نقش پنهان تهران و دهلی در تشدید اختلافات طالبان و اسلام‌آباد
۱۴۰۴ آبان ۲۵, یکشنبه
خواجه عاصف، وزیر دفاع پاکستان اعلام کرد که کشورش آمادۀ جنگ در دو جبهه با افغانستان و هند است.
محسن نقوی، وزیر داخله پاکستان هم در گزارشی به پارلمان این کشور خبرداد که دو حمله انتحاری اخیر درپاکستان توسط اتباع افغانستان انجام شده است. در یکی از این حملات در اسلام‌آباد، ۱۲ نفر کشته و ۲۷ نفر زخمی شدند.
وزیر داخله پاکستان با اشاره به "وضعیت جنگی" در این کشور همچنان اعلام کرد: «کشاندن این جنگ به اسلام‌آباد پیامی از کابل است که پاکستان می‌تواند با تمام قوا به آن پاسخ دهد.»
صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید!
تنش‌ها زمانی تشدید شدند که ماه گذشته جنگنده‌ها و پهپادهای پاکستانی از جمله به محل اختفای رهبر "تحریک طالبان پاکستان" در کابل حمله کردند. طالبان نیز در پاسخ به این حملات، چندین پاسگاه مرزی ارتش پاکستان را هدف قرار دادند.
پس از این درگیری‌ها، مذاکرات صلح با میانجی‌گری قطر و ترکیه در دوحه و استانبول برگزار شد و به آتش‌بسی محدود انجامید، اما روابط دو کشور همچنان بحرانی است و گذرگا‌های مرزی و مسیرهای رفت‌وآمد میان دو کشور بسته شدند.
در روزهای گذشته، " تنش‌های لفظی" میان رهبران طالبان و مقام‌های پاکستانی شدت گرفته است. اما آیا این تنش‌ها می‌تواند به جنگ فراگیر تبدیل شود؟
"هند طالبان را علیه پاکستان تحریک می‌کند"
طارق فرهادی، کارشناس أمور سیاسی می‌گوید، در صورت آغاز جنگ هند مستقیما وارد درگیری نخواهد شد اما ممکن است برای تحقیر ارتش پاکستان، تسلیحات پیشرفته‌ای در اختیار طالبان بگذارد.
او معتقد است، پاکستان به‌دلیل "مشکلات داخلی، انفجارها و شکاف سیاسی ناشی از بازداشت عمران خان"، توان آغاز جنگ گسترده را ندارد.
به گفته این کارشناس أمور سیاسی پاکستان با وجود "غرور نظامی ارتش"، نقاط ضعف فراوانی دارد و هند قادر است در خاک افغانستان به جایگاه نظامی اسلام‌آباد ضربه وارد کند؛ مشابه تجربه‌ای که امریکا با تحویل سیستم موشکی زمین به هوای "استینگر" به جنگجویان علیه شوروی فراهم کرد.
فرهادی احتمال جنگ تمام‌عیار میان پاکستان و افغانستان یا میان پاکستان و هند را بعید می‌داند، زیرا به باور او اسلام‌آباد در وضعیت کنونی توان کافی ندارد.
تبدیل شدن ایران به مسیر اصلی تجارت با افغانستان
افغانستان با پاکستان ۳۶۰۰ کیلومتر مرز مشترک دارد و تجارت میان دو کشور به دو میلیارد دالر می‌رسد. کابل به‌شدت به مسیر پاکستان برای ترانزیت کالا وابسته است و هیچ کشوری در کوتاه‌مدت قادر نیست جایگزین آن شود. با این حال، طالبان در تلاش‌هستند مسیرهای جایگزین از ایران و هند را فعال کنند.
ایران که خود با طالبان بر سر اخراج مهاجران افغانستان و حق‌آبه هیرمند اختلاف داشت، اکنون با اعطای امتیازهای گسترده در بندر چابهار مانند کاهش تعرفه، تخفیف هزینه انبارداری و سرعت بخشیدن به تشریفات گمرکی به مسیر اصلی تجارت افغانستان تبدیل شده است.
