خانواده‌های کم‌درامد در ماه رمضان بیشتر از ماه‌های دیگر فقیرتر و نادارتر می‌شوند. همه ساله در ماه رمضان نرخ گوشت، سبزی و سایر مواد غذایی افزایش می‌یابد.

همه ساله در ماه رمضان، که مسلمانان روزه می‌گیرند، قیمت‌ مواد غذایی در بازار بلندتر می‌شود. تاجران با استفاده از این فرصت اجناس شان را گران‌تر می‌فروشند تا فایده بیشتر بدست آورند. روزه داران در این ماه، برای رنگین تر ساختن دسترخوان خود برای افطار، بیشتر از ماه‌های دیگر خرید می‌کنند. ولی در این ماه همه دسترخوان‌ها یکسان نیست. دسترخوان خانواده‌های کم درامد و فقیر در این ماه خالی‌تر می‌شود و اعضای چنین خانواده‌ها غذای کافی برای خوردن نمی داشته باشند.

به دلیل پذیرش اقتصاد بازار، دولت هیچ کنترولی بر نرخ اجناس ندارد. در چنین وضعیتی افغان‌های تنگدست و کم‌درامد بیشتر از هر زمانی محتاج‌تر می‌شوند. عبدالشکور پدر خانواده‌ایست که هفت عضو دارد. شغل او دست فروشی است و درامد بسیار اندک دارد: «من دست فروش هستم. بعضی روزها کار است و بعضی روزهای دیگر کار نیست. بعضی وقت‌ها هیچ کار نیست و شب با دست خالی به خانه می‌روم.» این مرد دست فروش می‌گوید مولوی‌ها همیشه در تلویزیون‌ها می‌گویند که رمضان ماه برکت است ولی برعکس دسترخوان ناداران در این ماه خالی‌تر می‌شود و کودکان خانواده فقیر، به دلیل گران‌فروشی‌ها بیشتر از هر زمانی محروم‌تر و محتاج‌تر می‌شوند.

تامین مصارف خانواده در ماه رمضان برای عبدالشکور مشکل‌تر می‌شود. او می‌گوید در این ماه از یک‌سو درامدش کاهش می‌یابد و از سوی دیگر با بلند رفتن قیمت‌ها در بازار، مجبور می‌شود برای تامین مصارف خانواده اش قرض بگیرد: «در این روزها اکثرا قرض می‌گیرم چون کار نیست. از دوستان و آشنایان قرض می‌گیرم و وقتی پیدا کردم دوباره قرض شان را می‌پردازم.»

سقوط ارزش افغانی در برابر دالر نیز سبب شده است تا نرخ‌ها بلند برود. به هر اندازه ارزش دالر افزایش می‌یابد به همان اندازه تاجران اموال شان را با بهای بیشتری می‌فروشند. در چنین وضعیتی بزرگترین ضربه اقتصادی را افراد فقیر و کم درامد می‌بینند. چنانچه عبدالشکور می‌گوید: «قیمتی به اوج خود رسیده است بخاطری که می‌گویند دالر بلند رفته است. کل مواد خارجی است و به دالر خریده می شود به همین خاطر ده تا پنج درصد قیمت‌ها بلند رفته است.»

معاش اندک و مصرف زیاد

ماموران پایین رتبه دولتی که معاش ثابت و اندک دارند نیز در ماه رمضان با مشکلات زیادی روبرو می‌شوند. در حالی که معاش آن‌ها ثابت است ولی با افزایش قیمت‌ها آنان مجبورند برای خرید مواد اولیه پول بیشتری بپردازند.

پردیس سلطانی یک تن از ماموران دولت می‌گوید معاش ماموران با توجه به افزایش قیمت‌ها بسیار اندک است و مامورین نمی‌توانند مصارف خانواده‌های شان را تامین نمایند: «در حال حاضر مامور بیچاره شش یا هفت هزار افغانی معاش دارد. با این معاش مامور کرای خانه را بپردازد، مواد غذایی بخرد یا مریضش را تداوی کند؟ مامور بیچاره دربدر و خاک بسر است.»

ماموران دولتی می‌گویند در حکومت‌های پیشین آن‌ها در کنار معاش، کوپون می‌گرفتند و تمام نیازمندی‌های یک فامیل توسط کوپون رفع می‌شد ولی در حال حاضر چنین نیست.

این مامور دولتی می‌گوید به دلیل معاش اندک، ماموران دولتی دست به فساد می‌زنند و کارشکنی در ادارات دولتی به اوج خود رسیده است؛ حکومت هیچ توجهی به زندگی ماموران و معاش و امتیازات آنان ندارد.

عرضه و تقاضا

در حال حاضر هیچ نهاد دولتی مسوولیت کنترول و نظارت از بازار را ندارد. باورها این است که در نظام اقتصاد بازار، رقابت تاجران خود نرخ را کنترول می‌کند و نیازی به کنترول حکومت نیست.

یگانه تقاضایی که در ماه رمضان صورت می‌گیرد از سوی اتاق تجارت است. مسوولان این اتاق از تاجران می‌خواهند تا در ماه رمضان گران‌فروشی نکنند ولی این خواست جنبه اخلاقی دارد و از نظر قانونی تاجران هیچ مسوولیتی ندارند.

صیام الدین پسرلی سخنگوی اتاق تجارت و صنایع در گفتگو با دویچه وله گفت در ماه رمضان تاجران افغان مواد غذایی را با قیمت بلندتر از کشورهای همسایه وارد می‌کنند و دلیل گرانی در این ماه نیز همین موضوع است: «تاجران ما از کشورهای دیگر مانند هند، پاکستان و ایران واردات دارند. آنها از مارکیت ما معلومات خوب دارند و در این ماه قیمت اموال را بلند می‌برند.»

دلیل دیگری که سبب بلند رفتن نرخ اجناس می‌شود، عرضه و تقاضا است. آقای پسرلی گفت که در ماه رمضان تقاضا برای خرید مواد غذایی در بازار بلند می‌رود به همین دلیل نرخ اجناس نیز افزایش می‌یابد: «عرضه و تقاضا بسیار نقش مهم دارد. بدون شک وقتی تقاضا زیاد می‌شود و عرضه کم است، نرخ‌ها بلند می‌رود. چون ما یک کشور وارداتی هستیم و نمی‌توانیم اجناس را با قیمت دلخواه خریداری نماییم.»

هرچند حکومت از تاجران خواسته است که نباید در ماه رمضان نرخ مواد خوراکی را افزایش دهند؛ اما در عمل کاری نمی‌تواند و گران‌فروشی همه ساله در ماه رمضان به یک امر معمول تبدیل شده است.

ح. همراز