اجازه یابند تا در دوره بعدی پروتوکول کیوتو به همان افرازات استفاده نشده شان ادامه بدهند.

روسیه و پولند در جمله کشورهای طرفدار چنین یک پیش بینی می باشند. پس از سقوط شوروی، اقتصادهای هردو کشور افت بزرگی داشته اند و آنها هنوز به مقدار تعیین شده برای افرازات کاربن دای اکساید نرسیده اند. افرازات کاربن دای اکساید هردو کشور نامبرده 13 میلیارد تن می باشد که به دشواری می تواند مساوی با افرازات مجموعی اتحادیه اروپا در هر 30 ماه باشد.

با توجه به مقادیر مطروحه، فعالان محیط زیست تقاضا می کنند که به روسیه، پولند و سایر کشورهای اروپای شرقی نباید اجازه داده شود که مقدار تولید افرازات کاربن دای اکساید شان را در دور دوم پروتوکول کیوتو افزایش دهند. کشورهای در حال توسعه و همچنان کشورهای نوخاسته صنعتی در این نظر سهیم اند.

پیتر التمایر، وزیر محیط زیست آلمان فدرال پیشنهاد می کند که کشورهای مورد سوال می توانند حقوق شان را حفظ کنند، اما آن را تحت شرایط بسیار اکیدی به دیگر کشورها بفروشند. این که آیا کشورهای رو به توسعه چنین پیشنهادی را می پذیرند، مسأله ای است که باید منتظر ماند.

راه های جدید برای تصمیم گیری

التمایر می خواهد سایر مجامع موضوع تغییر اقلیم را مورد بحث قرار دهند. او با توجه به آهنگ آهسته پیشرفت مذاکرات ملل متحد در مورد اقلیم، و به خصوص با توجه به نشست دوحه، خواهان «ساختارهای جدیدی برای مباحثه و یافتن راه حل» می باشد. او به دویچه وله گفت که حفاظت از اقلیم در دستور مذاکرات گروه هشت ( جی 8) و گروه بیست (جی 20) نیز قرار دارد.

اما این پیشنهاد که بحث ها به آن مجامع بسیار محدود کننده انتقال داده شود از حمایت و دلگرمی کشورهای رو به توسعه برخوردار نیست.

سلیم الحق از مرکز بین المللی تغییر اقلیم و توسعه در بنگله دیش می گوید: «مذاکرات ملل متحد در مورد اقلیم تنها مجمعی است که صدای کشورهای فقیر در آن شنیده می شود». او معتقد است که سایر مجامع زیر عنوان کیفیت و موثریت، آن ها را بیرون می گذارند.

واکنش های مختلط

حتا کشورهایی مانند برازیل و هندوستان که می توانند شامل مذاکرات اقلیم در سطح گروه بیست ( جی 20) باشند، با این دیدگاه التمایر قناعت ندارند. راجانی رانجان راشمی، نماینده هندوستان می گوید حتا با آن که مذاکرات ملل متحد در مورد اقلیم نظرات متعددی را به میان می آورد، به معنای آن نیست که به مثابه یک پروسه مثبت ناکام شده است.

با این هم احتمال دارد ایالات متحده امریکا پذیرای پیشنهادهای التمایر گردد. ستیف هرز، از سازمان محیط زیست ایالات متحده امریکا (سیرا کلب)، می گوید که روند مذاکرات قبلاً شکیبایی مقام های ایالات متحده امریکا را به آزمون کشانده است و بسیاری دوست دارند که همایش بسیار مثمر مورد استفاده قرار گیرد.

هرز علاوه می کند که ایالات متحد امریکا ترجیح خواهد داد که موضوع تمویل اقلیم را با سایر مجامع، مانند گروه بیست (جی 20) مورد بحث قرار دهد.

نقش رهبری؟

اولیور گیدن، از بنیاد آلمانی برای امور بین المللی و امنیتی می گوید ممکن نخواهد بود که انتقال موضوع به دیگر مجامع، مشکلات کلیدی را در قسمت مباحث تغییر اقلیم پاسخ گوید. اقتصاددان ها شاید آن را مشکلی بخوانند که مستلزم عملکرد دسته جمعی باشد.

کریستینا فیگوریس، رییس اقلیم ملل متحد با این نظر موافق است. او قبلاً در دوحه گفته است: «من فکر نمی کنم حمایت مردمی کافی برای تصامیم پرخطر حکومت ها وجود داشته باشند». از همه تقاضا می شود تا فشار بیشتر بر قدرتمندان بیاورند.