نورالدین عزیزی، وزیر صنعت و تجارت اداره طالبان روز شنبه (۱۵ نوامبر) در راس هیئتی اقتصادی از طریق مرز "میلک" وارد ایران شد و از زیرساخت‌های اقتصادی سیستان‌و بلوچستان بازدید کرد. این در حالی است که ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی طالبان، اعلام کرده که أفغانستان واردات کالاهای پاکستانی از جمله دارو را متوقف می کند.
انتقال بخش بزرگی از تجارت افغانستان به ایران، نفوذ پاکستان را کاهش و وزن ژئوپلیتیکی ایران در برابر طالبان را نیز افزایش می‌دهد.
با این حال، کارشناسان می‌گویند ایران نیز محدودیت‌هایی دارد؛ "بلوچستان ناامن است، ایران تحت تحریم‌ها قرار دارد و ظرفیت چابهار محدودتر از آن است که جایگزین بندر کراچی شود" و فاصله بندرعباس تا افغانستان نیز هزینه حمل‌ونقل را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
دیپلمات سابق: میان طالبان و پاکستان جنگ نمی‌شود
احمد سعیدی، دیپلمات پیشین افغانستان در پاکستان و نویسنده کتاب "ما و فردای پاکستان" می‌گوید، هند پشت بزرگ‌ترین گروه افراطی پاکستان یعنی "تحریک طالبان پاکستان" موسوم به "تی‌تی‌پی" و همچنین در تعاملات طالبان افغانستان نقش دارد.
او معتقد است، خواجه عاصف تصمیم‌گیرنده اصلی نیست و فرمانده ارتش پاکستان، جنرال عاصم منیر، حرف اول و آخر را می‌زند؛ فردی که رابطه نزدیکی با امریکا دارد و در دوره ترامپ چندین بار به امریکا سفر کرده است.
به باور سعیدی، جنگ تمام‌عیار میان طالبان و پاکستان رخ نخواهد داد، اما درگیری‌های پراکنده ادامه خواهد یافت. او اما احتمال جنگ بین هند و پاکستان را جدی‌تر می‌داند، زیرا هند از مشکلات سیاسی و اقتصادی پاکستان بهره‌برداری می‌کند و طالبان افغانستان را تقویت می‌کند.
چرا چابهار نمی‌تواند جایگزین کراچی شود؟
به گفته احمد سعیدی، طالبان فاقد نیروی هوایی و ارتش منظم هستند، در حالی که پاکستان "ششمین ارتش بزرگ دنیا" و دارای سلاح هسته‌ای است؛ بنابراین در جنگ مستقیم، طالبان توان مقاومت ندارد.
درخصوص نقش ایران هم این کارشناس می‌گوید، چابهار تنها به‌طور موقت از تحریم‌های امریکا معاف شده و بندرعباس فاصله زیادی با افغانستان دارد.
طبق برآوردی که این کارشناس می‌کند، با مقایسه هزینه‌ها، "کالایی که بطور مثال از پاکستان با پنج دالرحمل می‌شود، از بندرعباس با ۵۰ دلار وارد افغانستان خواهد شد". به همین دلیل، مسیرهای ایران نمی‌توانند جایگزین واقعی کراچی باشند، هرچند طالبان در تلاش‌اند وابستگی خود به پاکستان را کاهش دهند.
مطالب ویدیویی را در صفحه یوتیوب ما ببینید!
این دیپلمات سابق افغانستان در پاکستان می‌افزاید، اگر روابط آمریکا و ایران بهبود نیابد، معافیت تحریم‌های مربوط به چابهار برای هند احتمالا تمدید نخواهد شد و این بندر به‌دلیل فاصله زیاد، گزینه‌ای محدود برای افغانستان است.
به گفته احمد سعیدی، آنچه فعلا میان افغانستان و پاکستان جریان دارد بیشتر "جنگ سرد و رسانه‌ای" است تا جنگ واقعی.