دویچه وله: وضعیت کنونی را در چگونه ارزیابی می‌کنید؟

احمد رشید: طالبان پیروزمندانه تبارز می کنند، نه فقط در مناطق سنتی شان در جنوب افغانستان مانند قندهار یا هلمند، بلکه در مناطق شمالی مانند مزار شریف نیز. نیروهای حکومت ظاهرا در حال عقب‌نشینی اند، در حالی که جنگ سالاران برای مبارزه با طالبان مسلح می شوند. وضعیت به شدت خطرناکی ایجاد شده که می تواند کشورهای همسایه را نیز متاثر کند. اگر این اتفاق رخ دهد، پایان افغانستان خواهد بود.

چرا گفتگوهای صلح در دوحه به نتیجه مطلوب نرسید؟

احمد رشید: امریکایی ها در توافقنامه با طالبان امتیازات زیادی به این گروه دادند، بدون این که در قبال آن چیزی دریافت کنند. طالبان امتیازات زیادی دریافت کردند، اما کابل دست خالی ماند. دونالد ترامپ، رئیس جمهور پیشین ایالات متحده می خواست مذاکرات را با سرعت هرچه بیشتر پایان دهد و هیچ کس نمی توانست او را کنترول کند.

نقش اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان را در این وضعیت چگونه می بینید؟

احمد رشید: غنی قادر نبوده که مردم را روی یک موضع واحد برای گتفگو با طالبان متحد کند. ملیشه ها (طالبان) این را به خوبی می دانند و یکی از دلایلی هم که آن ها گفتگو با غنی را تا به حال رد کرده اند و پلان امریکا برای مذاکرات دوحه و کنفرانس در ترکیه را هم رد کرده اند، همین بوده است.

آیا حمایت پاکستان هنوز هم یک عامل مهم در پیشروی طالبان است؟

احمد رشید: تا زمانی که اردوی پاکستان و استخبارات این کشور به طالبان پناه بدهند، آن ها هیچ نیازی به این ندارند که به هرگونه سازش، توافق یا گفتگو با کابل تن بدهند. چرا این کار را بکنند؟ در حالی که رهبرانشان و خانواده هایشان در امنیت به سر می برند. اگر پاکستان می خواهد صداقت نشان دهد، باید هرچه زودتر رهبران طالبان را مجبور به مصالحه یا ترک پناهگاه های شان در کویته یا پیشاور بکند.

جنگ سالاران پس از شکست طالبان در سال ۲۰۰۱ هیچگاه صحنه را ترک نکردند. آیا این از همان آغاز بخشی از مشکل نبود؟

احمد رشید: پس از شکست طالبان، همه این جنگ سالاران را امریکایی ها به کابل آوردند. بسیاری از آن ها به حکومت ملحق شدند و در اغلب موارد در سمت های مهم به کار گماشته شدند. اما هیچ پلان فراگیر امنیتی یا سیاسی برای این وجود نداشت که همه این افراد موضع مشترکی اتخاذ کنند. در انتخابات‌ها توسط جنگ سالاران، حامد کرزی (رئیس جمهور سابق) و بعد غنی تقلب صورت می گرفت.

ناکامی واقعی نبود اتحاد در میان نیروهای مقاومت (در برابر طالبان) بود، اما این ناکامی بین المللی نیز بوده است. ناتو و نیروهای بین المللی دیگر باید از همان آغاز به آن توجه می کردند. آن ها این مشکل را به سازمان ملل متحد سپردند که از همان آغاز از حمایت امریکایی ها برخوردار نبود. امریکایی ها از افغانستان به عراق رفتند تا آن جا جنگ جدیدی را شروع کنند. افغان ها به حال خود واگذاشته شدند و در این شرایط طالبان توانستند بازگردند.

