همزمان با رشته ای از حملات مرگبار در سراسر افغانستان، ملا هبت الله آخندزاده، رهبر طالبان در پیام کتبی عیدی خطاب به مردم افغانستان تامین امنیت را بزرگترین دست آورد طالبان خوانده و و از مردم خواسته در بازسازی کشورشان تلاش کنند.

طارق فرهادی، کارشناس سیاسی به این باور است که پیام رهبری طالبان حرف دل مردم را نمی زند: «در این پیام از سرمایه گذاران داخلی و خارجی فراخوان شده است. در فضایی که بی اعتمادی در مورد حکومت داری وجود داشته باشد، کسی در کشور سرمایه گذاری نمی کند.»

به باور وی طالبان ابتدا باید اعتماد مردم را جلب کنند: «در پیام ملا هبت الله به حملات مرگبار در ماه رمضان اشاره نشده است. خانواده های غمدیده انتظار داشتند در این زمینه چیزی گفته شود.»

عفو عمومی

با وجود اینکه سازمان‌های بین‌المللی از گزارش‌های مستند از بازداشت و شکنجه مخالفان طالبان و کارمندان حکومت سابق افغانستان خبر داده اند،  رهبر طالبان بار دیگر بر عفو عمومی تاکید کرده است: «اگر کسی از این عفو تمرد و سرپیچی کند و برای آغاز جنگ دیگری در کشور تلاش کند، با واکنش قاطع و جدی این ملت رو به رو می شود.»

احتمالاً اشاره رهبر طالبان به گزارش‌ها در مورد ایجاد گروه‌هایی بر ضد طالبان است. برخی نظامیان سابق افغانستان گفته اند که به دلیل رفتار طالبان به این نتیجه رسیده اند که علیه آن‌ها وارد اقدام نظامی شوند.

مرتبط:  دو عضو گروه طالبان در حمله مسلحانه کشته شدند

احمد سعیدی، کارشناس مسائل افغانستان گفت: «در این پیام به سرکوب تهدید شده. سرکوب دیگر کارایی ندارد. طالب دیگر توان جنگ را هم ندارد. دست های مردم به پشت سرشان بسته نیست.»

روابط منطقه ای و جهانی

هیچ کشوری هنوز طالبان را به رسمیت نشناخته و اخیرا تنش های میان طالبان و دو کشور همسایه ایران و پاکستان بروز کرده است. اما آخندزاده تاکید کرده که طالبان می خواهند با کشورهای همسایه، منطقه و جامعه جهانی، روابط "خوب و مثبت" داشته باشند: «ما اجازه نمی دهیم که از افغانستان برای کشور دیگری تهدیدی متوجه شود و همچنان از تمام جامعه جهانی می خواهیم با ما تعامل خوب، مثبت و استوار بر احترام متقابل داشته باشد.»

ملا هبت الله آخندزاده، که پس از تصرف قدرت توسط طالبان در ملاء عام ظاهر نشده است، در این پیامش به "تشکیل اردو، پولیس و استخبارات قوی" اشاره کرده و گفته است: «این نیروها به بازوهای خود و با استفاده از امکانات و وسایل افغانی و با روحیه بسیار بلند ایجاد گردیده اند که از کشور و حاکمیت اسلامی دفاع می نمایند و به هیچ کسی اجازه نمی دهند که به خاک، امنیت و منافع افغانستان زیان برساند.»

وی همچنان به توافقنامه دوحه میان طالبان و امریکا اشاره کرده و گفته که ایالات متحده نباید در امور داخلی افغانستان مداخله کند: «ما هنوز هم تاکید می ورزیم که پیمان دوحه باید به گونه کامل عملی شود و به جای فشار، باید به اساس روحیه همکاری پیشرفت صورت بگیرد. امارت اسلامی از طرف خود تعهداتش را عملی نموده و عملی می نماید.»

رهبر طالبان در این پیام غیرمستقیم به تحریم های بین المللی اشاره کرده که حاکمیت این گروه در افغانستان را به شدت تحت فشار قرار داده است. وی از جامعه جهانی خواسته برای مبارزه با فقر و گرسنگی به افغانستان کمک کنند. براساس آمار سازمان ملل متحد حدود ۲۳ میلیون تن از جمعیت این کشور با فقر روبرو شده اند.

مهاجرت و عودت

پس از تصرف قدرت توسط طالبان، فقر و بیکاری علاوه بر ناامنی ها و فشارهای روزافزون طالبان باعث مهاجرت توده ای مردم افغانستان گردیده است. رهبر طالبان از مردم خواسته در کشورشان بمانند و از افغان هایی که کشور را ترک کرده اند، خواسته دوباره وطن شان برگردند. در پیام عیدی وی آمده است: «از همسایه ها و سایر کشورهای ذیربط می خواهیم که با مهاجران ما روش خوب، برمبنای اصول بین المللی داشته باشند... روش نادرست با مهاجران، خلاف حقوق بشر بوده و به سود هیچ یکی نیست.» اشاره غیرمستقیم وی ظاهراً به گزارش هایی از بدرفتاری با مهاجران افغان در ایران است.

طالبان و تسامح؟

رهبر طالبان در این پیامش گفته است: «مسئولان امر بالمعروف باید در این راستا از افراط و تفریط خودداری نمایند و با استفاده از یسر و آسانی، مردم را به سوی دین پروردگار دعوت دهند. عملی نمودن یک معروف و منع نمودن از یک بدی باید سبب گناه و عذاب دیگری نشود.»

