در تظاهراتی که توسط جماعت اسلامی، بزرگترین حزب اسلامی پاکستان راه اندازی شده بود، صدها تن از مردان قبایلی در شهر جمرود منطقه خیبر در نزدیکی سرحد افغانستان در حالی که بعضی های شان کلاشنکوف به دست داشتند، علیه امریکا تظاهرات کردند. این تظاهرات در پی اتهامات شدید امریکا بر پاکستان مبنی بر حمایت از شبکه حقانی برگزار شد و نشان دهنده افکار ضدامریکایی در پاکستان است.

تظاهرکنندگان شعارهای «مرگ بر امریکا، الله اکبر و جهاد» سر دادند و گفتند اگر امریکا در وزیرستان شمالی حمله کند، جهاد ضدامریکایی را اعلام می کنند. قاضی حسین احمد، یک چهره مطرح  حزب جماعت اسلامی پاکستان خطاب به تظاهرکنندگان گفت: «امریکا قبلاً در افغانستان ناکام شده است. آیا آنها به قبرستان دیگری در مناطق قبایلی پاکستان ضرورت دارند؟ اگر امریکا به این مناطق حمله کند، قبرستان بزرگی برای امریکایی ها می سازیم».

در ده سال گذشته روابط واشنگتن و اسلام آباد در پیوند به مبارزه علیه تروریسم با تهدید و تشویق همراه بوده است، اما اخیراً پاکستان شدیدترین اتهامات را از کشوری می گیرد که پیش از این کمک های میلیونی می پرداخت.

چرا شبکه حقانی مهم شده است؟

شبکه حقانی روزگاری مورد حمایت آمریکا و پاکستان بود. بعد از شکست اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان، ایالات متحده امریکا افغانستان را فراموش کرد و ظاهراً حمایت های امریکا از این گروه قطع شد. در سال های بعد از یازدهم سپتمبر، شبکه حقانی تبدیل به خطرناک ترین دشمن امریکایی ها در افغانستان شد، طوری که از این گروه به عنوان ابداع کننده حملات انتحاری در افغانستان نیز یاد می شود.

دوکتور کونراد شیتر، کارشناس مسایل افغانستان در دانشگاه بن، در گفتگوی با دویچه وله گفت: «آی اس آی گروه حقانی را در دهه 1980 در جنگ علیه قشون اشغالگر سرخ در افغانستان حمایت می کرد. از آن زمان به بعد ثابت شده است که شبکه حقانی یک شریک انعطاف پذیر و بسیار طرفدار آی اس آی است. حالا پاکستان حقانی را حمایت می کند تا به اهداف اش در افغانستان دست یابد». 

در شروع جنگ علیه تروریسم، همه تلاش های جنگی بر گروه طالبان متمرکز بود و از گروه حقانی به عنوان یکی از گروه های موتلف طالبان نام برده می شد. اما در دهمین سال جنگ علیه طالبان، از یک طرف جنگ بیشتر بر شرق افغانستان متمرکز است که گفته می شود شبکه حقانی در آنجا فعال است، از سوی دیگر فشارها بر پاکستان بر محور شبکه حقانی می چرخد.

اهداف پاکستان در افغانستان چیست که می خواهد از طریق حقانی آن را تامین کند؟ کونراد شیتر پاسخ می دهد: «پاکستان می خواهد حکومتی در کابل به قدرت برسد که گوش به فرمان اسلام آباد باشد و به این منظور از گروه های مختلف به شمول طالبان حمایت می کند. اما گروه بسیار موثر و طرفدار پاکستان، شبکه حقانی است».

در تازه ترین اقدام، ایالات متحده امریکا در نظر دارد که گروه حقانی را شامل فهرست گروه های تروریستی کند. سنگین زردارن، سراج الدین و بدرالدین حقانی قبلاً شامل فهرست تروریستی وزارت خارجه ایالات متحده امریکا شده اند. در عین حال، قرار است چهار تن از چهره های دیگر این شبکه بازهم شامل فهرست سازمان های تروریستی شوند. این چهار تن عبارت اند از نصیر الدین حقانی، خلیل حقانی، احمد جان وزیر و فضل ربی.

پاکستان در مبارزه با تروریسم متحد امریکا بوده است و به همین دلیل کمک های پولی دریافت کرده است. این کشور علیه برخی گروه های شورشی جنگیده است. اما جنرالان ارتش روز یک شنبه در جلسه ای توافق کردند که در مورد تقاضای امریکا برای حمله علیه حقانی، مقاومت کنند. تحلیلگران می گویند پاکستان اهداف بلند اقتصادی در منطقه نیز دارد که می خواهد در آینده از طریق گروه حقانی به آن دست یابد.

کونراد شتیر می افزاید: «در موجودیت یک حکومت نزدیک به اسلام آباد در کابل، پاکستان به دست یابی به اهداف اقتصادی اش در منطقه نزدیک تر می شود. برای پاکستان، افغانستان دروازه آسیای میانه است؛ منطقه ای که هنوز در مراحل اولیه بازسازی اقتصادی قرار دارد و سرشار از منابع است».

قرار است ایالات متحده امریکا پیش از انتخابات ریاست جمهوری سال 2012 شماری از نیروهایش را از افغانستان بیرون کند و تا سال 2014 همه نیروهای رزمی بین المللی از این کشور خارج شوند.

عمر شریفی، تحلیلگر افغانستان و منطقه می گوید که پاکستان در تلاش است ساحه عملیاتی امریکایی ها و دولت افغانستان را تا زمان خارج شدن نیروهای بین المللی از این کشور محدود کند و آن زمان دست بالاتری در افغانستان داشته باشد.

به باور عمر شریفی، پاکستان درک کرده است که ایالات متحده امریکا پیش از انتخابات سال 2012 در درون خاک پاکستان بیشتر از حملات هواپیماهای بدون سرنشین کاری کرده نمی تواند. بنابراین، با استفاده از فرصت در تلاش امتیازگیری است تا «اگر آن زمان مساله حل قضیه افغانستان به صورت جدی مطرح شود، دست بالاتری داشته باشد».

با وجود اتهامات شدید بر پاکستان، به نظر نمی رسد در شرایط کنونی ایالات متحده در درون خاک پاکستان دست به اقدام نظامی بزند. از یک طرف دولت امریکا با کاهش حمایت داخلی اش از جنگ علیه تروریسم مواجه است که این مساله به یکی از عناصر کلیدی مبارزات انتخاباتی این کشور مبدل خواهد شد. از سوی دیگر، عمل نظامی در کشور مسلح به سلاح اتومی که روحیه ضدامریکایی در اوج خود قرار دارد، کار ساده ای به نظر نمی رسد.

شریفی معتقد است که در شرایط کنونی، ایالات متحده امریکا اقدام خاصی علیه پاکستان کرده نمی تواند و تنها کار، شاید تشدید حملات هواپیماهای بدون سرنشین و تعلیق کمک های مالی به این کشور باشد.

عارف فرهمند

ویراستار: رتبیل شامل آهنگ