پس چرا واشنگتن به حمایت از پاکستان ادامه می دهد؟

احمد رشید: آن ها از پرویز مشرف، رئیس جمهور سابق حمایت می کردند که یک استراتژی دوگانه داشت: او اجازه می داد که هواپیماهای بی سرنشین امریکایی عملیات شان را از پایگاه های پاکستان انجام دهند و همزمان از طالبان نیز حمایت می کرد. 

تجدید قوای طالبان هیچگاه بدون کمک پاکستان ممکن نبود. در سال ۲۰۰۲ آن ها کاملا از صحنه کنار زده شدند، اما در سال ۲۰۰۴ طالبان به یک نیروی مهم در افغانستان تبدیل شدند. تجدید قوای آن ها به خاطر سهل انگاری ایالات متحده و حماقت حمله نظامی به عراق در سال ۲۰۰۳ رخ داد. در آن دو سال نخست بود که همه موفقیت ها در زمینه تحصیل و بازسازی به دست آمد. بعد طالبان بازگشتند و همه را به خطر انداختند.

چین حضورش را در منطقه گسترش می دهد و با پاکستان روابط بسیار خوبی دارد. این کشور در مورد افغانستان چه برنامه ای دارد؟

احمد رشید: سه سال پیش وقتی که پکینگ به گفتگو با طالبان در چین آغاز کرد و هیئت های اعزامی چین با طالبان در پاکستان دیدار کردند، به نظر می آمد که چینی ها به این خوشبین هستند که می توانند در افغانستان صلح برقرار کنند و پلان های شان را در ارتباط با جاده ابریشم به آرامی به پیش ببرند. اما طالبان با چینی ها موافقت نکردند و استراتژی آن ها را نپذیرفتند.

من فکر می کنم، مقامات چینی به این نتیجه رسیدند که نمی خواهند پایشان به یک جنگ بی پایان کشیده شود و به این خاطر از تلاش های بیشتر برای برقراری صلح در افغانستان خودداری کردند.

آیا پاکستان از این که افغانستان زیر نفوذ هندوستان قرار بگیرد، بسیار هراس دارد؟

احمد رشید: بله، آن ها (مقامات پاکستانی) قصد این را ندارند که بر افغانستان حکومت کنند، اما می خواهند از این لحاظ اطمینان حاصل کنند که رهبران افغانستان همیشه طرفدار پاکستان باشند. اسلام آباد از کرزی خوشش نمی آمد، چون او بسیار مستقل بود و آن ها از غنی نیز خوششان نمی آید، زیرا معاون او درباره پاکستان بسیار منفی صحبت می کند.

پاکستان هیچگاه از هیچ کس در افغانستان راضی نخواهد بود، چون افغان ها ملی گرا هستند، آن ها وطن پرست هستند. بسیاری افغان ها فکر می کنند که ٰچرا این افراد در پاکستان می خواهند راجع به چگونگی حکومت کشورمان تصمیم بگیرند؟ٰ طالبان نمی توانند در افغانستان اتحاد برقرار کنند، به خاطر عقاید دینی شان که مورد قبول هیچ گروه دیگری در افغانستان نیست.

آیا طالبان در صورت تصرف کابل می توانند کشور را اداره کنند؟

احمد رشید: طالبان به دموکراسی اعتقاد ندارند. آن ها فقط خواهان فروپاشی حکومت هستند تا بتوانند افغانستان را دوباره تصرف کنند و سیستم خودشان را با اندکی تغییرات دوباره برقرار کنند. رسانه ها تحت کنترول آن ها خواهمد بود و به تعداد معدودی از زنان امکان کار کردن داده خواهد شد. اما آن ها باید برقع بپوشند. چه چیزی تغییر می کند؟ دقیقا هیچ چیز.

یادداشت: احمد رشید یک خبرنگار پاکستانی است و نویسنده چند کتاب پرفروش به شمول: «طالبان، اسلام شبه نظامی، نفت و بنیادگرایی در آسیای مرکزی.»

این مصاحبه توسط کارلوس زوروتوزا در مادرید، پایتخت اسپانیا انجام شده است.

کارلوس زوروتوزا، مادرید/م. ا.