این در حالی است که در عمل مردم از برخورد ماموران وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان شکایت دارند. این وزارت در نوعیت لباس پوشیدن، ریش و مردم مردم به خصوص کارمندان ادارات دولتی نیز محدودیت وضع کرده است.

مرتبط:  وزارت امر به معروف طالبان: رانندگان از پخش موسیقی و سوار کردن زنان بی حجاب خود داری کنند

کارشناسان به این باور هستند که طالبان گروهی یکدست نیستند و از پیام های رهبری شان پیروی نمی کنند. احمد سعیدی افزود: «به نظرم این پیام را یک دانشمند نوشته است. من فکر نمی کنم که این پیام مربوط به رهبر طالبان باشد. این پیام مفکوره و ذهنیت اداراتی است که نظم داخلی افغانستان را بهتر از ملا هبت الله می دانند.»

بسیاری از افراد طالبان در محل طوری رفتار می کنند که مردم آن را "عقده گشایی" و "انتقام" عنوان می کنند. رهبر طالبان در این زمینه گفته است: «به تمام مسئولین، مجاهدین و کارمندان امارت اسلامی هدایت داده می شود که روش خوب و نرم با ملت وجیبه ماست. با مردم خود روش بدی نداشته باشید، خود را به زور تفنگ و قدرت از دیگران برتر ندانید، قدرت امانتی است که در اختیار شما گذاشته شده، و این چیز هرگز سبب برتری بر دیگران نیست.»

آزادی و حقوق بشر

گسترش موارد نقض حقوق بشر توسط طالبان جامعه جهانی را به شدت نگران ساخته و این موضوع مهم را به شرطی اساسی برای تعاملش با طالبان تبدیل کرده است. رهبر طالبان در مورد مواد نقض حقوق بشری گفته است: «ما در افغانستان به همه حقوق شرعی مردان و زنان احترام داریم و خود را به آن متعهد می دانیم. کسی در این مورد نگران نباشد و نه هم این موضوع بشری و عاطفی را برای اهداف سیاسی خود، به عنوان ابزار به کار ببرد.»

مرتبط:  «طالبان مانع ورود کارمندان بدون ریش و کلاه به ادارات دولتی شدند»

نقض آزادی های فردی، حق آموزش، کار و فعالیت برای زنان، مسائل مهمی هستند که جامعه جهانی برای طالبان شرط گذاشته است. این موارد در توافقنامه دوحیه میان طالبان و امریکا نیز ذکر شده است. رهبر طالبان در این زمینه فقط به تامین زمینه های آموزشی در مکاتب و مدارس و پرداخت معاش معلمان اشاره کرده است. وی گفته گفته افغانستان در صلح و امنیت جهانی نقش دارد: «جامعه جهانی باید امارت اسلامی افغانستان را به رسمیت بشناسد، تا همه مشکلات خود را در چهارچوب نورم ها و اصول دیپلوماتیک به گونه رسمی و مسئولانه حل نمائیم.»

به باور طارق فرهادی، مشاور رئیس جمهور سابق افغانستان، طالبان ابتدا باید مشروعیت داخلی کسب کنند: «میلیون ها خانواده منتظر هستند که چه وقت مکاتب دوباره به روی دختران شان باز می شود، اما در پیام ملا هبت الله به این موضوع نیز اشاره ای نشده است. پیام هایی که حقایق اجتماع را بیان نکنند، نمی توانند اعتماد مردم را در داخل و اعتماد جامعه جهانی را در خارج کسب کنند.»

طارق فرهادی، کارشناس مسائل افغانستان گفت: «مشکل اساسی این است که طالبان گوش شنوا ندارند. اگر طالبان چند غیرطاب را در راس حکومت می آوردند، مکاتب دخترانه را باز می کردند و ... در آن صورت جامعه جهانی طالبان جدید را به رسمیت می شناختند و در آن صورت حکومتی در افغانستان می بود که در مذاکرات دوحه همه خواستارش بودند که تمام قدرت پیش طالبان نباشد.»

آزادی بیان

آزادی بیان یکی از دست آوردهای دو دهه اخیر جامعه جهانی و مردم افغانستان به شمار می رفت که از سوی طالبان به شدت نقض و محدود شده است. شمار زیادی از خبرنگاران و فعالان رسانه ای کشور را ترک کرده اند. روند بازداشت منتقدان طالبان هنوز هم جریان دارد. طالبان به تازگی حتی براستفاده از اینترنت نیز محدودیت وضع کرده اند. ملا هبت الله آخندزاده نیز در این رابطه گفته است: «تمام ارگان های نشراتی ما، خواه امارتی باشد و یا آزاد، باید منافع ملی شان را در نظر گرفته و با ارجگذاری به معتقدات اسلامی و فرهنگ مشروع شان، نشرات مثبت و سازنده داشته باشند.»

احمد سعیدی در مورد پیام ملا هبت الله اضافه کرد: «قبلا هم پیام هایی این چنینی از رهبر طالبان مبنی بر عفو عمومی و بسیاری موارد دیگر نشر شده که طالبان به آن عمل نکرده اند، این پیام ها همه شعار هستند.»

رهبر طالبان در این پیامش بار دیگر بر منع کشت و تولید مواد مخدر تاکید کرده و از فراهم آوری کشت های بدیل برای دهقانان خبر داده است. مقامات طالبان پیام عیدی رهبرشان را به زبان های پشتو، عربی، انگلیسی، اردو و فارسی/دری در شبکه های اجتماعی نشر کرده اند. واکنش ها به این پیام بسیار گسترده بوده است. بسیاری ها به این اشاره کرده اند که طالبان حرف و عمل شان با هم تفاوت دارد.

ر.ش/ع.ف